تهران- الکوثر: از موضوعاتی که در این سوره مطرح شده چنین است: تسبیح و تقدیس خداوند، سرزنش و توبیخ کسانی که گفتارشان با کردارشان مطابقت ندارد، پیروزی نهایی دین خدا و جهانگیر شدن آن و بی‌نتیجه بودن تلاش مخالفان برای جلوگیری از آن، تشویق انسان‌ها به جهاد با مال و جان.

از آیات مشهور این سوره، آیه «نَصْرٌ‌ مِّنَ اللَّهِ وَفَتْحٌ قَرِ‌یبٌ» است که مؤمنان را به پیروزی بشارت می‌دهد. مفسران مصداق این پیروزی را فتوحات مختلفی دانسته‌اند از جمله فتح مکه. همچنین این «فتح قریب» به پیروزی قائم آل محمد تفسیر شده است. درباره فضیلت تلاوت این سوره نیز از جمله در روایات آمده است هر کس سوره صف را قرائت کند، مادامی که در دنیاست، عیسی(ع) بر او درود می‌فرستد و برای او طلب مغفرت و آمرزش می‌کند و در روز قیامت رفیق و همراه حضرت عیسی(ع) خواهد بود.

علت نامگذاری

این سوره را به این دلیل صف نامیده‌اند که در آیه چهارم آن، به صف جهادگران اشاره شده است. این سوره را «سوره حواریون» و «سوره عیسی(ع)» نیز نامیده‌اند؛ چراکه آیه آخر آن درباره آنان سخن می‌گوید. حواریون یاران نزدیک حضرت عیسی(ع) بودند.

محل و ترتیب نزول

سوره صف جزو سوره‌های مدنی و در ترتیب نزول، صد و یازدهمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، شصت و یکمین سوره است و در جزء ۲۸ قرآن جای دارد.

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره صف ۱۴ آیه، ۲۲۶ کلمه و ۹۶۶ حرف دارد. این سوره از نظر حجمی جزو سوره‌های مُفَصَّلات (دارای آیات کوتاه) است. سوره صف از آن رو که با تسبیح خداوند آغاز می‌شود، در گروه سوره‌های مُسَبِّحات است.

این سوره را در شمار سوره‌های ممتحنات نیز آورده‌اند که گفته شده این سوره‌ها با سوره ممتحنه تناسب محتوایی دارند.

محتوا

این سوره مؤمنان را به جهاد در راه خدا دعوت و ترغیب و دین اسلام را به نوری درخشان تشبیه می‌کند که کافران و اهل کتاب می‌خواهند آن را خاموش کنند؛ اما خداوند آن را کامل می‌کند و بر هر دینی غلبه می‌دهد، اگرچه کافران و مشرکان خوش ندارند. در ادامه سوره آمده است که محمد(ص) پیامبری از سوی خداست و عیسی بن مریم(ع) بنی‌اسرائیل را به آمدن او بشارت داده است. پس بر مؤمنان است که از محمد(ص) پیروی کنند و با جهاد، خدا را یاری رسانند و هرگز آنچه را که عمل نمی‌کنند به دیگران نگویند و اگر وعده می‌دهند، در آن تخلف نکنند؛ چرا که این اعمال موجب خشم خدا و آزار پیامبرند.

آیات مشهور

گفتار بی کردار

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ كَبُرَ‌ مَقْتًا عِندَ اللَّـهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ» (آیه ۲ و ۳)

ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، چرا چيزى مى‌گوييد كه انجام نمى‌دهيد؟ نزد خدا سخت ناپسند است كه چيزى را بگوييد و انجام ندهيد.

درباره شأن نزول این آیه آمده است عده‌ای از مسلمانان می‌گفتند اگر می‌دانستیم چه کاری نزد خداوند محبوب‌ترین است، جان و مالمان را صرف آن می‌کردیم. خداوند جهاد را معرفی کرد و آنان را با غزوه اُحد آزمایش کرد؛ اما آنان از جنگ گریختند.همچنین در تفسیر قمی آمده است منظور از کسانی که به گفتار خویش عمل نمی‌کنند، افرادی از اصحاب پیامبر(ص) هستند که به پیامبر(ص) وعده دادند وی را یاری می‌دهند و با دستورهایش مخالفت نمی‌کنند و عهد خویش با پیغمبر(ص) را در مورد امیرالمؤمنین(ع) نمی‌شکنند؛ اما خداوند آگاه کرد که آنان به عهد خویش وفا نمی‌کنند.

«نَصْرٌ‌ مِّنَ اللَّهِ وَفَتْحٌ قَرِ‌یبٌ وَبَشِّرِ‌ الْمُؤْمِنِینَ» (آیه ۱۳)

ترجمه: یاری و پیروزیِ نزدیکی از جانب خداست. مؤمنان را [به آن] بشارت ده.

درباره اینکه منظور از «فتح قریب: پیروزی نزدیک» کدام پیروزی است، مفسران چند احتمال مطرح کرده‌اند. بسیاری آن را به فتح مکه تفسیر کرده‌اند، و بعضی به پیروزی بر سرزمین‌های ایران و روم و بعضی به همه فتوحات اسلامی که به فاصله نزدیکی برای مسلمانان به دست آمد. در تفسیر قمی آمده است منظور از فتح قریب، پیروزی قائم آل محمد است. این آیه در میان شیعیان، دست‌کم در میان ایرانیان، تبدیل به یک شعار شده است و مردم آن را در مناسبت‌ها بر روی پرچم می‌نویسند.

فضیلت و خواص

درباره فضیلت تلاوت سوره صف از پیامبر(ص) روایت شده است هر کس سوره حضرت عیسی (سوره صف) را قرائت کند، مادامی که در دنیاست، عیسی(ع) بر او درود می‌فرستد و برای او طلب مغفرت و آمرزش می‌کند و در روز قیامت رفیق و همراه حضرت عیسی(ع) خواهد بود. از امام محمدباقر(ع) روایت شده است هر کس سوره صف را قرائت کند و آن را در نمازهای واجب و مستحب خود همیشه بخواند، خداوند او را همراه با فرشتگان و پیامبران الهی در یک «صف» قرار خواهد داد.

روایت‌های تاریخی

شکایت موسی از آزارهای قومش (آیه ۵)،

دعوت عیسی(ع) بنی‌اسرائیل را، بشارت به نبوت محمد(ص)، آوردن معجزات و اتهام سحر به او (آیه ۶)،

گفتگوی عیسی با حواریون، ایمان برخی از بنی‌اسرائیل و کُفر برخی دیگر (آیه ۱۴).

متن و ترجمه  سوره صف

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ

سَبَّحَ لِلَّـهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْ‌ضِ ۖ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿١﴾ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ ﴿٢﴾ كَبُرَ‌ مَقْتًا عِندَ اللَّـهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ ﴿٣﴾ إِنَّ اللَّـهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُم بُنْيَانٌ مَّرْ‌صُوصٌ ﴿٤﴾ وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ لِمَ تُؤْذُونَنِي وَقَد تَّعْلَمُونَ أَنِّي رَ‌سُولُ اللَّـهِ إِلَيْكُمْ ۖ فَلَمَّا زَاغُوا أَزَاغَ اللَّـهُ قُلُوبَهُمْ ۚ وَاللَّـهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ ﴿٥﴾وَإِذْ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْ‌يَمَ يَا بَنِي إِسْرَ‌ائِيلَ إِنِّي رَ‌سُولُ اللَّـهِ إِلَيْكُم مُّصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَ‌اةِ وَمُبَشِّرً‌ا بِرَ‌سُولٍ يَأْتِي مِن بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ ۖ فَلَمَّا جَاءَهُم بِالْبَيِّنَاتِ قَالُوا هَـٰذَا سِحْرٌ‌ مُّبِينٌ ﴿٦﴾ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَ‌ىٰ عَلَى اللَّـهِ الْكَذِبَ وَهُوَ يُدْعَىٰ إِلَى الْإِسْلَامِ ۚ وَاللَّـهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿٧﴾ يُرِ‌يدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ‌ اللَّـهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّـهُ مُتِمُّ نُورِ‌هِ وَلَوْ كَرِ‌هَ الْكَافِرُ‌ونَ ﴿٨﴾ هُوَ الَّذِي أَرْ‌سَلَ رَ‌سُولَهُ بِالْهُدَىٰ وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَ‌هُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِ‌هَ الْمُشْرِ‌كُونَ ﴿٩﴾ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَىٰ تِجَارَ‌ةٍ تُنجِيكُم مِّنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ ﴿١٠﴾ تُؤْمِنُونَ بِاللَّـهِ وَرَ‌سُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّـهِ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ ۚ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ‌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿١١﴾ يَغْفِرْ‌ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَيُدْخِلْكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِ‌ي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ‌ وَمَسَاكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ ۚ ذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴿١٢﴾ وَأُخْرَ‌ىٰ تُحِبُّونَهَا ۖ نَصْرٌ‌ مِّنَ اللَّـهِ وَفَتْحٌ قَرِ‌يبٌ ۗ وَبَشِّرِ‌ الْمُؤْمِنِينَ ﴿١٣﴾ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا أَنصَارَ‌ اللَّـهِ كَمَا قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْ‌يَمَ لِلْحَوَارِ‌يِّينَ مَنْ أَنصَارِ‌ي إِلَى اللَّـهِ ۖ قَالَ الْحَوَارِ‌يُّونَ نَحْنُ أَنصَارُ‌ اللَّـهِ ۖ فَآمَنَت طَّائِفَةٌ مِّن بَنِي إِسْرَ‌ائِيلَ وَكَفَرَ‌ت طَّائِفَةٌ ۖ فَأَيَّدْنَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَىٰ عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظَاهِرِ‌ينَ ﴿١٤﴾

به نام خداوند رحمتگر مهربان
آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمين است به تسبيح خدا مى‌پردازند، و اوست ارجمند حكيم. (۱) اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، چرا چيزى مى‌گوييد كه انجام نمى‌دهيد؟ (۲) نزد خدا سخت ناپسند است كه چيزى را بگوييد و انجام ندهيد. (۳) در حقيقت، خدا دوست دارد كسانى را كه در راه او صف در صف، چنانكه گويى بنايى ريخته شده از سرب‌اند، جهاد مى‌كنند. (۴) و [ياد كن‌] هنگامى را كه موسى به قوم خود گفت: «اى قوم من، چرا آزارم مى‌دهيد، با اينكه مى‌دانيد من فرستاده خدا به سوى شما هستم؟» پس چون [از حق‌] برگشتند، خدا دلهايشان را برگردانيد، و خدا مردم نافرمان را هدايت نمى‌كند. (۵) و هنگامى را كه عيسى پسر مريم گفت: «اى فرزندان اسرائيل، من فرستاده خدا به سوى شما هستم. تورات را كه پيش از من بوده تصديق مى‌كنم و به فرستاده‌اى كه پس از من مى‌آيد و نام او «احمد» است بشارتگرم.» پس وقتى براى آنان دلايل روشن آورد، گفتند: «اين سحرى آشكار است.» (۶) و چه كسى ستمگرتر از آن كس است كه با وجود آنكه به سوى اسلام فراخوانده مى شود، بر خدا دروغ مى‌بندد؟ و خدا مردم ستمگر را راه نمى‌نمايد. (۷) مى‌خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش كنند و حال آنكه خدا -گر چه كافران را ناخوش افتد- نور خود را كامل خواهد گردانيد. (۸) اوست كسى كه فرستاده خود را با هدايت و آيين درست روانه كرد، تا آن را بر هر چه دين است فائق گرداند، هر چند مشركان را ناخوش آيد. (۹) اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، آيا شما را بر تجارتى راه نمايم كه شما را از عذابى دردناك مى‌رهاند؟ (۱۰) به خدا و فرستاده او بگرويد و در راه خدا با مال و جانتان جهاد كنيد. اين [گذشت و فداكارى‌] اگر بدانيد، براى شما بهتر است. (۱۱) تا گناهانتان را بر شما ببخشايد، و شما را در باغهايى كه از زير [درختان‌] آن جويبارها روان است و [در] سراهايى خوش، در بهشت‌هاى هميشگى درآورد. اين [خود] كاميابى بزرگ است. (۱۲) و [رحمتى‌] ديگر كه آن را دوست داريد: يارى و پيروزى نزديكى از جانب خداست. و مؤمنان را [بدان‌] بشارت ده. (۱۳) اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، ياران خدا باشيد، همان گونه كه عيسى‌بن‌مريم به حواريون گفت: «ياران من در راه خدا چه كسانى‌اند؟» حواريون گفتند: «ما ياران خداييم.» پس طايفه‌اى كفر ورزيدند، و كسانى را كه گرويده بودند، بر دشمنانشان يارى كرديم تا چيره شدند (۱۴)

همچنین بخوانید:

  ماجرای اخراج یهودیان از مدینه در سوره حشر
جمعه ؛ سوره ای که با تسبیح خدا آغاز می‏‌شود
مزمل ؛ سوره ای که به پیامبر(ص) دستور می‌دهد قرآن را ترتیل بخواند
مدثر؛ سوره ای که جادوگران را تهدید می کند
قیامت ؛ سوره ای که پیامبر با عجله آن را تکرار می‌کرد
قلم ، سوره ای که با حروف مقطعه و سوگند آغاز می‌شود
فضیلت تلاوت سوره جن
انسان ؛ سوره ای در وصف ابرار
کافرون؛ سوره ای در وصف کافران و بت پرستان
سرانجام مال اندوزان و عیب جویان در سوره همزه
نصر؛ سوره ای که مومن را از آتش جهنم بیمه می کند
ناس؛ سوره ای محبوب‌نزد خداوند
نبأ؛ سوره ای که سرگذشت «متقین» را در قیامت بیان می‌کند
نازعات؛ سوره ای که به واقعه دحوالارض اشاره می کند
مطففین؛ سوره ای که به کم فروشان اشاره دارد
مسد، سوره ای با سه نام
ماعون؛ سوره ای که به زکات اشاره دارد
ایلاف ؛ سوره ای که از همبستگی قریش سخن می‌گوید
لیل،سوره ای که به شب قسم خورده است
قدر؛ سوره ای که به هزار بار خواندن آن توصیه شده است
سوره فیل، روایت مرغان ابابیل
فجر؛ سوره ای که به سوره امام حسین(ع) شهرت دارد
فلق، سوره ای برای در امان ماندن از شر شیطان و حسودان
عصر؛ سوره ای که به ولایت امام علی (ع) اشاره دارد
عَلَق، اولین سوره‌ای که بر پیامبر (ص) نازل شد
غاشیه ؛ سوره ای با توصیفی از بهشت و دوزخ
عَبَس؛ سوره ای باموضوع ناسپاسی انسان در برابر نعمت‌های پروردگار
ضحی ؛ سوره ای که با دو سوگند آغاز می‌شود
زيانكارترين مردم در كارها به روایت سوره کهف
عادیات؛ سوره ای که به جهادگران اشاره دارد
معاد به روایت سوره طارق
شمس ؛ سوره ای با یازده سوگند
انشراح ؛ سوره ای برای تسلی خاطر پیامبر(ص)
تَکاثُر؛ سوره ای که به چشم و هم‌چشمی اشاره می کند
تکویر؛ سوره ای که به کُوِّرَت مشهور است
سوره زلزال؛ سوره ای که آن را یک‌چهارم قرآن می خوانند
سوره تین، سوره ای برای تبیین مسئله قیامت و پاداش اُخرَوی
سوره بینه ، سوره ای که مؤمنان را به بهشت بشارت می‌دهد
توحید؛ سوره ای که انسان را از شرک رها می کند
روایت عوامل سعادت و شقاوت در سوره اعلی
روایت سوره انشقاق از شکافته شدن آسمان به هنگام آغاز قیامت
نجم؛ سوره ای که قاری آن دربین مردم محبوب است
سوره دهر به کدام واقعه اشاره دارد؟
سوره ای که درباره متکبران و ثروتمندان است
در سوره توحید به کدام صفات خداوند اشاره شده است؟
فضيلت و خواص سوره ملک
معرفی مروارید‌های نهفته در سوره فلق
آثار و برکات خواندن سوره فتح
روایت نشانه های قیامت در سوره مکی انفطار
سرگذشت اصحاب اُخدود در سوره بروج

آخرین اخبار جهان و منطقه را در الکوثر فارسی پیگیری کنید
جدیدترین خبرها  را در کانال تلگرامی الکوثرفارسی بخوانید: (کلیک کنید)
اینستاگرام instagram.com/alkawthar.tv
از صفحات دین و زندگی و ندای نور الکوثر فارسی دیدن کنید
آموزش سوره های قرآن ویژه کودکان
صفحه ادعیه و زیارات  الکوثر فارسی
از صفحه گردشگری الکوثر فارسی دیدن کنید
صفحه آشپزی غذاهای عربی الکوثر فارسی