سید موسی خویی در برنامه «مکاشفات» به بررسی روند شکل‌گیری حزب الدعوة پس از سقوط نظام سلطنتی عراق پرداخت و نقش این جریان در مقابله با نفوذ اندیشه‌های چپ‌گرایانه و کمونیستی را تشریح کرد.

سید خویی توضیح داد که پس از سقوط نظام سلطنتی در عراق، کشور با موج گسترده‌ای از گرایش‌های چپ‌گرایانه و کمونیستی، به‌ویژه در محافل وابسته به عبدالکریم قاسم، مواجه شد. این اندیشه‌ها در میان جوانان و اقشار مختلف جامعه گسترش یافت و شعارهای تند و ضددینی مطرح گردید، به‌گونه‌ای که دین به‌عنوان یک تفکر ارتجاعی معرفی شد. در چنین فضایی، علمای نجف و نخبگان مذهبی وارد عمل شدند و در قالب گروهی موسوم به «جماعة العلماء» برای مقابله با این جریان به فعالیت پرداختند.

بررسی نقش حزب الدعوة پس از سقوط نظام سلطنتی عراق

وی افزود: سید محمدباقر صدر، رحمة‌الله‌علیه، در شکل‌گیری این جریان تأثیر بسزایی داشت. جمعی از فضلای حوزه علمیه نجف، از جمله سید محمدحسین فضل‌الله، شیخ شمس‌الدین، سید طالب الرفاعی و برخی دیگر که بعدها از این گروه جدا شدند، در این جریان نقش‌آفرینی کردند. شخصیت‌هایی همچون شیخ محمدرضا جعفری، صادق القاموسی، مهدی حکیم و ماجد حکیم نیز در کنار سید مرتضی عسکری و سید صالح ادیب در فعالیت‌های این گروه حضور داشتند.

بیشتر بدانید:

تأکید بر تفاوت‌های اساسی در شیوه تفکر مردان و زنان | إبدأ رحلتک

برنامه‌ریزی؛ کلید موفقیت در مسیر زندگی/ اهمیت شناخت توانایی‌ها بر اساس هوش‌ منطقی و فردی | إبدأ رحلتک

سید خویی تأکید کرد که اعضای این گروه، علاوه بر فعالیت در حوزه علمیه نجف، در شکل‌گیری حزب الدعوة نیز نقش داشتند. مجله «الأضواء»، که توسط این گروه منتشر می‌شد، به‌عنوان یک نشریه محوری در هدایت فکری و فرهنگی جریان اسلام سیاسی محسوب می‌شد. این حرکت، آغاز شکل‌گیری جریانی بود که امروزه با عنوان «اسلام سیاسی» شناخته می‌شود و در آن دوران، به‌عنوان «اسلام حرکتی» مطرح بود. کتاب‌های شهید صدر، به‌ویژه «فلسفتنا» و «اقتصادنا»، تأثیر عمیقی بر جامعه داشتند و به مقابله با موج کمونیستی پرداختند.

وی ادامه داد: اگرچه تاریخ رسمی تأسیس حزب الدعوة سال ۱۹۵۷ یا ۱۹۵۸ اعلام شده است، اما شواهد نشان می‌دهد که پیش از آن نیز فعالیت‌های مشابهی در عراق جریان داشت. برای مثال، حرکت «جوانان مسلمان» که توسط مرحوم عزالدین الجزائری تأسیس شد، یکی از جریان‌های تأثیرگذار بود که گفته می‌شود حدود یک دهه پیش از حزب الدعوة شکل گرفته بود. بااین‌حال، ظهور واقعی حزب الدعوة پس از گسترش موج کمونیستی و انتشار مجله «الأضواء» اتفاق افتاد.

سید خویی تأکید کرد که حمایت برخی شخصیت‌های برجسته حوزه علمیه نجف از حزب الدعوة، تأثیر قابل‌توجهی در تثبیت این جریان داشت. برخلاف شرایط امروز، که بسیاری از جریان‌های سیاسی مستقل از حوزه فعالیت می‌کنند، در آن زمان حمایت مطلقی از سوی مراجع نجف وجود داشت. سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی و سید عبد الهادی از جمله شخصیت‌هایی بودند که از این جریان پشتیبانی کردند، هرچند سید عبد الهادی در دوران نخستین فعالیت‌ها زودتر از دنیا رفت.

در پایان، سید خویی خاطرنشان کرد که سید ابوالقاسم خویی و سید محسن حکیم نه‌تنها از این جریان حمایت کردند، بلکه به توسعه آن کمک کردند. سید صدر برخی از متون و ایده‌های خود را به سید ابوالقاسم خویی ارائه می‌داد و وی از تمامی پروژه‌های مطرح‌شده توسط سید صدر حمایت می‌کرد. این حمایت، یکی از عوامل اساسی در تثبیت حزب الدعوة و گسترش تفکر اسلامی در برابر اندیشه‌های کمونیستی بود.