تهران-الکوثر: کمپل مک‌یارمید، روزنامه‌نگار مستقل مستقر در اربیل در گزارشی که پایگاه اینترنتی فارن پالیسی منتشر کرد، نوشت: کرکوک، عراق – با ورود نیروهای فدرال عراق در روز دوشنبه به جنوب کرکوک، کاروان‌های پیشمرگه کرد از طریق شمال، شهر را ترک می‌کردند. با این حال، گروه‌هایی از شهروندان خشمگین کرد با اسلحه در شهر باقی ماندند که قول دادند در کنار مبارزان سخت‌کوش از حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) تا سرحد مرگ بجنگند.

آکو حسن در حالی که در جنوب کرکوک انگشت بر روی ماشه گذاشته بود پیش‌بینی کرد که "جنگ امشب آغاز خواهد شد. مردم می‌جنگند، مردم می‌میرند. ما به آن‌ها اجازه نخواهیم داد که داخل [شهر] شوند."

حسن، کردی از پایتخت اربیل، زمانی که از عملیات نظامی‌عراق برای بازپس گرفتن شهر شنید، به سوی کرکوک شتافت. او در میان گروهی از کردهایی که چهره‌ای غیرمصمم داشتند و تنها به سلاح سبک مجهز بودند قرار داشت که به رغم سخنان آن‌ها، به نظر می‌رسید در برابر تانک‌های ‌هاموی زرهی که در حال حاضر در چند مایلی جاده به طرف آن‌ها در حال حرکت بودند، شانس کمی‌ دارند. مرد سال‌خورده‌ای با تفنگی قدیمی‌ بر روی شانه‌اش با اسکوتر به طرف تانک‌ها رفت و لحظه‌ای بعد برگشت و گزارش داد که نیروهای فدرال دارند می‌آیند.

در حالی که مردان با نگرانی در جاده ایستاده بودند، روشن نبود که آیا عراق در آستانه یک جنگ داخلی دیگر است.

روی‌دادی که این بحران را تشدید کرد، در ماه گذشته میلادی رخ داد، زمانی که کردهای عراق، یک همه‌پرسی برای استقلال در برابر آرزوهای بغداد و جامعه بین‌المللی برگزار کردند. آزاردهنده‌ترین چیز برای بغداد این واقعیت بود که رای‌گیری در سرزمین‌های مورد مناقشه مانند کرکوک برگزار شده بود، که ظاهرا یک نمایش قدرت برای محکم کردن کنترل کردها بر سرزمین‌هایی بود که در مبارزه علیه دولت اسلامی ‌داعش که از سال 2014 تا کنون تصرف کرده بودند، بود.

تا همین چند هفته پیش، کنترل کردستان بر کرکوک غیرقابل انکار بود. پرچم‌های کردستان از فراز ساختمان‌های دولتی افراشته شده بود و یک مجسمه جدید به طول 85 فوت از یک مبارز کرد، در ورودی شمالی شهر، نصب شده بود.

اما پس از همه‌پرسی، کردها خود را با یک جبهه متحد متشکل از بغداد، ترکیه و ایران  مواجه دیدند که با همه‌پرسی مخالف بودند. ایالات متحده نیز هرگز به حمایت از آن‌ها برنخاست که این امر برای کردها حیاتی بود.

ژنرال رابرت وایت، فرمانده نیروهای ائتلاف روز دوشنبه گفت: "ما همچنان از گفت‌وگوی میان مقامات عراقی و کرد حمایت می‌کنیم. همه طرف‌ها باید روی شکست دشمن مشترک ما، داعش متمرکز شوند".

کردها امیدوار بودند که همه‌پرسی دست آن‌ها را در مذاکرات تجزیه قوی‌تر می‌کند. در عوض، متوجه شدند که بغداد راهبرد سختگیرانه‌ای اتخاذ می‌کند و مقامات عراقی خواستار بازگرداندن کرکوک به کنترل فدرال شدند.

به دنبال مذاکرات در آخرین ساعات یک‌شنبه شب و اولتیماتوم بغداد به نیروهای کرد برای عقب نشینی، واحدهای پیشمرگه از شهر و تاسیسات نظامی‌ اطراف آن و حوزه‌های نفتی تقریبا بدون درگیری عقب‌نشینی کردند. ائتلاف بین‌المللی علیه دولت اسلامی، عملیات نظامی‌ عراق در اطراف کرکوک را "حرکات هماهنگ، نه حملات" طبقه‌بندی کرد.

با خروج پیشمرگه، هزاران نفر از خانواده‌های کرد نیز از ترس خشونت‌های فرقه‌گرایی از شهر فرار کردند. عزالدین صدیق که هم‌راه اعضای خانواده در یک وانت در ترافیک شمال کرکوک گرفتار شده، گفت: "آن‌ها می‌گویند شبه نظامیان شیعه می‌آیند - ما از آن‌ها می‌ترسیم. نمی‌دانم به کجا می‌روم."

حیدر العبادی، نخست وزیر عراق، اصرار داشت که عملیات نظامی‌ متوجه شهروندان نخواهد بود. دفتر او در روز دوشنبه گفت که نخست وزیر "اولویت نیروهای عراقی را برای محافظت از مردم کرکوک مورد تاکید قرار می‌دهد و از شهروندان می‌خواهد تا با آن‌ها هم‌کاری کنند".

مردان مسلحی هم‌چون حسن در جنگ با ارتش تنها ماندند. در حالی که برخی از آن‌ها کشته و زخمی‌شدند، با پیشروی عراقی‌ها، اکثر آن‌ها ناپدید شدند. آلن احمد، یک جنگجوی جوان که پس از عقب‌نشینی پیشمرگه در شهر باقی ماند، با اشاره به احزاب سیاسی حزب حاکم، اتحادیه میهنی کردستان (پوک) و حزب دموکرات کردستان (ک.د.پ) گفت: "پوک و ک.د.پ ما را فروختند."

در اوایل بعد از ظهر، نیروهای فدرال پرچم کردستان را از اداره فرمانداری پایین آوردند و پست‌هایی در رسانه‌های اجتماعی نشان داد که هاموی‌های فدرال در کنار مجسمه سرباز پیشمرگه پارک کرده‌اند.

مهم‌تر از همه، نیروهای فدرال کنترل میدان‌های نفتی کرکوک را نیز به دست گرفته بودند. بدون نفت تولید شده در حوزه‌های نفتی کرکوک، دولت اقلیم کردستان برای تامین هزینه‌ها و بدهی‌های خود در مضیقه خواهد بود و احتمالا با گزینه نامناسب بین فقر و التماس به بغداد برای از سرگیری پرداخت‌های بودجه، که در جریان اختلاف بر درآمد نفت در سال 2015 به حالت تعلیق در آمده بود، مواجه خواهد شد.

با رسیدن شب، به نظر می‌رسید که آرامش ناخوشایندی بر بخش عمده شهر حکم‌فرما است. برخی از ساکنان کرکوک بازگشت نیروهای فدرال را خوشامد گفتند. یک افسر پلیس فدرال در تلویزیون ظاهر شد و اصرار ورزید که شهر در امان است و از شهروندان خواست که به خانه‌هایشان بازگردند.

در همین حال، رهبران کرد یک‌دیگر را به خیانت متهم می‌کنند. هیمن هورامی، مشاور رئیس جمهور کردستان و رهبر ک.د.پ مسعود بارزانى، در توئیتی نوشت: "ما به مردم کردستان اطمینان می‌دهیم که با وجود خیانت برخی از مقامات ، نیروهای پیشمرگه قهرمانانه دفاع می‌کنند."

با این حال، واقعیت موجود غیر قابل چشم‌پوشی بود. پیشمرگه‌های هر دو حزب مواضع خود را در اطراف کرکوک ترک کرده بودند. قمار استقلال کردها در سرزمین‌های مورد مناقشه شکست خورده بود. راه‌برد دولت فدرال که در اوایل روز به نظر می‌رسید ممکن است به تشدید جنگ بیانجامد، اکنون به نظر می‌رسید که موفق شده است.