تهران- الکوثر: حسن کاظمی قمی*:  همکاری‌های راهبردی جمهوری اسلامی ایران و عراق در همه بخش‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و حتی دفاعی و امنیتی رو به توسعه و افزایش است. این افزایش همکاری‌ها به چند دلیل بوده است:

1- ظرفیت‌های خوبی که میان دو کشور وجود دارد

2- اراده رهبران دو کشور برای بهبود همکاری ها

3- اهداف و منافع مشترک میان ایران و عراق

4- شرایط خاص و ویژه‌ در منطقه از جمله موضوع مبارزه با تروریسم و اشغالگری.

این مسائل، زمینه‌هایی است که سطح همکاری‌ها را بین تهران و بغداد گسترش می‌دهد و آن را به سمت همکاری‌های راهبردی سوق می‌دهد که طبیعتا این سطح همکاری‌‌های راهبردی می تواند دو کشور را به سوی یک ارتباط راهبردی سوق دهد. از سوی دیگر، ظرفیت‌های همکاری‌ میان دو کشور ممتاز است که این مسئله نیز چند دلیل دارد:

1- وجود مرزهای مشترک و گذرگاه‌های مرزی

2- وجود اماکن مقدسه میان دو کشور. در این خصوص باید توجه داشت که ایران بهترین، کوتاه‌ترین، امن‌ترین و اقتصادی ترین مسیر ترانزیت برای عراق به شمار می‌آید.

3- انتقال تجربه سازندگی بعد از جنگ به عراق.

این مسائل، زمینه‌ها و ظرفیت‌هایی است که می‌تواند همکاری‌های اقتصادی را توسعه دهد. از دیگر سو امروز پدیده تروریسم و اشغال‌گری در منطقه وجود دارد و عراق یکی از کشورهایی است که با این پدیده مواجه است. از آنجایی که ایران همیشه سیاست کمک به ثبات و امنیت منطقه را دنبال می‌کند بر اساس یک همکاری و تعامل همه جانبه در عرصه دفاعی و امنیتی با عراق وارد عمل شده است.

اگر ما بخواهیم امروز اولویت همکاری‌ها را در کوتاه مدت نگاه کنیم شامل موارد زیر می‌شود:

 1- گسترش همکاری‌های اقتصادی در همه حوزه ها: باید توجه داشت که امروز عراق نیاز به واردات دارد و ایران بهترین مسیر ترانزیت برای این کشور است. عراق همچنین نیازمند به واردات برق و سوخت است که تهران در این زمینه نیز می‌تواند کمک کند. مسئله کالاهای غیرنفتی یکی از اولویت‌های اصلی عراق است و ایران به دلیل داشتن مرز مشترک با عراق در این خصوص می‌تواند کمک کند. علاوه‌بر این‌ها، در مسئله صدور خدمات فنی و مهندسی نیز ایران می‌تواند پیش‌قدم باشد. درمجموع، یکی از  اصلی ترین اولویت‌ها، اولویت اقتصادی است که نیاز دو کشور است و هر دو طرف می توانند از این همکاری سود ‌برند. درهمین راستا، توجه به زیرساخت‌های عراق باید در دستور کار ایران قرار گیرد.

2- بحث‌های دفاعی و امنیتی درمقابله با تهدیداتی که امروز متوجه عراق است به ویژه جریانات تکفیری-تروریستی چون داعش از دیگر اولویت های کوتاه مدت ایران در عراق است. همچنانکه نتیجه‌ همکاری‌هایی که میان ایران با دولت و ملت عراق وجود داشته است، منجر به شکست نیروهای تروریستی در اغلب نقاط این کشور شده و امید می‌رود که دولت عراق در آینده نزدیک موفق شود باقی‌مانده مناطق تحت تصرف نیروهای تروریستی را نیز آزاد کند. در دوران پس از شکست داعش نیز ایران باید در ازبین بردن بی ثباتی و ناامنی در عراق کمک کند. لذا ادامه همکاری‌های ایران و عراق در بعد دفاعی و امنیتی ازجمله اولویت‌هاست. البته این دفاع و امنیت فقط بخش مستشاری را شامل نمی‌شود بلکه از بحث تامین تجهیزات تا کمک به بازسازی در بخش صنایع دفاعی این کشور را در بر می گیرد.

البته موضوع همکاری‌های دفاعی، نظامی و اقتصادی از جمله موضوعاتی است که در کوتاه مدت، میان مدت و حتی بلند مدت باید پیگیری شود.

اما موضوع دیگری که در قالب همکاری‌های کوتاه مدت دو کشور قرار می‌گیرد و همواره نیز باید ادامه داشته باشد، مربوط به موضوع توریسم مذهبی و گردشگری است. چرا که با وجود عتبات مقدسه‌ در دو کشور این همکاری‌ها باید بیش از پیش گسترش یابد. بر اساس آمارهای ارائه شده نزدیک به 10 میلیون از اتباع دو کشور هر ساله برای زیارت و سیاحت به خاک ایران و عراق سفر می‌کنند.

در بعد میان مدت نیز می‌توان به گسترش همکاری‌های فرهنگی و علمی دو کشور اشاره کرد. با توجه به اینکه دو کشور ایران و عراق مسلمان هستند طبیعتا زمینه همکاری‌های فرهنگی و علمی می‌تواند فعال تر از گذشته شود.

اما در دوره بلندمدت آنچه در روابط دو کشور حائز اهمیت است به مشترکات، منافع و تهدیدات دو کشور در مسائل منطقه‌ای و جهانی مربوط می‌شود. امروز در بسیاری از موضوعات، نزدیکی و هم فکری قابل توجهی در مواضع سیاسی طرفین مشاهده می‌شود. همچنانکه موضوعاتی مانند سوریه، مسئله فلسطین، حمایت از محور مقاومت از جمله مسائل مشترک میان دو طرف است. لذا تهران و بغداد می‌توانند با توجه به این گرایش‌ها پایه‌گذار همکاری‌های منطقه‌ای، اقتصادی و محیط زیستی شوند. مساله محیط زیست نیز از جمله موضوعاتی است که از کوتاه مدت تا بلند مدت در پرونده همکاری‌های دو کشور مطرح خواهد بود. در همین حال، ارتقای همکاری‌های سیاسی میان دو کشور در موضوعات منطقه‌ای، جهان اسلام و در عرصه بین‌المللی نیز بسیار حائز اهمیت است. زیرا هر دو کشور ایران و عراق به دنبال کمک و ایجاد صلح و امنیت منطقه‌ای هستند.

درنهایت آنچه بیش از همه دارای اهمیت است روابط دو کشور است که می‌تواند به مدلی برای همکاری‌های عراق با دیگر کشورها تبدیل شود.

سفیر پیشین ایران در عراق*

منبع: شورای راهبردی روابط خارجی