تهران- الکوثر: مجلس اعلای اسلامی عراق تشکلی است که پس از انقلاب اسلامی ایران و با حمایت جمهوری اسلامی ایران برای وحدت تمام گروه‌های عراقی پا به عرصه وجود نهاد.

این تشکل، که به دست خاندان حکیم رهبری می‌شد، امور مهاجران عراقی در ایران و کشورهای دیگر را اداره می‌کرد. این گروه امروزه یکی از ارکان ائتلاف شیعیان عراق است که با قدرت به فعالیت خود در صحنۀ سیاسی و فرهنگی عراق ادامه می‌دهد. نوشتار زیر شرحی است دربارۀ چگونگی تشکیل این مجلس و سیر آن.

مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق در بهار ۱۳۶۱ (۱۹۸۲م) در ایران تشکیل شد و دولتی خودخوانده تلقی گردید. رهبری مجلس نخست در دست سیدمحمود هاشمی شاهرودی، رئیس سابق قوۀ قضائیۀ جمهوری اسلامی ایران، بود. در آن زمان شهید سید‌محمدباقر حکیم، که از عراق به سوریه مهاجرت کرده و سپس به ایران آمده بود، در مقام سخنگوی این مجلس فعالیت می‌کرد، اما پس از چندی به ریاست مجلس برگزیده شد.

با رهبری سید‌محمدباقر حکیم بر مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق می‌توان گفت روح خاندان مجاهد حکیم در این مجلس دمیده شد.

سیدمحمدباقر پنجمین فرزند مرجع بزرگ شیعه آیت‌الله سید‌محسن حکیم بود. سیدمحسن حکیم یکی از مراجع بزرگ تقلید به شمار می‌آید که پیش از مرجعیت اسلحه به دست گرفت و با استعمار پیر انگلیس مبارزه کرد.پس از وفات آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی، مرجعیت شیعه به آیت‌الله حکیم و آیت‌الله بروجردی رسید و پس از وفات آیت‌الله بروجردی در سال ۱۹۶۰م، دامنۀ نفوذ آیت‌الله حکیم از مرزهای عراق فراتر رفت.

تلاش آیت‌الله حکیم در دهۀ ۱۳۴۰ (۱۹۶۰م) بر مبارزۀ فکری با نفوذ اندیشۀ چپ شیوعی‌ها متمرکز رشده بود؛ ازهمین‌رو تمهیداتی را برای مبارزه با چپ‌گرایی اندیشید. آیت‌الله سید‌ محسن حکیم پس از عمری زعامت علمی و سیاسی حوزۀ علمیۀ نجف در سال ۱۳۴۸ (۱۹۷۰م) دار فانی را وداع گفت. سیدمحسن حکیم فرزندان زبده‌ای از خود بر جای گذاشت. سید‌یوسف، فرزند بزرگ ایشان، از نظر علمی به درجات بالایی نایل شد، سید‌مهدی نیز از نظر سیاسی بسیار فعال بود، به گونه‌ای که یکی از مؤسسان حزب الدعوه به شمار می‌آمد و ایشان سرانجام به دست دژخیمان بعثی در سودان به شهادت رسید.

اما روزهای خونین‌تری در انتظار این خاندان بود که در آن ۲۹ تن از افراد این خانواده، از جمله چهار نفر از فرزندان آیت‌الله حکیم، یعنی سید‌عبدالهادی، سید‌عبدالصاحب، سید‌علاءالدین و سید‌محمدحسین، به دست رژیم صدام نخست دستگیر و سپس به شهادت رسیدند. در این میان سید‌محمدباقر و سیدعبدالعزیز نیز به سوریه و بعد به ایران هجرت کردند. شهید سید‌محمدباقر حکیم نخست در ایران جامعۀ علمای عراق را تشکیل داد و سرانجام چنان‌که گفته شد، به رهبری مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق رسید.

این مجلس بر آن بود تا به یک چهارچوب فراگیر برای همۀ نیروهای معارض اسلام‌گرای عراقی تبدیل شود. مهم‌ترین بنیان‌گذاران مجلس اعلی عبارت‌اند از: سید‌محمدباقر حکیم، دکتر ابراهیم جعفری، شیخ محمدمهدی آصفی، سید‌محمد بحرالعلوم، سید‌عبدالعزیز حکیم، ابو یاسین (عزالدین سلیم)، سید‌محمدتقی مدرسی و سید‌سامی البدری. این نهاد افزون بر کارهای سیاسی در فعالیت‌های نظامی نیز وارد شد و در اوایل جنگ تحمیلی نیروی شبه‌نظامی موسوم به سپاه بدر را تشکیل داد. نهاد مجلس اعلی در اواسط دهۀ ۱۳۶۰ش در رسیدن به هدف خود، یعنی متحد ساختن گروه‌های معارض اسلام‌گرای عراقی، شکست خورد.  مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق نخستین گام را در اتحاد جنبش‌های اسلامی عراق برداشت و توده‌ها نیز از آن استقبال کردند، ولی خواسته‌های تودۀ عراق، به‌ویژه رانده‌شدگان، بیش از ظرفیت این مجلس بود.

خود مجلس از نظر درونی نیز نتوانست بر مسائل پیش از تأسیس خود فائق آید. یکی از مسائل و مشکلات بزرگ مجلس یک‌جانبه‌گرایی در آن بود؛ ازهمین‌رو گروه‌های گوناگون عضو مجلس کوشیدند در آن ذوب نشوند. این درحالی بود که انتظار می‌رفت گروه‌های گوناگون عضو مجلس از هویت جمعی آن حمایت کنند. بعضی از گروه‌ها بیم این را داشتند که مجلس بخواهد جانشین تمام گروه‌ها شود؛ بنابراین کوشیدند هریک به تنهایی کار کنند و به خودکفایی برسند. در واقع اعتماد نسبت به مجلس کم شد. از سوی دیگر مجلس اعلی گونه‌ای عمل دوگانه داشت؛ زیرا از یک‌سو جنبشی انقلابی بود و از سوی دیگر حکومتی در تبعید. این دو گانگی مجلس را با مشکلات روزمرۀ رانده‌شدگان و جنبش‌های رویارو ساخت؛ ازهمین‌رو مسائل سیاسی اصلی تحت الشعاع مسائل بروکراتیک قرار گرفت. تغییر نام این تشکل از مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق به مجلس اعلای اسلامی عراقی شاید نشانه‌ای از همین دوگانگی مزمن بود.

سیدمحمدباقر حکیم پس از ۲۳ سال دوری از وطن، بعد از سقوط صدام در میان استقبال پرشور مردم عراق از مرزهای جمهوری اسلامی ایران به نجف بازگشت، اما چهار ماه از اقامت وی در نجف نگذشته بود که بر اثر انفجار یک خودروی بمب‌گذاری‌شده، پس از اقامۀ نماز جمعه، به فیض شهادت رسید.

قضیه از این قرار بود که در روز ۷ شهریور ۱۳۸۲ (۲۹ آگوست ۲۰۰۳) درحالی‌که نماز جمعۀ نجف به امامت سید‌محمدباقر حکیم در حرم حضرت علی(ع) پایان یافته بود یک اتومبیل بمب‌گذاری‌شده، در میان جمعیت نمازگزار منفجر شد و افزون بر شهادت هشتاد نفر به شهادت سید‌محمدباقر حکیم نیز منجر شد. بی‌گمان سید‌محمدباقر به‌دلیل چهرۀ کاریزماتیکش می‌توانست در صحنۀ عراق حلقۀ اتصالی میان همۀ گروه‌ها و نیروهای مؤثر و حتی توده‌های مردم برقرار سازد. به جرئت می‌‌توان گفت وجود سید‌محمدباقر حکیم در عراق برای استقرار امنیت و ایجاد وحدت ملی در آن کشور بسیار سودمند بود و شهادتش بیش از هرکس به مردم عراق ضرر رساند.

پس از شهادت سید‌محمدباقر، سید‌عبدالعزیز، برادر ایشان، رهبری مجلس را به دست گرفت، اما سید‌عبدالعزیز نیز پس از مدتی دست‌وپنجه نرم کردن با بیماری سرانجام در شهریور سال ۱۳۸۸ دار فانی را وداع گفت.

مجلس اعلی با وجود از دست دادن دو رهبر اصلی خود، یعنی شهید سید‌محمدباقر حکیم و مرحوم عبدالعزیز حکیم، به رهبری فرزند جوان سید‌عبدالعزیز، یعنی سید‌عمار حکیم، به کار خود ادامه داد و یکی از گروه‌های تأثیرگذار در سیاست‌های امروز عراق است.پس از خروج حکیم از این حزب و تاسیس حزب جدید «جریان حکمت ملی»، اعضای باقی مانده در حزب مجلس اعلا، حمودی را به عنوان دبیرکل و رئیس جدید این حزب انتخاب کردند. 

رئیس جدید مجلس اعلای اسلامی عراق کیست؟

اعضای حزب مجلس اعلای اسلامی عراق، مرداد96 «همام حمودی» یکی از رهبران قدیمی و با تجربه این حزب را، رئیس جدید خود معرفی کردند. «همام باقر حمودی» متولد اول ژوئیه 1952، در بغداد و به طور مشخص محله «الکرادة» شرقی است. وی عضو فراکسیون همپیمانی ملی در پارلمان عراق است و در زمان ریاست «سید عمار الحکیم» در حزب مجلس اعلای اسلامی عراق، شخصیت شماره دو این حزب به شمار می‌رود و معاون اول رئیس پارلمان عراق که در سال 2014 انتخاب شد، است.پس از خروج حکیم از این حزب و تاسیس حزب جدید «جریان حکمت ملی»، اعضای باقی مانده در حزب مجلس اعلا، حمودی را به عنوان دبیرکل و رئیس جدید این حزب انتخاب کردند. 

البته  پس از درگذشت سید عبدالعزیز حکیم رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق در آگوست 2009، نیز مسئله ریاست حمودی، جلال‌الدین صغیر و عادل عبدالمهدی از رهبران باتجربه این حزب، مطرح شده بود و برخی معتقد بودند که این افراد به دلیل تجربه و سابقه طولانی در حزب، شایسته جانشینی سید عبدالعزیز هستند اما در نهایت هوشیاری، زیرکی و فصاحت عمار حکیم باعث شد که وی ریاست مجلس اعلا عراق را بر عهده گیرد.

همام باقر حمودی فارغ التحصیل کارشناسی روانشناسی در سال 1975 از دانشکده ادبیات دانشگاه بغداد، کارشناسی ارشد همین رشته در سال 1978 از همین دانشگاه است. در تدوین قانون اساسی عراق، حمودی رئیس کمیته تدوین قانون اساسی در سال 2005 بود و از قانون فدرالی دفاع می‌کرد.

از جمله پستهای وی در عراق عبارتند از : عضویت شورای موقت ملی عراق در سال 2004، رئیس کمیته تدوین قانون اساسی در سالهای 2005 و 2006، رئیس کمیته بازبینی قانون اساسی در سال 2007 تاکنون، رئیس کمیسیون پارلمانی ارتباطات از سال 2006 تاکنون بوده است.

برخی مواضع رئیس جدید مجلس اعلای اسلامی عراق در ادامه ذکر می‌شود:
 

جنگ با داعش
وی نیز مانند سید عمار الحکیم، بارها اعلام کرده که اگر فتوای مرجعیت عالی شیعه در نجف اشرف درباره جهاد با داعش نبود این گروه تروریستی هم‌اکنون به مرزهای عربستان سعودی رسیده بود. بر اساس یکی از بیانیه‌‌های دفتر حمودی، او معتقد است که ائتلاف بین المللی در جنگ با داعش از خود جدیت نشان نمی‌دهد.
رئیس جدید مجلس اعلای اسلامی که تلاش‌ها و مذاکرات متعددی با دولت عراق برای پرداخت حقوق نیروهای «الحشد الشعبی» کرده و در جمع این نیروها قرار گرفته، می‌گوید برای جلوگیری از پیشروی تروریسم لازم است جلوی کمک رسانی به گروههای تروریستی در منطقه گرفته شود.
 

توافق ایران و 1+5
وی به عنوان معاون اول رئیس پارلمان عراق، توافق هسته ای بین ایران و گروه1+5 را موجب تقویت نقش ایران در بحث توازن قوا در منطقه دانسته بود و گفته بود که لغو تحریمها علیه ایران موجب خواهد شد تا این کشور نقش سیاسی بیشتری در معادلات خاورمیانه ایفا کند. وی همچنین گفته بود: توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 باید آغازی برای عاری سازی منطقه خاورمیانه از سلاح هسته ای و کشتار جمعی باشد.

عراق
رئیس جدید مجلس اعلای اسلامی عراق، سیاستها و راهبردهای عراق در خصوص روابط منطقه ای را بر پایه همکاری و توافق با همه کشورهای همسایه می داند و معتقد است که روابط ایران و عراق در اوضاع جاری منطقه، بویژه در جنگ علیه تروریسم و افراط گرایی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. وی، در خصوص تاثیر روابط ایران و عراق بویژه در حل مسایل و بحران های منطقه ای نیز، گفته است: طبیعی است که ایران و عراق نقش بارز و مهمی در حل بحران های منطقه بویژه سوریه داشته باشند.

بحران سوریه
عضو هیأت رئیسه پارلمان عراق، با بیان اینکه عراق بارها تاکید کرده که گفت وگوهای سوری – سوری تنها راه حل بحران این کشور است می‌گوید: مسئولان عراقی همواره دیدگاههای خود را درخصوص مسایل منطقه بویژه بحران سوریه، با مقامات ایرانی در میان گذاشته‌اند. حمودی با اشاره به تجربه‌ها و حضور عراق در بحرانها گفت: عراق می تواند واسطه ای موفق و مثبت برای ورود به حل بحران های باقی مانده ای که منطقه را طوفانی کرده، تلقی شود.

ایران و جهان
حمودی با اشاره به اهمیت و ضرورت همکاری‌های جمعی دولتهای منطقه و جهان برای جلوگیری از گسترش افراط گرایی، می‌گوید: همکاری های ایران و عراق در این خصوص باید شامل همه کشورهای همسایه عراق باشد. وی همکاری های ایران و عراق در مقابله با تروریسم را کاملا روشن و شفاف توصیف می‌کند و می‌گوید: حمایتها و پشتیبانی ایران از عراق در جنگ علیه تروریسم تاکنون منجر به شکست گروهک تروریستی داعش در عراق شده است.

سایت مجلس اعلای اسلامی عراق