جنگ ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی، با تمام تلخیها و پیچیدگیهای خود، نقطه عطفی در تحولات استراتژیک خاورمیانه به شمار میرود. این درگیری، علاوه بر روشن ساختن نقاط قوت و ضعف طرفین، بهطور قابل توجهی چارچوب رقابتهای آینده منطقه را شکل داده است. اندیشکده الاهرام در گزارشی ویژه به بررسی درسها و پیامدهای این جنگ پرداخته است. شناخت این آموزهها برای تمامی بازیگران منطقهای اهمیت حیاتی دارد.
۱. توانایی خنثی کردن «وسوسه قدرت» رژیم صهیونی
جنگ ۱۲ روزه نشان داد که تنها عاملی که میتواند امنیت را تضمین کند، داشتن توان بازدارندگی مؤثر است. رژیم صهیونی تنها زمانی وارد یک جنگ تمامعیار شد که از حمایت آمریکا مطمئن شد و وقتی ایران توانست خساراتی به داخل رژیم صهیونی وارد کند، رژیم صهیونی ناگزیر از توقف شد. این درس به کشورهای منطقه یادآور میشود که بدون بازدارندگی کافی، تهدیدات اسرائیل به صورت مکرر تکرار خواهد شد.
بیشتر بدانید:
روایت سردار شهید حاجی‌زاده از آغاز دشوار ساخت نخستین موشک ایران
بیانیه ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران به مناسبت روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی
۲. تفاوت جنگ با دولتها و گروهها
اسرائیل در این جنگ فهمید که رویکردهای موفق علیه گروههایی مانند حزب الله، در برابر دولت ایران کارایی ندارد؛ زیرا دولتها توانمندی بیشتری در جذب خسارات و بازسازی خود دارند. استراتژی اسرائیل برای فلج کردن فرماندهی ایران ناکام ماند و ایران توانست توان خود را بازسازی کند.
۳. محدودیتهای قدرت نظامی
با اینکه آمریکا و رژیم صهیونی ترکیبی از تجهیزات پیشرفته برخوردار بودند، اما نتوانستند اهداف استراتژیک خود را به شکل کامل محقق کنند. حملات موشکی و دفاعهای ایران باعث شدند که برنامه هسته ای ایران تنها با تأخیر مواجه شود، نه توقف کامل.
۴. عدم تحمل اسرائیل در جنگهای فرسایشی با دولتها
آموزش دیگر، ناتوانی رژیم صهیونی در مقابله با جنگهای پرافتوخیز و فرسایشی در برابر دولتها بود. رژیم صهیونی میتواند با گروههای مسلح کوچکتر مقابله کند، اما در برابر یک دولت سازمان یافته با پشتیبانی خارجی، دچار محدودیت است.
۵. نقش شبکه جاسوسی
حضور شبکه گسترده عوامل نفوذی رژیم صهیونی نقش مهمی در موفقیت های اولیه داشت. این موضوع لزوم تقویت امنیت داخلی و سایبری را در هر دو طرف جنگ برجسته کرد.
۶. برنامهریزی برای سناریوهای تهاجمی
برتری هوایی رژیم صهیونی در روزهای آغازین جنگ آشکار بود، اما ایران موفق شد با موشکهای بالستیک و هایپرسونیک، سامانههای پدافندی رژیم صهیونی را تحت فشار قرار دهد و آسمان رژیم صهیونی را باز نگه دارد.
۷. اهمیت اتحادهای استراتژیک
نگرانی اصلی ایران عدم پیوند مؤثر با قدرتهای بزرگ مانند روسیه و چین بود، در حالی که اسرائیل حمایت مطلق غرب را داشت.
۸. همگرایی آمریکا و رژیم صهیونی
این جنگ نشان داد که سیاستهای آمریکا و اسرائیل در منطقه تا حد زیادی همگرا شده اند و تفکیک منافع دو کشور دشوار است.
۹. عقلانیت راهبردی ایران
با وجود گفتمان ایدئولوژیک، ایران مدیریت عقلانی از بحران نشان داد و از تنشزایی بی مورد جلوگیری کرد.
۱۰. محدودیتهای هژمونی منطقه ای
جنگ نشان داد که هیچ یک از طرفین نتوانستند توانمندی کامل را در منطقه به دست آورند و تعادل نسبی قوا حفظ شده است.
۱۱. کاهش نقش بازیگران غیردولتی
حزب الله، انصارالله و الحشد الشعبی در این درگیری شرکت نکردند که نشان دهنده محدودیت اتکای به گروههای مسلح در جنگهای گسترده دولتی است.
۱۲. محاسبه سود و زیان
ارزیابی نتایج جنگ پیچیده است؛ رژیم صهیون یضربات سنگینی به فرماندهی نظامی و هستهای ایران زد، در حالی که ایران خسارات جانی و مالی در اسرائیل ایجاد کرد.
۱۳. دوران پساجنگ
پایان درگیریها به معنای رفع تنش نیست بلکه آغاز مرحله جدیدی از رقابت استراتژیک در خاورمیانه است.
۱۴. ضرورت تنوع در منابع تسلیحاتی
گزارش بر اهمیت داشتن منابع متنوع تسلیحاتی برای مقابله با تهدیدات گوناگون تأکید میکند.
۱۵. اتکا به رهبری شبکهای انعطافپذیر
استفاده از ساختارهای فرماندهی و هدایت شبکه ای و انعطاف پذیر، موفقیتهای نظامی را افزایش میدهد.
۱۶. ظهور جنگ سایبری و اطلاعاتی
جنگهای آینده با ابعاد سایبری و اطلاعاتی گسترده تری دنبال خواهد شد که نیازمند آمادگی ویژه است.
جمع بندی:
جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونی، با افشای ضعفها و نقاط قوت هر دو طرف، ساختار رقابت استراتژیک در خاورمیانه را متحول ساخت. این جنگ نشان داد که توان بازدارندگی، اتحاد استراتژیک، و مدیریت هوشمندانه بحرانها نقش کلیدی در حفظ امنیت دارند. همچنین محدودیتهای سیاسی، نظامی و اطلاعاتی اسرائیل آشکار شد و ایران از تحلیلهای عقلانی در مدیریت بحران بهره برد. مرحله پساجنگ، فرصتی برای بازتعریف سیاستها و استراتژیهای منطقهای است که میتواند سرآغاز دور تازهای از رقابتهای پیچیده باشد. شناخت و بهره برداری درست از این درسها برای تمامی بازیگران منطقه ای حیاتی خواهد بود.