تهران- الکوثر: سورهٔ فاتحه در نمازهای واجب و مستحب خوانده می‌شود و محتوای اصلی آن، توحید و سپاس خداوند است. در فضیلت این سوره آمده است، نزول آن باعث عدم نزول عذاب بر امت اسلام خواهد شد. خواندن سورهٔ حمد در رکعت اول و دوم نمازهای واجب و مستحب، واجب است. خواندن این سوره بر بالین بیمار و هنگام گذاشتن مرده در قبر، مستحب است.
علت نامگذاری
نام اصلی این سوره، به این جهت که اولین سوره قرآن است و قرآن با آن گشوده می‌گردد، فاتحة الکتاب است. این سوره نخستین سوره کاملی است که بر پیامبر اسلام(ص) نازل شد.
ارزش و اهمیت خاص این سوره باعث شده بیش از بیست نام برای آن ذکر شود که مشهورترینِ آنها عبارتند از: حمد، ام القرآن، سبع المثانی، کنز، اساس، مناجات، شفاء، دعا، کافیه، وافیه، راقیه(تعویذ کننده و پناه‌دهنده).
محل و ترتیب نزول
سوره حمد دو بار نازل شده است، یک بار ابتدای بعثت در مکه و بار دیگر پس از تغییر قبله در مدینه نازل شد؛ به همین جهت، به آن مثانی هم می‌گویند؛ البته از آن رو که اولین بار در مکه نازل شده، آن را سورهٔ مکی می‌خوانند. این سوره، نخستین سوره قرآن به ترتیب مصحف و بر اساس برخی روایات پنجمین سوره به ترتیب نزول و اولین سوره کامل نازل شده است.
تعداد آیات و کلمات
سوره فاتحه ۷ آیه، ۲۹ کلمه و ۱۴۳ حرف دارد. این سوره به لحاظ لفظ و حجم، از سوره‌های کوچک قرآن یا مفصلات است و در میان مفصلات نیز از سوره‌های «قصار» به شمار می‌آید. بر طبق روایات، این سوره در عین اختصار، در معنا بزرگ و «ام الکتاب» و اساس قرآن است.
اهمیت
سوره حمد در زندگی دینی و فرهنگی مسلمانان اهمیت فراوانی دارد. این سوره در نمازهای پنجگانه، ده بار بر طبق فقه امامیه و ۱۷ بار بر طبق فقه اهل سنت قرائت می‌شود. امام رضا(ع) قرائت این سوره را در ابتدای نماز به دلیل وجود تمامی خیر و حکمت دنیا و آخرت به صورت یکجا در این سوره می‌داند به صورتی که هیچ کلامی به جامعیت آن نمی‌رسد.نویسنده تفسیر المیزان می گوید خدواند در این سوره چگونگی حمد و ستایش خودش را به بنده اش تلقین کرده است وبه او آموخته است که در مقام عبودیت و بندگی ادب بندگی چه اقتضا می کند.
محتوا
محتوای اصلی سورهٔ فاتحه، توحید، سپاس خداوند، عبادت، استعانت و طلب هدایت از خدا است. علامه طباطبایی می گوید: چون از جمله «ایاک نعبد» (فقط تو را عبادت می کنیم) ممکن است ادعای استقلال بنده در عبادت خدا به ذهن بیاید به همین جهت بلا فاصله در جمله بعد باگفتن «ایاک نستعین »(فقط از تو استعانت می جوییم) به بنده تلقین شده که بگوید در همین عبادت هم از خدا استعانت می طلبد و هیچ گونه استقلالی درهیچ شأنی ندارد. در این سوره از اوصاف خدا، اوصاف و نشانه‌های بندگان صالح خدا، تبیین مسئله هدایت و صراط مستقیم در قالب دعا و ابراز تنفر از کج‌روی و گمراهی سخن به میان آمده است.
اين سوره را می‌توان به دو بخش تقسيم کرد: بخشى که از حمد و ثناى خدا سخن می‌گويد و بخشى که نيازهاى بنده را مطرح می‌کند. در حدیث قدسی آمده است: من سوره حمد را ميان خود و بندهام تقسيم كرده‌ام؛ نيمى از آن براى من، و نيمى براى بندهٔ من است.
قرائت
قرائت(مالک یوم الدین) در سوره حمد از موارد اختلافی است علامه طباطبایی بر این باور است که هم قرائت (مالک) وهم قرائت(ملِک) هر دو صحیح است اما قرائت (مَلِک) با عرف و لغت سازگار تر است چون مَلِک به معنای پادشاه است که نسبت به یک عصر و دوره زمانی داده می شود دراین آیه نیز ملک بودن و پادشاهی و فرمانروایی خدا را به روز قیامت نسبت داده است. سید محمدحسین حسینی تهرانی نیز از وی نقل کرده که گفته است: رواياتی داريم كه می‌گويند: رسول خدا هم مَلِك مي‌خوانده‌اند و هم مَالِك و از قاریان هفت‌گانه چهارتايشان مَلِك خوانده‌اند و دیگران مالك خوانده‌اند؛ اعتبار هم با ملك مساعدتر است، به‌جهت آنكه يَوْم را معمولاً به مالك نسبت نمي‌دهند به مَلِك مي‌دهند، می‌گويند: شاه فلان يَوم نه مالك فلان يَوم.مرحوم سید علی قاضی طباطبایی رحمةُ الله عليه هم در نماز مَلِك مي‌خوانده‌اند. و در تفسير «كشّاف» وجوهی ذكر مي‌كند كه مَلِك أشمل و اعمّ و انسب است
احکام
آموختن و درست‌خواندن سوره حمد و قرائت آن در رکعت اوّل و دوم نمازهای واجب و مستحب، بر مکلَّف واجب است.نمازگزار در رکعت سوم و چهارم، بین خواندن حمد و تسبیحات اربعه مخیَّر است. در اینکه بهتر، خواندن حمد است یا تسبیحات اربعه، اختلاف است.گفتن «أَعُوذُ بالله‌ِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجِیمِ»، پیش از تلاوت حمد در رکعت اوّل نماز و گفتن «الحمد لله رب العالمین» پس از حمد مستحب است؛ ولی گفتن آمین پس از خواندن سوره حمد در نماز، حرام و موجب بطلان نماز است.
اکتفا به حمد در نافله‌ای که در آن قرائت سوره خاصی وارد نشده، جایز است.
تلاوت سوره حمد در موارد بسیاری، از جمله بر بالین بیمار، هنگام گذاشتن مرده در قبرو برداشتن تربت از حائر حسینی مستحب است.
«إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ»، در نماز امام زمان(عج)
برخی از منابع حدیثی، خواندن نمازی را سفارش کرده‌اند که در آن آیه «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ» صد بار تکرار می‌شود. در این نماز که به نماز امام زمان شهرت دارد، در هر رکعت، در سوره حمد، این آیه صد بار خوانده می‌شود. قطب الدین راوندی و سید بن طاووس از جمله راویان حدیث نماز امام زمان(عج) هستند.
تفاسیر
این سوره در کتب تفاسیر کل قرآن تفسیر شده است. علاوه بر آن تفاسیر مستقلی نیز بر آن نوشته شده است، از جمله:
العروة الوثقی در تفسیر سوره حمد [چاپ سنگی]، اثر شیخ بهائی؛
اع‍ج‍ازال‍ب‍ی‍ان ف‍ی تفسیر ام‌ال‍ق‍رآن، اثر ص‍درال‍دی‍ن ق‍ون‍وی، با تصحیحِ ج‍لال‌ال‍دی‍ن آش‍ت‍ی‍ان‍ی؛
پ‍رت‍وی از تفسیر سوره حمد، یا ل‍م‍ع‍ةٌ ف‍ی تفسیر الحمد، اثر م‍ح‍م‍دک‍اظم (ع‍م‍ادال‍دی‍ن) ج‍زای‍ری؛
تفسیر سوره م‍ب‍ارک‍ه حمد، اثر سید عزالدین حسینی زنجانی؛
ف‍ات‍ح‍ه‌‌ال‍ک‍ت‍اب: تفسیر سوره ش‍ری‍ف‍ه حمد، اثر سید عبدالحسین دستغیب.
تفسیر سوره حمد، اثر امام خمینی(ره).
فضیلت و خواص
روایات زیادی در فضیلت و اهمیت این سوره وارد شده است. طبق روایتی جبرئیل به پیامبر اسلام(ص) اشاره دارد که نزول این سوره باعث عدم نزول عذاب بر امت اسلام خواهد شد و در روایتی آن را شفای هر دردی دانسته است. در روایتی از امام صادق(ع) است که اگر سوره حمد ۷۰ بار بر مرده ای خوانده بشود و او زنده شود تعجب نکنید. امام علی(ع) از پیامبر اسلام(ص) نقل می‌کند که سوره حمد از گنج‌های عرش الهی بوده و خداوند آن را به پیامبرش اختصاص داده است و او را با هیچ پیامبر شریک نساخت جز بسم الله که فقط آن را به سلیمان داد... هر کسی با اعتقاد به دوستی و پیروی محمد و آل پاکش آن را بخواند در مقابل هر حرف آن حسنه‌ای به او عطا می‌کند که بهتر است از دنیا و آنچه در آن هست...
پیامبر (ص) سورهٔ فاتحه را بهترین سوره قرآن دانسته و فرموده است: در تورات و انجیل و زبور و قرآن، سوره‌ای مانند آن نازل نشده است. بنا بر حدیث دیگری از پیامبر (ص)، ثواب قرائت سوره فاتحه، برابر با ثواب قرائت دو سوم قرآن و ثواب صدقه‌دادن به همه مؤمنان است.
امام جعفر صادق(ع) هم درباره سوره فاتحه فرموده است که هر کس آن را قرائت کند، خداوند راه رسیدن به خیر دنیا و آخرت را برای او باز می‌کند. او همچنین فرموده است که اسم اعظم خدا در این سوره تقسیم شده است. شیخ مفید در کتاب اختصاص حدیثی نقل می‌کند که در آن، پیامبر (ص) در پاسخ به پرسشی دربارهٔ پاداش قرائت سورهٔ فاتحه، ثواب آن را برابر با پاداش قرائت همه کتاب‌های آسمانی معرفی کرده است
متن و ترجمه فارسی سوره حمد
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ﴿١﴾
اَلْحَمْدُ لِلَّـهِ رَ‌بِّ الْعَالَمِينَ ﴿٢﴾ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ ﴿٣﴾ مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ ﴿٤﴾ إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ ﴿٥﴾ اهْدِنَا الصِّرَ‌اطَ الْمُسْتَقِيمَ ﴿٦﴾ صِرَ‌اطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ ﴿٧﴾
به نام خداوند رحمتگر مهربان(١)
ستايش خدا را كه پروردگار جهانيان، (٢) [خداوند] رحمتگر مهربان، (٣) مالك [و پادشاه] روز جزا [است]. (٤) تو را مى پرستيم تنها و بس، بجز تو نجوييم يارى ز كس. (٥) به راه راست ما را راهبر باش، (٦) راه آنهايى كه برخوردارشان كرده اى، همانان كه نه درخور خشم اند و نه گمگشتگان. (٧)
همچنین بخوانید:
آثارو برکات سوره بقره +دانلود صوتی و تصویری
فضیلت و خواص سوره آل عمران+ دانلود صوت و تصویر
ترتیل سوره نساء با صدای استاد پرهیزگار + دانلود
دانلود سوره انعام +ترجمه و عکس
متن و ترجمه سوره مائده +دانلود صوتی و تصویری
آشنایی با سوره انفال+دانلود صوت و تصویر
ترتیل و تلاوت تصویری سوره اعراف + دانلود
صورت بهشتیان و جهنمیان در روز قیامت
سوره توبه؛ تنها سوره بدون بسم الله + دانلود صوت و تصویر
تلاوت تصویری سوره یونس+ ترتیل صوتی باصدای استاد عبدالباسط
آخرین اخبار جهان و منطقه را در الکوثر فارسی پیگیری کنید
جدیدترین خبرها را در کانال تلگرامی الکوثرفارسی بخوانید: (کلیک کنید)
اینستاگرام instagram.com/alkawthar.tv
از صفحات دین و زندگی و ندای نور الکوثر فارسی دیدن کنید
آموزش سوره های قرآن ویژه کودکان
صفحه ادعیه و زیارات الکوثر فارسی
پنج شنبه 29 اردیبهشت 1401 - 16:2:44