تهران- الکوثر: در این مقاله روش مطلوب مطالعه را می‌آوریم تا با به کار بستن آن‌ها، امکان پیشرفت در تحصیل بیش‌تر شود.

۱- علاقه به موضوع

اولین چیزی که باید به خاطر داشته باشید، این است که باید به موضوعی که مطالعه می‌کنید تمایل داشته باشید. این سخن بدان معنا نیست که شما باید همیشه از موضوع خوشتان بیاید، بلکه بدین معناست که شما باید تمایل داشته باشید تا براس یادگیری موضوعی که به شما داده شده است هر چه لازم است انجام دهید. سعی کنید تا بفهمید که چرا موضوع مورد مطالعه اهمیت دارد؟ و چطور در حال و آینده به شما کمک خواهد کرد. برای مثال دانستن ریاضی شما را نکته‌بین بار می‌آورد، یا وقتی که با مسئله‌ای اقتصادی روبه‌رو هستید دانستن حساب به شما کمک می‌کند.

این تمایل یا علاقه چگونه پدید می‌آید؟ باید کنجکاو باشید. کنجکاوی اشتهای ذهن است. هنگامی که مطالعه می‌کنید باید بدانید به دنبال چه چیزی هستید و پاسخ چه پرسشی را می‌جویید. مطالعه حیران و بی‌هدف معنایی ندارد. هر چه مسئله مشخص‌تر و پرسش شما روشن‌تر باشد دقت شما بیشتر می‌شود و مطالب بهتر در ذهن جای می‌گیرد و بهتر نیز در یاد می‌ماند. اگر به تصادف و بی‌هدف بیاموزیم، از یاد خواهد رفت.

۲- محیط مطلوب و مناسب

دومین عامل برای مطالعه مطلوب، داشتن محیط مطلوب و مناسب است. در محیطی که فرد مطالعه می‌کند باید یک میز و صندلی فراهم شود، به طوری که این وسایل مناسب با وضع جسمانی او باشد. نور کافی وجود داشته باشد و میز و صندلی طوری ثرار بگیرد که نور از سمت چپ بتابد تا موجب فشار به چشم نشود. ان قدر هم زیاد نباشد که باعث تابش زیاد بر چشم شود. چون تابش نور بر چشم باعث خستگی آن خواهد شد. هم‌چنین باید جای کافی برای کتاب‌های مرجع، از قبیل فرهنگ‌ها، دایره‌المعارف‌ها و اطلس‌ها وجود داشته باشد. محلی نیز برای گذاشتن کاغذ، قلم، مداد، دفترچه و سایر وسایل مطالعه در نظر گرفته شود.

اگر موضوع مطالعه آدمی را جذب کند، بسیاری می‌توانند تقریبا در هر محیطی مطالعه کنند، اما برایشان مشکل است که بر روی چیزی که برای آن‌ها جالب نیست تمرکز کنند و تا حد امکان محیط مطالعه باید بی سروصدا باشد و از چیزهایی که باعث حواس‌پرتی می‌شود خالی شود. از طرف دیگر، آنچه باعث حواس‌پرتی شخصی می‌شود ممکن ایت بر شخص دیگری تاثیر تداشته باشد. مثلا بعضی از دانش‌آموزان احساس می‌کنند که می‌توانند به همراه موسیقی ملایم مطالعه کنند، در حالی که دانش‌آموزان دیگر چنین نیستند. یافتن محیط آرام برای مطالعه چندان مشکل نیست. شما باید شیوه مطالعه خودتان را با وضع خاصی که دارید، وفق دهید. برای مثال، اگر اتاق اختصاصی دارید می‌توانید یک گوشه آن را به محیط مطلوبی برای مطالعه تبدیل کنید و اگر با خواهر یا برادرتان اتاق مشترک دارید و همزمان مطالعه می‌کنید باید موافقت کرده و در دو گوشه و در دو جهت مخالف مطالعه کنید. با اینکه صبح زود وقتی دیگران خوابند برای مطالعه از خواب برخیزید. درجه هوای اتاقی که مطالعه می‌کنید باید نه زیاد سرد باشد و نه زیاد گرم.

۳- زمان مطالعه

عامل سوم برای مطالعه مطلوب زمان مطالعه است. لازم است که هر روز، وقت خاصی برای مطالعه در نظر گرفته شود. از افراد خانواده و آشنایان بخواهید که در وقت خاص مطالعه مزاحمتان نشوند مگر اینکه کاملا ضروری باشد. این کار در ایجاد عادت دایم به مطالعه به شما کمک خواهد کرد. چرا که هر انسانی می‌تواند به عادت‌های خود نظم بخشد. وقتی که آدمی اعمال مختلف را در فاصله‌های معینی انجام دهد، آن را آسان‌تر انجام خواهد داد. برای مثال اگر عادت کنیم در ساعت معینی هر روز غذا بخوریم، به طور طبیعی در آن ساعت گرسنه می‌شویم. چنانچه وقت معینی را در روز به مطالعه اختصاص دهیم در آن موقع ذهن آماده‌تر خواهد بود. هنر مطالعه موثر فقط با تمرین مستمر به وجود می‌آید. اگر روزی فراموش کنیم مطالعه کنیم، روز بعد هم مطالعه به آسانی از یاد ما خواهد رفت.

نکته دیگری که مطرح است این است که دانش‌آموز یا دانشجو باید به طور مرتب در تمام سال مطالعه کند. اگر مطلبی را بلافاصله بعد از آن‌که در کلاس مطرح شد مطالعه کنید، بیشتر آن را به خاطر خواهید سپرد. برای مرور مطلبی هیچ وقت دربست تا نزدیک امتحان منتظر نمانید تا با شتاب آن را یاد بگیرید. چون هر مطلبی که با شتاب یاد گرفته شود، خیلی زود فراموش خواهد شد و شما از مطالعه آن به نتیجه لازم نخواهید رسید.

زمان مطالعه باید کوتاه باشد و توزیع یادگیری باید هر چه ممکن است در مدت زمان درازتری انجام گیرد. برای نمونه، فرض کنیم دانش‌آموزی هفته‌ای شش ساعت صرف یادگیری زبان انگلیسی کند و آماده باشد دو ساعت ار این زمان را به بخش‌های مکانیکی‌تر این کار- تعریف اسم‌ها، ضمیرها، صفت‌ها و فعل‌های بی‌قاعده- بپردازد. برای پخش کار، به راه‌های گوناگون می‌تواند عمل کرد. برای مثال، می‌توان شش ساعت زبان را در یک روز متمرکز کرد و دیگر روزهای هفته را برای درس‌های دیگر خالی گذاشت. برنامه دیگر این است که می‌توان روزی یک ساعت صرف زبان کرد. البته برنامه دوم، کارامدتر ایت. همچنین دانش‌آموز می‌تواند دو روز نخست را به صرف بپردازد و چهار روز باقیمانده را بخواند و ترجمه کند. شیوه بهتر این است که صرف را به دوره‌های بیست دقیقه‌ای تقسیم کند و روزی چهل دقیقه برای بخش‌های جالب‌ترکار – یعنی خواندن و نوشتن- بگذارد. معلوم شده است که بیست تا سی دقیقه، مدت مناسبی برای یادگیری صرفا تکراری است. مطالب را به قطعاتی تقسیم کنید که بتوانید روی کاغذ یا مقوایی به اندازه کارت پستال بنویسید و هر یک را روزی چند دقیقه مطالعه کنید. مجموعه‌ای از این کارت‌ها را در جیب بگذارید و به اقتضای وقت و فرصت، در هر جا که هستید – در اتوبوس، در سالن انتظار ترمینال، در صف برای خرید- آن‌ها را مرور کنید. این کار، یک‌ نواختی مطالعه تکرار را نیز از بین می‌برد.

۴- شیوه مطالعه

عامل چهارم برای مطالعه مطلوب شیوه مطالعه است، که تا حدودی به زمان مطالعه هم که در بالا یاد شد، پیوستگی دارد. روشن است که حفظ تاریخ‌ها و فرمول‌های ریاضی یا شیمی، کار ساز نیست. اگر موضوع را بفهمید و مطالب آن را درک کنید، امر یادگیری برای شما آسان‌ترخواهد شد.

گاهی برای تمرکز بر روی موضوع مورد مطالعه دچار مشکل می‌شوید. روش‌های متعددی وجود دارد که به کمک آن می‌توانید از سرگردانی ذهن جلوگیری کنید. برای مثال اگر آدم باهوشی هستید ابتدا مطالب سخت را مطالعه کنید.

دانش‌آموزان یا دانشجو نمی‌تواند خیلی سریع تصمیم بگیرد که برای موضوع مورد نظر او، کتابی که در دست دارد، چقدر می‌تواند سودمند باشد، یا این‌که آن را چگونه بخواند؟ در این حالت، بهتر است که به جای خواندن کلمه به کلمه، تمام کتاب را به طور سطحی مورد بررسی قرار دهد. برای مثال، بهتر است محصل به عناوین و فهرست مندرجات نگاه کند. در این صورت به نکات اصلی و ضروری پی خواهد برد و درخواهد یافت که کتاب را چگونه مطالعه کند. اگر موضوع مفید باشد باید به دقت آن را بخواند و نکات مهم را مشخص کند.

بعضی از دانش‌آموزان زیر نکات مهم خط می‌کشند یا خلاصه مطلب را در دفترشان می‌نویسند. مرور این مطالب، اصول و مفاهیم اصلی را به خاطر آن‌ها می‌آورد. بعضی دیگر از دانش‌آموزان آن‌چه را می‌خواهند یاد بگیرند با آن‌چه از قبل می‌دانستند پیوند می‌دهند. تعدادی دیگر از روش تصاویر ذهنی یا سخن مقفّی و موزون برای به خاطر سپردن و یادگیری موضوع کمک می‌گیرد. در بعضی موارد ممکن است مفید باشد که چیزی را که تازه یاد گرفته‌اند با صدای بلند تکرار کنند یا با دیگر دانش‌آموزان و دانشجویان درباره آن به بحث بپردازند. مطالعه موثر بستگی دارد به استفاده مطلوب از کلمات و سرعت خواندن. به علاوه، محصل، برای درک سریع موضوع، باید عادت استفاده از کتاب‌های مرجع را کسب کند و یاد بگیرد که چطور از اطلس‌ها، سالنامه‌ها و دایره‌المعارف‌ها، فرهنگ‌های لغت و کتابخانه‌ها استفاده کند.

بنابراین، شیوه مطلوب مطالعه بستگی دارد به؛

۱) درک موضوع مورد مطالعه، ۲) تمرکز حواس و آمادگی ذهنی، ۳) چگونگی مطالعه کتاب، ۴) استفاده از روش‌های مختلف برای جایگزینی مطلب در ذهن، ۵) سریع خواندن همراه با درک، ۶) عادت استفاده از کتاب‌های مرجع