تهران- الکوثر:   داود پورصحت کارشناس رسانه در یادداشتی بااشاره به بازگشت آوارگان سوری به کشورشان می نویسد: بحران هشت ساله سوریه که می رود این روزها با آخرین تحولات خود به تاریخ این کشور بپیوندد، از زوایا و جنبه های مختلف قابل بررسی و ارزیابی است که یکی از آنها می تواند موضوع آواره شدن نیمی از جمعیت 24 میلیون نفری سوریه در طول سال های بحران در این کشور است.
آوارگان سوری را می توان به دو دسته مشخص و مجزا تفکیک کرد که بخش اول آن آوارگانی هستند که در داخل این کشور حضور دارند و از شهر، روستا و یا خانه و کاشانه خود به خاطر ناامنی گریخته و در دیگر شهرهای امن سوریه مانند دمشق ، لاذقیه و نظایر آن اسکان یافته اند و دسته دوم که به خاطر شرایط و زمینه های موجود مانند نزدیک به مرزهای کشورهای همسایه و یا توان مالی مجبور به سفر به کشورهای مختلف جهان به خصوص کشورهای همسایه شده اند که آخرین آمارهای ارایه شده در این ارتباط 45 کشور را شامل می شود.
در ارتباط با دسته اول مشاهدات خبرنگار ایرنا از دمشق و برخی شهرهای آن حاکی از آن است که در ارتباط با آوارگان سوری در داخل این کشور شمار زیادی از آنان به خاطر این که دمشق دارای چهار حلقه امنیتی از زمان شروع بحران و وجود امنیت قابل توجه نسبت به دیگر شهرها بوده، از مناطق شمالی و مرکزی این کشور با سفر به دمشق در بخش های مختلف آن اسکان یافته اند.
در این ارتباط برخی افراد که از تمکن مالی خوبی برخوردار بودند، در ساختمان های اجاره ای و یا خریداری شده اسکان یافتند و شمار دیگری نیز به خاطر وجود بستگان نزدیک خود مانند پدر، مادر و برادر و خواهر در منزل آنان زندگی می کنند که در این ارتباط در برخی موارد ساکنان یک واحد آپارتمانی تا نزدیک 20 نفر هم می رسد.
همین موضوع از ابتدای بحران در سوریه موجب شد تا اجاره ها با توجه به کاهش ارزش پول این کشور بشدت افزایش یابد و حتی کمبودهای زیادی در این ارتباط ایجاد شود.
شمار دیگری از سوری ها نیز به خاطر وضعیت مالی خود در برخی مراکز دولتی مانند مدارس و محل های عمومی مانند پارک ها در داخل چادرها اسکان یافتند و یا در داخل خودروهای باری خود با فراهم کردن زمینه روز را به شب برسانند.
همین هجوم جمعیت به شهرهایی مانند دمشق موجب شد تا مشکلات دیگری مانند ترافیک ، کمبود مدارس ، کاهش وسایل حمل و نقل عمومی و نظایر آن ایجاد شود .
دسته دوم سوری هایی بودند که قشر متوسط به بالای این کشور نظیر پزشکان و مهندسان بودند که به خاطر وجود زمینه های مالی و حرفه ای امکان حضور آنان در کشورهای دیگر فراهم بود و به دنبال ادامه ناامنی های در سوریه و از ترس خطرات ناشی از آن مجبور شدند تا به دیگر کشورهای جهان سفر کنند که اکنون در این ارتباط آمارهای حاکی از سفر سوری های آواره به 45 کشور جهان در جریان بحران هشت ساله این کشور است.
برخی از این افراد در درجه اول با توجه به نزدیکی به سه کشور همسایه شامل ترکیه ، لبنان و اردن به آنها سفر کرده و در این کشورها آواره شدند و برخی از افراد متوسط جامعه سوریه هم راهی کشورهای عربی شمال آفریقا چون مصر و تونس شدند و شماری از آنان نیز که در ترکیه اقامت داشتند به دنبال ایجاد موج مهاجرت به اروپا راهی برخی از کشورهای اروپایی از جمله آلمان شدند.
بر اساس آمارهایی که از سوی کشورهای آواره پذیر همسایه سوریه منتشر شده است ، سه میلیون نفر از آنها در ترکیه ، 2 میلیون و 800 هزار نفر در اردن (بر اساس اعلام رسمی دولت این کشور، ولی آمارهای غیررسمی رقم 660 هزار نفر است) و یک میلیون و دویست هزار نفر در لبنان مستقر شده اند.
البته علاوه بر کشورهای همسایه سوریه شماری از آوارگان این کشور در بیش از 45 کشور جهان مستقر شده اند که در این ارتباط می تواند از حضور یک میلیون آواره سوری در کشورهای مختلف اروپایی و شماری از آنان به خصوص ایرانیان مقیم سوریه (جالیه ها) در ایران نام برد که در شهرهایی چون قم و ری ساکن شده اند.
در همین حال بر اساس آمارهای موجود در جریان عبور غیرقانونی شماری از آوارگان از طریق دریای مدیترانه برای رسیدن به برخی کشورهای اروپایی در سال 2015 میلادی بیش از 3 هزار و 770 نفر از آنان غرق شده اند که در بین آنان شماری نیز از مردم سوریه بوده اند که در این ارتباط می توان به یافته شدن جنازه کودک سوری در سواحل ترکیه و تبدیل شدن آن به یکی از سوژه های داغ رسانه های جهان و ایجاد موج پذیرش مهاجرت به اروپا یاد کرد. 
آوارگان سوری در سال های اخیر یک پنجم کل آوارگان جهان را تشکیل داده اند که از این نظر می توان بحران سوریه را که ناشی از توطئه ها و طرح های برخی کشورهای عربی ، غربی و رژیم صهیونیستی به همراه برخی کشورهای همسایه این کشور بود، یکی از دردناک ترین فاجعه های انسانی به خاطر کشته یا زخمی شدن شمار زیادی از سوری ها در کنار آواره شدن 12 میلیون نفر از آنان و سختی هایی در این راه متحمل شدند ، ذکر کرد.
بر اساس برخی آمارهای موجود که در جریان یکی از نشست های مجمع عمومی سازمان ملل متحد در شهریور سال 1395 اعلام شد ، حدود 65 میلیون تن در سراسر جهان آواره شده‌اند و یکی از علل اصلی آوارگی آنان وقوع بحران و جنگ‌ به ویژه در مورد سوریه و عراق بوده است که به دنبال اقدامات تروریستی تکفیری ها و داعشی ها مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شدند و اکنون 2 میلیون و 200 هزار خانوار آواره شده در سوریه بر جای مانده است.
در این میان تنها هشت کشور از جمله ایران ، ترکیه، پاکستان، لبنان، اتیوپی، اردن، کنیا و اوگاندا میزبان بیش از نیمی از آوارگان جهان هستند و براساس تحقیقات خیریه 'آکسفام' انگلیس کشورهای ثروتمند جهان مانند آمریکا، چین، ژاپن، انگلیس، آلمان و فرانسه تنها میزبان 8 / 1 میلیون آواره هستند که تنها 7 درصد از کل آوارگان جهان را تشکیل می‌دهند.
سوری های آواره در جریان هشت سال بحران این کشور در طول این مدت رنج های فراوانی را در اردوگاه های کشورهای آواره پذیر و دیگر ممالک جهان متحمل شده اند که در این ارتباط می توان به آزار و اذیت آنان در کشورهای مختلف، نبود و کمبود برخی امکانات اولیه زندگی ، افرایش بیماری در بین آنان به خصوص در بین افراد سالخورده و کودکان ، گرمای تابستان ، سرمای زمستان ، نبود زمینه های شغلی در کشورهای آواره پذیر و آلوده شدن به برخی فسادها اشاره کرد و حتی گزارش هایی در سال های اولیه بحران از فروش برخی دختران آواره سوری به شیوخ کشورهای عربی منتشر شد .
با توجه به این که از ابتدای بحران در سوریه توسل به اقدامات سیاسی یکی از راه های موجود بود از اینرو همواره در جریان برگزاری نشست های مختلف بین کشورهای ضامن (ایران ، روسیه و ترکیه) با مخالفان دولت مرکزی سوریه در آستانه قزاقستان و سوچی روسیه یکی از موضوعات گفت و گو فراهم شدن زمینه برای بازگشت آوارگان سوری از کشورهای مختلف ، ارایه کمک و همکاری و هماهنگی های لازم در این ارتباط بوده و هست.
در همین حال با نتیجه بخش بودن مذاکرات صلح و همکاری کشورهای دوست سوریه مانند ایران و روسیه برای غلبه سوریه بر بحران ناشی از اقدامات تروریستی و خارج شدن بیش از 70 درصد از مناطق اشغالی این کشور از دست تروریست ها، اکنون موج بازگشت آوارگان سوری از کشورهای مختلف به سوریه آغاز شده و در این ارتباط بر اساس اعلام کمیته عالی امدادرسانی این کشور در سال 2018 میلادی حدود 4 میلیون و 200 هزار آواره سوری از مرزهای مختلف این کشور به خانه و کاشانه خود بازگشته اند.
البته در این ارتباط هنوز هم برخی از کشورهای به خاطر این که در جریان بحران از آوارگان برای اهداف و منافع سیاسی خود بهره گیری می کردند ، همچنان بر ایجاد اخلال در روند بازگشت آوارگان از کشورهایی مانند لبنان اصرار دارند و تلاش می کنند تا اینگونه وانمود کنند که سوریه همچنان بحرانی است و بازگشت آوارگان که نشانه بارزی بر آغاز دوره پسابحران است ، صوری و ظاهری می باشد که برجسته ترین حرکت در این ارتباط از سوی 'سعد حریری' نخست وزیر لبنان صورت می گیرد که روزگاری دست به ارسال سلاح های تحویلی از عربستان برای تروریست ها در سوریه از طریق راه های دریایی می کرد.
کارشناسان سیاسی که تحولات سوریه را از نزدیک دنبال می کنند، معتقدند که افزایش و ایجاد موج بازگشت آوارگان سوری به کشورشان در ماه های اخیر نشانه بازگشت امنیت و ثبات بیشتر به سوریه است و این روند در سال جدید میلادی نیز شدت بیشتری خواهد گرفت و اکنون با توجه به این که نیروهای آمریکایی به دنبال خروج از این کشور هستند و یکی از موانع بازگشت آوارگان از اردن به سوریه نیز نیروهای مستقر در پایگاه نظامی 'التنف' بودند ، می توان پیش بینی کرد در روزهای آینده بازگشت آوارگان سوری از کشورهای همسایه افزایش یافته و بازگشت آوارگان داخلی در این کشور نیز به خانه و کاشانه روند صعودی به خود بگیرد.
گزارش های منتشره در دو روز گذشته حاکی از آن است که ارتش سوریه با اعزام برخی فرماندهان خود به مناطق شرق این کشور به دنبال فراهم کردن زمینه برای استقرار نیروهای نظامی در این بخش از خاک سوریه است که در چنین صورتی ضمن افزایش درصد تسلط دولت دمشق بر خاک این کشور زمینه بازگشت بیشتر آوارگان نیز به خانه و کاشانه خود در شرق سوریه فراهم می شود.