تهران- الکوثر:   عید نوروز در طی تاریخ طولانی خود نه تنها در تاریخ ایران بلکه در تاریخ همۀ ملّت هایی هم که با فرهنگ ایرانی آشنا شده اند، آثار بسیاري از خود به جاي گذارده است و آثاري که از آن در تاریخ و ادبیاتعربی بر جاي مانده کم نیست.

این عید به وسیلۀ دبیران دیوان و وزیران ایرانی در دستگاه خلافت و مخصوصاً در دوره  عباسی با فرّ و شکوه خاص برگزار می شد. شعرا و نویسندگان عرب یا عرب یزبان در تهنیت این عید چکامه ها سروده و سنّت هاي آن را به راه هاي گوناگون ستوده و توصیف کرده اند؛ از این رو این عید، هم در تاریخ سیاسی و اجتماعی اعراب و هم در تاریخ ادبیات زبان عربی اثر بارزي داشت.

نوروز پس از اسلام

در دوران اسلامی در آیین نوروزي در میان ایرانیان دگرگونی روي نداد، ولی از لحاظ رسمی و در دستگاه خلفا و کارگزاران ایشان در عراق بی تغییر نماند؛ توضیح آنکه چون نظام دیوانی ایـران در آنچه به امر مالیات و جمع خراج و سایر امور مالی باز می گشت در دسـتگاه خلفـا هـم بـا همـان سازمان و تشکیلات و با همان زبان فارسی که داشت ادامه می یافت .

از اینرو گاهشماري ایرانی هم که با نوروز آغاز میشد، همچنان در دیوان خراج باقی ماند و پـس از آنکـه در دهـۀ هشـتاد هجري دیوان عراق از فارسی به عربی برگردانده شد ، باز هم گاهشماري ایرانی به عنـوان سـال نخراجی در دیواها به کار می رفت. بنابراین نوروز هم به عنوان آغاز سال خراجـی بـراي حاکمـان عرب ناشناخته نبود، ولی از میان همۀ آیین هاي آن تنها هدیۀ نوروزي بود که نظـر آنهـا را جلـب می کرد و به هواي همان هم انتظار نوروز را میکشیدند؛ زیرا آنهـا هدیـۀ نـوروزي را هـم ماننـد مالیات و خراج از مردم مطالبه می کردند، و نخستین بار هم این رسم بـه وسـیلۀ کـارگزار خلیفـۀ عثمان در عراق، ولید بن عقبه رسم شد و پس از سعید بن العـاص، کـارگزار دیگـر عثمـان ایـن هدیه را آنچنان با زور و فشار مطالبه می کرد که مردم به عثمان شکایت بردند و او هـم سـعید را از آن کار بازداشت ولی این رسم متروك نگردید.

در خلافت علی (ع) و اقامت آن حضرت در کوفه نهتنها این رسم، بلکه بسیاري از رسـمهاي تأثیر نوروز در تاریخ ادبیات و زبان عربی ناروا از میان رفت و هدیۀ نوروزي هم چنانکه در بین مردم بود، در محضر خلیفـه هـم لطـف و زیبائی خود را باز یافت. در یکی از عیدهاي نوروز که علی (ع) در کوفه بود چند تن از بزرگـان و دهقانان ایرانی طبق آیین دیرین خود که در روز عید به دیدار بزرگان می رفتنـد، بـه خـدمت آن حضرت شتافتند و ظرفی از طلا یا نقره محتوي شیرینی مخصوص عید به عنوان هدیۀ نـوروزي تقدیم کردند، و آن حضرت پس از آگاهی از مناسبت آن دیدار هدیه را با خوشرویـی پذیرفتنـد. خود از آن تناول نمودند و به حاضران نیز ارزانی داشتند و براي خوشآمـد هدیـه دهنـدگان ایـن عبارت را هم که در تاریخ ها نقل شده : «نوروزنا کلّ یومٍ» (یعنی هر روز ما را نوروز گردانیـد) بـه آنها فرمودند، و براي این که افزون بر آنچه بابت خراج سالیانه بر عهدة آنها می بود مالی بر آنهـا تحمیل نشود دستور دادند که آن ظرف را قیمت کنند و قیمت آن را از خراج سالیانۀ ایشان کسـر نمایند.

در تاریخ بغداد و برخی از مراجع دیگر این خبر نقل شده، آمده است که بزرگ آن دهقانان و کسی که آن هدیه را تقدیم داشت نعمان، جد ابو حنیفه نعمان بن ثابت فقیه معروف و صـاحب مکتب فقه حنفی بوده است؛ ولی این مورد در تمام ایـن دوران مـوردي یگانـه و بـیهمتـا بـود. خلافت علی (ع) دولتی مستعجل بود که دیري نپایید، و به زودي خلافت به معاویه رسـید و بـه دستور او هدیۀ نوروز و مهرگان در ردیف خراج قرار گرفت و به سـختی مطالبـه شـد. و در سـال نخست مبلغ ده میلیون درهم از این بابت وصول شد و به تدریج بر آن افزوده گشت تا همسـنگ  خراج شد. عید نوروز همانطوري که ملاحظه شد نهتنها در مذهب شیعه، بلکـه در آثـار عامـه محتـرم  شمرده شده است.

برای خواندن متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید

برای اطلاع از آخرین خبرهای ایران و جهان اینجا کلیک کنید

برای عضویت در کانال تلگرامی الکوثرفارسی اینجا کلیک کنید