تهران- الکوثر: شورای روابط خارجی آمریکا مطلبی از گرانت روملی و غیث العمر تحت عنوان « آیا جنگ در غزه غیرقابل اجتناب است؟» منتشر ساخت. در این مطلب چنین آمده‌است: در اوایل تابستان 2017، بنظر می‌رسید که جنگ در نوار غزه غیرقابل اجتناب بود. اسرائیل درخواست محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، را مبنی‌بر قطع برق حدود 2 میلیون نفر از ساکنان غزه پذیرفت.

محمود عباس امیدوار بود که با فشار بر حماس بتواند نوار غزه را از کنترل این گروه خارج کند. ضمن اینکه نوار غزه در خاموشی فرو رفت، حماس از یک طرف با فشار اسرائیل و مصر و از جانب دیگر با فشار تشکیلات خودگردان فلسطین مواجه شد. مشخص بود که حماس به این وضعیت پاسخ می‌دهد. در این میان محمد دحلان، رهبر در تبعید جنبش فتح، به قاهره سفر کرد و توافقی بین مصر و حماس برای ارسال محموله سوخت  انجام داد. در مقابل، محمد دحلان از حماس خواست تا اجازه دهد نیروهایش وارد نوار غزه شوند.    

توافق یادشده، جدیدترین راه‌حل موقتی در خاورمیانه در ارتباط با مسئله فلسطین است. رهبران حماس با محمد دحلان اهداف مشترکی دارند که از جمله می‌توان به تلاش برای کاهش سختی‌های زندگی در نوار غزه و خنثی‌سازی اقدامات محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در کرانه باختری اشاره کرد.  

بنظر می‌رسد توافق اخیر بین حماس و رهبر در تبعید جنبش فتح برای تامین دو هدف یادشده صورت گرفته‌است. توافق مذکور بروز جنگ در تابستان امسال را به تاخیر انداخت، اما به احتمال بسیار زیاد درگیری در فلسطین اشغالی در آینده صورت خواهد گرفت.

برای حماس، جانبداری از محمد دحلان تنها گزینه واقع‌بینانه برای اجتناب از جنگی دیگر بود. حماس با کمبود منابع مالی مواجه است و محاصره قطر توسط عربستان سعودی و امارات در تشدید کمبود یادشده موثر بوده‌است، چراکه قطر یکی از منابع تامین‌کننده کمک مالی به حماس بشمار می‌رود. محمد دحلان نیز در تلاش بود تا خود را همچنان موثر نشان دهد. او از زمانیکه محمود عباس، رهبر تشکیلات خودگردان، وی را در سال 2011 تبعید کرد، در امارات بسر می‌برد و تلاش می‌کند منابع مالی را به سرزمین‌های فلسطین تزریق کند. محمد دحلان که مدتی ریاست سرویس امنیتی فلسطین را عهده‌دار بود به واسطه مهندسی پاکسازی که رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در کنفرانس عمومی جنبش فتح در سال گذشته در دستورکار داشت، بطور فزاینده به حاشیه رانده شده‌است. بنابراین، بحرانی که در آن مصر و محمد دحلان بعنوان فردی بومی نوار غزه و برخوردار از ارتباطات قوی با قاهره دخیل باشند، می‌تواند فرصتی برای رهبر در تبعید جنبش فتح فراهم کند تا همچنان خود را ذینفوذ و تاثیرگذار در مسئله فلسطین مطرح سازد. مصر، به واسطه امنیت ملی و فضا دادن به محمود عباس برای ایفای نقش در مسئله فلسطین، علاقمند است تا ثبات را در نوار غزه برقرار کند و بسیار راغب است تا با محمد دحلان هماهنگی داشته باشد.   

 همکاری حماس – مصر و  رهبر در تبعید جنبش فتح نمونه بارز استراتژی دشمنِ دشمن است. مولفه‌های بسیاری پایداری این همکاری را تهدید می‌کند. اگرچه منافع تاکتیکی حماس، مصر و رهبر در تبعید جنبش فتح همگرا است، اما اهداف غایی احزاب آنها واگرا است. حماس و محمد دحلان هر یک به دنبال تقویت موقعیت خود در نوار غزه هستند تا از این طریق بتوانند رهبری کل جنبش ملی فلسطین را در دست بگیرند. حماس سعی خواهد کرد تا با کمک محمد دحلان به منابع مالی خارجی عمدتاً در منطقه خلیج فارس دسترسی پیدا کند و با این منابع و در صورت امکان با کشورهای اروپایی ارتباط برقرار کند.  امارات قول کمک ماهانه به مبلغ 15 میلیون دلار را به کمیته بازسازی مشترک با حماس داده‌است.

از سوی دیگر، محمد دحلان سعی خواهد کرد تا حامیانش را در غزه تقویت و تسلیح مجدد کند. بدون تردید، وی زمانیکه احساس کند به اندازه کافی قدرت گرفته‌است، لاجرم بدنبال کسب برتری احتمالاً از طریق بکارگیری قوه قهریه خواهد بود.

مصر بخشی از ائتلاف منطقه‌ای است که رویکرد خصمانه‌ای نسبت به جنبش‌های اسلامی دارد. قاهره با حماس نیز مشکلاتی دارد.

این موارد تنها مولفه‌هایی نیست که ترتیبات فعلی را به خطر می‌اندازد. حماس با دشواری‌هایی مواجه است که به چند دهه قبل باز می‌گردد. مشکلاتی که از یک سو به فشارهای شدید اسرائیل برمی‌گردد و از سوی دیگر ناشی از سختگیری‌های مصر است. در چنین شرایطی، اتحاد حماس و رهبر در تبعید جنبش فتح می‌تواند موثر باشد. 

البته هر یک از بازیگران دخیل در تحولات فلسطین از این پویایی مطلع هستند و سعی خواهند کرد تا با ظرافت دست به مانور بزنند. محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین اتحاد یادشده را چالشی برای تشکیلات خود قلمداد می‌کند، چراکه خود را رهبر جنبش فتح و کل جنبش ملی فلسطین می‌داند و بر این باور است که برای توافق با حماس گزینه‌هایی دارد. وی تلاش خواهد کرد تا ضمن برخورد منعطف با تحولات نوار غزه، درخواست‌ها و مطالبات حماس ازجمله پرداخت بهای سوخت را تامین کند. این گزینه در نشست‌های اخیر وی با رهبران حماس مستقر در کرانه باختری مطرح شد. رهبران حماس ممکن است به چنین برنامه‌ای علاقه نشان دهند.

محمود عباس، به دنبال تایید مجدد رهبری‌اش و رد ترتیبات جدید از ناحیه نهادهای رسمی سازمان آزادیبخش فلسطین است. در حقیقت زمزمه‌هایی از سمت رهبران فلسطین در ارتباط با برگزاری مجلس ملی فلسطین شنیده شده‌است. چنین گامی با مخالفت منتقدان محمود عباس در درون سازمان آزادیبخش فلسطین مواجه خواهد شد، اما وی احتمالاً تجربه سال گذشته خود را تکرار می‌کند و کنفرانس عمومی فتح را برگزار خواهد کرد. کنفرانس عمومی سال گذشته بطور ناقص و بدون مشارکت کامل برگزار شد، اما از دید رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین چنین کنفرانسی برای تحکیم قدرتش و دفع فشار عربی برای آشتی با محمد دحلان کافی است.

محمد دحلان، رهبر در تبعید جنبش فتح با عبدل‌الفتاح رئیس جمهور مصر منافع مشترک زیادی دارند. هر دوی آنها جنبش اخوان‌المسلمین را یک تهدید ایدئولوژیکی برای قدرت خود می‌دانند. محمد دحلان همواره تنها بازیگر قلمداد می‌شده‌است که می‌تواند توافقی بر سر گشودن گذرگاه رفح برای ورود به نوار غزه انجام دهد.

چنانچه فلسطینیان بطور ناگهانی با بحران جانشینی مواجه شوند، احتمال دارد که قاهره از فردی در جنبش فتح حمایت کند که بتواند ثبات نوار غزه را تضمین کند و در حال حاضر آن فرد محمد دحلان است.

در آینده نزدیک، چنین ترتیباتی ممکن است موثر واقع شود. محمد دحلان و مصر ارسال سوخت مورد نیاز به نوار غزه را انجام خواهند داد و حماس نیز نوار غزه را آرام نگه می‌دارد. اما بمجرد تغییر وضع موجود، طرف‌های یادشده انگیزه اندکی برای حفظ توافق خواهند داشت.

بنظر می‌رسد جنگ اسرائیل علیه غزه به تاخیر افتاده‌، اما درگیری در درون نوار غزه بنظر غیرقابل اجتناب است

منبع: شورای راهبردی روابط خارجی