تهران- الکوثر: سوره عبس درباره ارزش و اهمیت قرآن، ناسپاسی انسان در برابر نعمت‌های پروردگارش و حوادث تکان‌دهنده قیامت و سرنوشت انسان‌ها در آن روز سخن می‌گوید. در آیات ابتدایی این سوره خداوند کسی را که با فرد نابینا با ترشرویی برخورد کرد توبیخ می‌کند. درباره اینکه فرد توبیخ‌شده، پیامبر(ص) بوده یا دیگری، بین مفسران اختلاف است.

از آیات مشهور این سوره آیات ۳۴ تا ۳۷ است که صحنه محشر را توصیف می‌کند و می‌گوید انسان‌ها از نزدیکانشان (برادر، پدر، مادر، همسر و فرزند) فرار می‌کنند. در روایات آمده است هر کس سوره عبس را تلاوت کند، در روز قیامت در حالی خواهد آمد كه شادمان و خندان است.

نامگذاری

این سوره را عَبَس (به معنای ترشرویی) نامگذاری کرده‌اند؛ زیرا با همین کلمه شروع شده است. از دیگر نام‌های این سوره أعمی و سَفَرَه است که اولی در آیه دوم و دومی در آیه پانزدهم آمده است. «اعمیٰ» به معنای نابیناست و «سَفَرَه» که جمع سفیر است اشاره به فرشتگانی دارد که اعمال آدمی را ثبت می کنند.

محل و ترتیب نزول

سوره عبس جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول بیست و چهارمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، هشتادمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد.

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره عبس ۴۲ آیه، ۱۳۳ کلمه و ۵۵۳ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مفصلات (دارای آیات متعدد و کوتاه) و نسبتاً کوچک است.

محتوا

سوره عبس در عین کوتاهی از مسائل مختلفی بحث می‌کند و تکیه خاصی بر مسئله معاد دارد. محتوای آن را در پنج موضوع می‌توان خلاصه کرد:

۱. عتاب شدید خداوند در مورد کسی که در برابر مرد نابینای حقیقت‌جو برخورد مناسبی نداشت.

۲. ارزش و اهمیت قرآن مجید.

۳. کفران و ناسپاسی انسان در برابر نعمت‌های خداوند.

۴. بیان گوشه‌ای از نعمت‌های خدا برای تحریک حس شکرگذاری بشر.

۵. اشاره به قسمت‌های تکان‌دهنده‌ای از حوادث قیامت و سرنوشت مؤمنان و کفار در آن روز.

آیات مشهور

فَلْيَنظُرِ‌ الْإِنسَانُ إِلَىٰ طَعَامِهِ (آیه ۲۴)

ترجمه: پس انسان باید به خوراک خود بنگرد.

در تفسیر این آیه آمده است مقصود از «نظر کردن» دقت و اندیشیدن است. اندیشیدن درباره اینکه غذایی که به دست آمده از چه راهی به دست آمده و آیا از خوراکی‌های حلال است یا حرام؟ در بعضی روایات آمده است منظور از طعام در اینجا علم و دانشی است که غذای روح را تشکیل می‌دهد؛ پس انسان باید بدان بنگرد که آن را از چه کسی می‌گیرد.

يَوْمَ يَفِرُّ‌ الْمَرْ‌ءُ مِنْ أَخِيهِ وَ أُمِّهِ وَ أَبِيهِ وَ صَاحِبَتِهِ وَ بَنِيهِ... (آیات ۳۴ـ۳۷)

ترجمه: روزى كه آدمى از برادرش و از مادرش و پدرش و از همسرش و فرزندانش مى‌گريزد... .

در تفاسیر گفته شده است این آیات، نشان‌دهنده شدت قیامت و هول و وحشت محشر است که آدمی در آن هنگام نه تنها نزدیکانش را فراموش می‌کند، بلکه از آنان فرار می‌کند. این اتفاق‌ها بعد از صیحه شدیدی است که گوش‌ها را کر می‌کند. این صیحه همان نفخه دوم صور اسرافیل است که واژه «صاخه» در آیه قبل (آیه ۳۳) به آن اشاره می‌کند. امیرالمؤمنین(ع) در مناجات مسجد کوفه این آیات را می‌خواند و از خداوند برای آن روز، امان می‌طلبد.

فضیلت و خواص

در فضیلت تلاوت این سوره از پیامبر(ص) نقل شده هر كس سوره عبس را قرائت کند، در روز قیامت در حالی خواهد آمد كه شادمان و خندان است. از امام صادق(ع) نیز نقل شده در بهشت زیر پرچم و سایه خداوند و مشمول كرامت خداوند خواهد بود و این كار برای خداوند کوچک و آسان است. همچنین از آنان امام نقل شده است هر كس هنگام بارش باران این سوره را بخواند، خداوند به تعداد قطره‌های باران گناهانش را می‌آمرزد.در برخی روایات برای قرائت این سوره خواصی چون در امان ماندن مسافر از خطرات و پیدا شدن گمشده ذکر شده است.

از صفحه دین و زندگی الکوثر فارسی دیدن کنید

آموزش سوره های قرآن ویژه کودکان