تهران- الکوثر:  نام سوره برگرفته از آیه دوم آن است که اشاره به خلقت انسان از خون بسته (علق ) دارد.

ترتیب و ارتباط آیاتش به گونه‎ای است که می‌توان گفت تمام سوره یکباره بر پیامبر نازل شده است. برخی مفسران از این اوّلیّت سوره علق آغاز دعوت پیامبر اسلام را در قالب یک حرکت فرهنگی، برداشت می کنند.

علق از سوره‌های عزائم و دارای سجده واجب است که به عقیده شیعه در نماز نباید خوانده شود. گفتنی است خواندن این سوره‌ها در حال حیض یا جنابت ممنوع است.

مشخصات

سوره علق در مکه نازل شده است. نام سوره برگرفته از آیه دوم است که اشاره به خلقت انسان از علق (خون بسته) دارد. سوره به مناسبت تعبیرهای مختلفی که در آغاز آن است به نام سوره اقرأ یا سوره قلم نیز نامیده شده است. سوره علق ۱۹ آیه و ۷۲ کلمه و ۲۸۸ حرف دارد.  از نظر حجم از سوره‌های مفصلات و از سوره‌های کوچک قرآن است که در پایان حزب سوم جزء ۳۰ قرآن قرار دارد.
علق آخرین سوره از سوره‌های عزائم است که آیه آخر آن‎ها سجده واجب دارد و به عقیده شیعه در نماز نباید خوانده شوند و همچنین خواندن آن‎ها در حال حیض یا جنابت ممنوع است.
این سوره به ترتیب مصحف نود و ششمین سوره و از نظر ترتیب نزول به نظر بیشتر مفسران، اولین سوره‌ای بوده که بر پیامبر نازل شده و ارتباط آیاتش چنان است که می‌توان گفت تمام سوره یکباره بر پیامبر نازل شده است.

محتوای سوره

آیات سوره علق به ترتیب دارای این مضامین است:

سوره در آغاز به پیامبر اکرم(ص) دستور قرائت و تلاوت می‌دهد.

از آفرینش انسان با تمام عظمتش، از یک قطعه خون بی‌ارزش، سخن می‌گوید.

از تکامل انسان در پرتو لطف و کرم پروردگار و آشنایی او به علم و دانش و قلم بحث می‌کند.

از انسان‌های ناسپاسی که علیرغم تمام موهبت‌ها و اکرام خداوند راه طغیان را پیش می‌گیرند سخن به میان می‌آورد.

اشاره به مجازات دردناک کسانی که مانع هدایت مردم و اعمال نیک‌اند می‌کند.

و سرانجام سوره با دستور سجده و تقرب به درگاه پروردگار پایان می‎یابد.

نکات تفسیری

برخی مفسرین همراه بودن سوره علق به عنوان اولین تجربه وحیانی پیامبر اسلام(ص) را با امر به خواندن (اقرأ)، نشانه‌ای می‌دانند بر این که آغاز نبوت آخرین پیامبر خدا همراه با یک حرکت علمی و یک دستور فرهنگی بوده است.
نکته دیگر این که، عالمان علوم قرآنی با استناد به آیه (اقْرَ‌أْ بِاسْمِ رَ‌بِّک الَّذِی خَلَقَ) گفته‌اند که بسم اللّٰه جزء سوره‌های قرآن است با این استدلال که این آیه در اصل چنین بوده: اقرأ القرآن باسم ربک: (قرآن را با نام پروردگارت بخوان) سپس مفعول (القرآن) حذف شده است. 

شأن نزول

بنابر روایات اهل سنت، یکی از دفعاتی که پیامبر اکرم(ص) به کوه حرا رفته بود جبرئیل بر وی نازل شد و گفت:ای محمد بخوان! پیامبر(ص) فرمود: من قرائت کننده نیستم. جبرئیل او را در آغوش گرفت و فشرد، و بار دیگر گفت: بخوان! پیامبر(ص) همان جواب را تکرار کرد، بار دوم نیز جبرئیل این کار را کرد، و همان جواب را شنید، و در سومین بار گفت: «اِقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّک الَّذِی خَلَقَ...(تا آخر آیات پنجگانه)». این سخن را گفت و از دیده پیامبر(ص) پنهان شد. رسول خدا (ص) که با دریافت نخستین وحی سخت خسته شده بود به سراغ خدیجه (س) آمد و فرمود: «زملونی و دثرونی»: مرا بپوشانید و جامه‌ای بر من بیافکنید تا استراحت کنم.

آیه دارای سجده واجب

آیه ۱۹ سوره علق دارای سجده واجب است.

فضائل سوره

در فضیلت خواندن سوره علق از امام صادق(ع) نقل شده است که هر کس در روز یا شب سوره اقرأ باسم ربک را بخواند و در همان شب یا روز بمیرد شهید از دنیا رفته است و خداوند او را شهید مبعوث می‌کند و در صف شهیدان جای می‌دهد و در قیامت همچون کسی است که با شمشیر در راه خدا همراه پیامبر خدا جهاد کرده است. همچنین ازرسول خدا(ص) نقل شده است که هرکس سوره اقرأ را بخواند، مانند آن است که همه سوره‌های مفصّل را خوانده است.یمنی از غرق شدن در دریا، ایمنی از بلایا در سفر و حفظ اموال از آفات و سرقت از دیگر آثاری است که به نقل از پیامبر(ص) برای خواندن این سوره ذکر شده است.

از صفحه دین و زندگی الکوثر فارسی دیدن کنید

آموزش سوره های قرآن ویژه کودکان