زمانبندی اعلام و پیامهای سیاسی
اعلان توقف جنگ در کمتر از صد ساعت مانده به اهداي جايزهٔ نوبل و برنامهریزی برای سخنرانی رئیس جمهور آمریکا در کنست نشاندهندهٔ بُعد شدیداً سیاسی و نمادین این توافق است؛ زمانبندی و رفتوآمدهای رسانهای میتواند هم نشانهای از تلاش برای بهدستآوردن سرمایهٔ سیاسی برای طرفهای میانجی و هم عامل تسریع در اعلام مفاد ناپخته باشد. این بستر زمانی، هم افق تحسینهای بینالمللی را باز میکند و هم شک و تردیدها را افزایش میدهد؛ زیرا سرعت اعلام بدون شفافسازی کامل سازوکارهای اجرایی و تضمینهای میدانی، ریسک فهم نادرست یا برداشتهای متعارض طرفها را بالا میبرد.
محتوای اصلی توافق: توقف جنگ و تبادل اسرا
بر اساس مفاد اعلامشده، توقف آتش از ساعت ۱۲ روز پنجشنبه و روند تبادل اسرا در روزهای یکشنبه و دوشنبه تشریح شده است که این دو اقدام قطعاً گامی ملموس در کاهش خشونت فوری است و تأثیر انسانیِ مهمی برای خانوادهها خواهد داشت. همراه با این بندها، باز شدن ده مسیر و ورود روزانهٔ حدود ۴۰۰ کامیون برای کمک و بازسازی، امکان اعادهٔ روندهای بشردوستانه را فراهم میآورد؛ اما اجرای موفق این بخشها مستلزم تضمین امنیتی، هماهنگی لجستیکی و نظارت بینالمللی مستمر است تا جریان کمکها و خروج نیروها بهصورت قابل اطمینان و پایدار ادامه یابد.
بیشتر بدانید
پيامدهاي پيروزي غزه؛ مقاومت نگران توطئههاي نتانياهو براي برهم زدن توافق| مع المراسلين
پيروزي غزه فراتر از مقاومت مسلحانه؛ آتشبس، محصول تعامل گسترده جامعه جهاني| قضية ساخنة
ابهامات کلیدی درباره خلعِ سلاح و پذیرشِ شرطها
نقطهٔ مرکزی اختلاف، مشروطبودن عفو و امنیت متقابل به «خلع سلاح» حماس است؛ متن اعلامیه تصریح میکند که مشمولیت عفو تنها در صورت ورود حماس به فرآیند خلع سلاح و اعلام ترک مبارزه محقق خواهد شد. از سوی دیگر طرف فلسطینی تاکنون پذیرش این شرط را نپذیرفته است و پیشنهاداتی مانند تحویل صرفِ تسلیحات سنگین ــ بهنحوی که در متن پیشنهاد تام باراک آمده ــ بهمانند پرونده لبنان، میتواند کمّی از تسلیحات را هدف قرار دهد اما تضمینی برای خلع سلاح کامل یا پایان تهدیدات نظامی بلندمدت فراهم نمیآورد؛ این تضاد میان شرطِ طرف مقابل و ارادهٔ فلسطینیان، مهمترین عامل ناپایداری توافق بهشمار میآید.
سناریوهای نظامی پس از آتشبس: از کاهش عملیات گسترده تا جنگ فرسایشی محدود
با توجه به اعلامها و شواهد مشابه، احتمال کاهش عملیات بزرگمقیاس ارتش رژیم صهیونیستی وجود دارد؛ بهجای لشکرکشی گسترده، الگوی جدید محتمل شامل حملات روزانه، هدفمند و فشارهای محدود است که همچنان تنش را حفظ میکند اما هزینهٔ تهاجم فراگیر را کاهش میدهد. در مقابل، حماس نیز در صورت عدم پذیرش کامل شرط خلع سلاح ممکن است به الگوی درگیری فرسایشی محدود روی آورد که از بازگشت فوری جنگ تمامعیار جلوگیری کند اما خلع سلاح کامل را منتفی سازد؛ چنین وضعیتی میتواند به «جنگِ منجمدِ ناپایدار» منجر شود که تنشهای دورهای و حملات هدفمند را در پی خواهد داشت.
فرصتها و مخاطرات بازسازی و حکمرانی آینده غزه
بخشهایی از طرح، مانند باز شدن مسیرها و ورود ماشینآلات سنگین، ظرفیتهای قابلتوجهی برای بازسازی و احیای حاکمیت محلی ایجاد میکند؛ واگذاری موقت ادارهٔ غزه به سازوکار بینالمللی برای ۳–۵ سال و سپس تحویل به تشکیلات اصلاحشده فلسطینی میتواند زمینهٔ بازسازی نهادی و برگزاری انتخابات را فراهم آورد. اما این روند با مخاطرات جدی همراه است: عدم تعیین روشن شیوهٔ اداره، فشار راستگرایان صهیونیست برای اشغال یا اسکان مجدد، دغدغهٔ پاکسازی جمعیتی و نگرانی از نفوذ احزاب اخوانیمآب در انتخابات، همگی عواملیاند که بدون تضمینهای شفاف، ناظر بینالمللی قوی و مشارکت همهٔ بازیگران فلسطینی میتوانند مسیر بازسازی را به مناقشه و بیثباتی جدید بدل سازند. در مجموع، تداوم آتشبس مستلزم روشنسازی سازوکارهای حقوقی، نظارتی و امنیتی و پذیرش واقعی و عملی همهٔ طرفها است؛ در غیر این صورت احتمال بازگشت بحران یا تبدیل آن به وضعیتی طولانیمدت و شکننده بسیار بالاست.