چگونه جامعه مقاوم در منطق قرآن شکل می‌گیرد؟
به نقل از خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، عضو هیأت علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه، در نشست علمی «بررسی تبیینی آیات مقاومت و دفاع در قرآن» تأکید کرد که در مهندسی جامعه اسلامی بر اساس منطق قرآنی، جامعه مقاوم بر پایه دو عنصر اساسی "رهبری مقاوم" و "مردم مقاوم" شکل می‌گیرد. وی تصریح کرد که بدون این دو رکن، جامعه‌ای قادر به پایداری در برابر تهاجمات فکری، اخلاقی، سیاسی و اقتصادی نخواهد بود. به گفته ایشان، جامعه مقاوم در منطق قرآن، جامعه‌ای متقی است؛ زیرا خداوند در آیات متعدد مربوط به امت‌سازی، بیان فرموده که متقین پایه‌گذار جامعه الهی هستند و جامعه‌ای که اهل تقوا نباشد، حتی اگر ایمان ظاهری داشته باشد، در برابر فشارها تاب نمی‌آورد.
سیر تاریخی-قرآنی شکل‌گیری جامعه مؤمن چگونه است؟
حجت‌الاسلام بهجت‌پور با اشاره به آیات قرآن، به‌ویژه سوره‌های مکی و مدنی، توضیح داد که شکل‌گیری جامعه مؤمن یک فرآیند تدریجی است که با ایمان فردی آغاز می‌شود. پیامبر اکرم (ص) در آغاز بعثت، با وجود اینکه تنها فرد موحد در جامعه‌ای جاهل و مشرک بودند، با مجاهدت، صبر و منطق عقلانیت توحیدی، ابتدا بذر ایمان را در دل‌ها نشاندند. ایشان افزودند که تا حدود ۳۹ سوره پس از آغاز بعثت، مؤمنان به عنوان یک نیروی اجتماعی ظهور پیدا نمی‌کنند و ایمان بیشتر جنبه پنهان و فردی داشته است. به همین دلیل، در سوره‌های مکی تعابیری چون «یا أیها الذین آمنوا» دیده نمی‌شود، چرا که هنوز بدنه اجتماعی اهل ایمان شکل نگرفته بود. این مسیر، همان سیر تاریخی-قرآنی بعثت پیامبر (ص) است که از شکل‌گیری ایمان در قلوب افراد شروع شده و سپس به هویت اجتماعی و کنشگری فعال در برابر کفر تبدیل می‌شود.
بیشتر بدانید:
چرا آموزش مستقيم معارف ديني به كودكان ناكافي است؟
آيت‌الله جوادي آملي: «يا لَيْتَ» هم از جانب شهدا و هم از جانب شيعيان است
نقش سوره بقره در طراحی و تثبیت جامعه اسلامی چیست؟
حجت‌الاسلام بهجت‌پور سوره بقره را نقطه آغاز طراحی جامعه اسلامی دانست و اظهار داشت که این سوره به عنوان نخستین سوره مدنی قرآن، بیش از ۳۰ قاعده اساسی برای تأسیس و تثبیت جامعه اسلامی را مطرح کرده است. این قواعد شامل مسائل مهمی چون ولایت، نظام اقتصادی، احکام جهاد، جایگاه اهل کتاب، قواعد اجتماعی و حقوقی، و سبک زندگی اسلامی می‌شود که در سوره‌های بعدی قرآن تکمیل می‌گردند. وی افزود که در سوره‌های مدنی، مسلمانان به سطحی از بلوغ سیاسی و اجتماعی رسیده‌اند که توان مقابله با جریان‌های کفری، نفاق و انحرافات درونی را دارند، که این آمادگی برای برخورد با تهدیدهای نرم و سخت، یکی از نشانه‌های شکل‌گیری جامعه مقاوم است.
چگونه مبارزه فکری با جاهلیت، زمینه پیروزی را فراهم آورد؟
حجت‌الاسلام والمسلمین بهجت‌پور تأکید کرد که نقش پیامبر اکرم (ص) به عنوان رکن نخست مقاومت در این فرآیند بسیار حیاتی بود. ایشان نخستین فرد مقاوم در برابر جاهلیت زمان خود بودند که با وجود آزار، تهدید و تحریم، عقب‌نشینی نکردند و این ایستادگی سنگ بنای تربیت نسلی از مؤمنان شد. در همان دوره نخست که مردم هنوز آماده پرداخت هزینه ایمان نبودند، پیامبر (ص) خود هزینه‌ها را متحمل شدند و به جای آغاز نظام‌سازی با زور اجتماعی، به تربیت ایمانی-پنهانی پرداختند و ایمان را در دل‌ها نشاندند. وی با اشاره به محورهای سوره‌های مکی، بیان کرد که در این سوره‌ها، قرآن نه تنها شرک عملی، بلکه جهان‌بینی، منطق و بنیان‌های اعتقادی شرک را مورد حمله قرار داد تا زمینه اجتماعی آن تضعیف شود. این هجمه فکری عمیق به حدی بود که در پایان دوره مکی، فضای فکری جامعه به سوی یأس از بت‌پرستی و امید به توحید متمایل شده بود و وعده پیروزی با وجود ظاهری از شکست و تهدید، در همین سوره‌ها داده شد.
چه عواملی می‌تواند موجب شکست جوامع دینی شود؟
حجت‌الاسلام بهجت‌پور با تأکید بر ضرورت نهادینه‌سازی تقوا در جامعه مقاوم، توضیح داد که تقوا به معنای آمادگی درونی برای اطاعت کامل از خدا، حتی در برابر خواسته‌های نفس، تهدیدهای دشمن و فشارهای روانی است. جامعه‌ای که افراد آن اهل تقوا باشند، دارای بصیرت، پایداری، ایثار و فداکاری نیز خواهد بود. وی در پایان هشدار داد که یکی از خطرات بزرگ برای جامعه دینی، ساده‌انگاری و سطحی‌نگری است. اگر مردم عمق ایمان و دشمنی دشمن را درک نکنند، در مواقع بحرانی تصمیمات غلطی اتخاذ خواهند کرد. این همان چیزی است که امیرالمؤمنین (ع) از آن بیم داشتند و فرمودند: «اگر مردم آگاه نباشند، یزید بن معاویه بر آنان حاکم خواهد شد.» بنابراین، تربیت جامعه مقاوم یعنی تربیت جامعه‌ای که در برابر فتنه‌ها، تطمیع‌ها، تحریم‌ها، تحقیرها و تهدیدها با صلابت بایستد و این جامعه تنها زمانی شکل می‌گیرد که رهبر آن مقاوم و مردم آن اهل تقوا باشند و مسیر تربیتی آن با منطق قرآن پی‌ریزی شده باشد.