عبدالباری عطوان، تحلیلگر برجسته جهان عرب، در یادداشتی به بررسی چرخش‌های اخیر در سیاست خارجی مصر و دلایل آن پرداخته است. وی با استناد به اظهارات یک دیپلمات کارکشته مصری، تغییر رویکرد قاهره را ناشی از تلاش جدی این کشور برای بازنگری در سیاست‌های گذشته و بازیابی جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی خود می‌داند. این بازنگری، که تحت تأثیر «به حاشیه رانده شدن» مصر در عرصه عربی و بین‌المللی صورت گرفته، بر دو محور اساسی تمرکز دارد:
- نخست، بهبود و تقویت روابط با ایران،
- و دوم، گشایش‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی با چین.
این حرکت مصر، در پی شوک ناشی از نادیده گرفته شدن در سفر ترامپ به منطقه و اصرار عربستان بر دعوت از محمد جولانی به ریاض، شکل گرفته است.
بیشتر بدانید:
فهمي هويدي: تاريخ سربرنيتسا را فراموش نكنيم، مقاومت را تسليم نكنیم
عطوان: تل‌آويو و حيفا به شهر اشباح تبديل شده‌اند/ مصر هدف بعدي حملات اسرائيل
نخستین گام در این مسیر، خروج مصر از اردوگاه آمریکا است که از زمان امضای توافق کمپ دیوید (حدود ۴۵ سال پیش) در آن حضور داشته است. این گام شامل گشودن درها به روی ایران به عنوان یک ابرقدرت نوظهور منطقه‌ای و تقویت روابط سیاسی، نظامی و اقتصادی با دولت ابرقدرت چین است. روابط مصر با بسیاری از کشورهای حوزه خلیج فارس، به ویژه عربستان، به دلیل باور قاهره مبنی بر از دست دادن جایگاه خود در قلب حکام خلیج فارس، خوب نیست. این حکام اکنون ترجیح می‌دهند در پاسخ به فشارهای آمریکا، با رژیم صهیونیستی به عنوان جایگزین منطقه‌ای مصر، روابط استراتژیک برقرار کنند. سخاوت بی‌سابقه کشورهای خلیج فارس در پیشنهاد کمک‌های مالی هنگفت به ترامپ در مقابل کمک‌های ناچیز به مصر، و نیز درخواست انتقال مقر اتحادیه عرب از قاهره، به نارضایتی و به حاشیه رانده شدن مصر دامن زده است.
وخامت روابط مصر با کشورهای حوزه خلیج فارس همزمان با وخامت روابط با آمریکا است. این وخامت ناشی از محکومیت پروژه آوارگی مردم غزه و کرانه باختری از سوی مصر، خودداری عبدالفتاح السیسی از پذیرش دعوت ترامپ و تسلیم نشدن در برابر فشارهای آمریکا، و امتناع از مشارکت در جنگ یمن است. تغییر سریع سیاست‌های مصر در دو مسیر توسعه روابط با ایران در بعد منطقه‌ای و چین در بعد بین‌المللی حرکت می‌کند. این رویکرد راهبردی، نه تاکتیکی، یک چالش دوگانه برای آمریکا و رژیم صهیونیستی ایجاد کرده و می‌تواند فشاری جدی بر برخی کشورهای حوزه خلیج فارس که روابط خود را با رژیم صهیونیستی و آمریکا تقویت کرده‌اند، وارد آورد.
در نهایت، عطوان به این نتیجه می‌رسد که مصر در آستانه رویارویی سرنوشت‌سازی با آمریکا و رژیم صهیونیستی قرار دارد. وی تأکید می‌کند که مصر باید از «کما» بیدار شود و نقش تاریخی، رهبری و پیشگامی خود را بازیابد. ادامه سیاست تحقیر و دوری از جهان عرب و اسلام به تضعیف، تفرقه و چنددستگی این کشور منجر خواهد شد. نویسنده ابراز امیدواری می‌کند که مصر کمک‌های سالانه سمی آمریکا را که بیشتر آن کمک‌های نظامی است، رد کند؛ زیرا این کمک‌ها پس از ۵۰ سال ارزش خود را از دست داده و به ابزاری برای چانه‌زنی آمریکا تبدیل شده‌اند.