جشن نوروز، با نوای موسیقی ایرانی آغاز می‌شود. موسیقی به عنوان عنصری هویتی، همواره در کنار این آیین باستانی حضور داشته و به لحظه‌های شور و شادمانی مردم معنایی خاص بخشیده است. از شمال تا جنوب، از شرق تا غرب، نغمه‌های محلی در هر گوشه‌ای از ایران رنگ و بویی متفاوت دارند، اما پیام مشترک آنها عشق به زندگی و طبیعت است.

موسیقی محلی حتی در روزهایی که خبری از ابزارهای مدرن نبود، زبان ارتباط مردم بود. همان‌طور که نوروز پیام‌آور نو شدن و زندگی دوباره است، موسیقی محلی نیز آینه‌ای از آرزوها، امیدها و خوشی‌های مردم است. هر قوم و قبیله، بر اساس جغرافیا، فرهنگ و تاریخ خود، گونه‌ای از موسیقی را به نوروز عرضه کرده‌اند. 

بیشتر بدانید:

نوروزی به رنگ دانایی؛ سفره فرهنگ در آستانۀ سال نو پهن می‌شود

هوش مصنوعی ایرانی؛ پیوند دانش بومی با فناوری پیشرفته جهانی

آوازهای بهاری در شمال ایران؛ از دل طبیعت به گوش مردمان

در مناطق شمالی ایران، جشن نوروز با آوازهای «نوروزخوانی» آغاز می‌شود؛ آیینی که یکی از قدیمی‌ترین سنت‌های این منطقه به شمار می‌رود. نوروزخوان‌ها، هنرمندانی محلی هستند که به استقبال بهار می‌روند و در کوچه‌ها و خانه‌ها با اشعار نوروزی، نوید رسیدن سال جدید را می‌دهند. در گیلان و مازندران، این نوروزخوان‌ها با صدای خوش و با همراهی سازهای سنتی مانند «نقاره» و «دوتار»، اشعاری را می‌خوانند که از تحولات زمین، سبزی طبیعت و آرزوهای مردم خبر می‌دهد.

مردم نیز با لبخند و شادی پذیرای این نغمه‌ها می‌شوند. پیام موسیقی در شمال ایران، همواره دعوت به شکوه طبیعت است. تنوع موسیقی گیلکی و مازنی، همراه با فضای ابری و بوی بهار نارنج، جلوه‌ای از زنده بودن این آیین دیرینه است.

نواهای گرمای جنوب؛ شادمانی زیر آفتاب نوروزی

نوروز در جنوب ایران، روایتگر جشن‌های پرشور همراه با نواهای ریتمیک و سرزنده است. مردمان خوزستان، بوشهر و هرمزگان با سازهای منحصر به فردی همچون «نی انبان»، «سنج»، «عود» و «دف»، موسیقی را در جشن‌های نوروز جاری می‌کنند. این سازها به روح مردم جنوب، گرما و حرکت می‌بخشند.

در بوشهر، موسیقی محلی علاوه بر جشن‌های نوروزی، ریشه‌ای عمیق در زندگی مردم دارد. اشعار نوروزی، با مضامینی از امید و شور، به زبان مردم این خطه، برای زمین نوای عشق‌اند. ترانه‌های مردمان جنوب، با ریتم‌های خاص و حماسی، گویی آفتاب و دریای آرام جنوب را با خود به همراه دارند. نوروز در جنوب، نه تنها آغازی بر طبیعت، بلکه بستری برای دور هم جمع شدن خانواده‌هاست؛ جایی که نواهای محلی محور اصلی شادمانی است.

شکوه موسیقی در کردستان؛ نوای آزادی و نوروز

در کوهستان‌های کردستان که نوروز اغلب نماد مقاومت و جشن رهایی بود، موسیقی جایگاه ویژه‌ای داشته است. ترکیب سازهایی مانند «دهل» و «زورنا»، فضای جشن‌های نوروزی کردی را پرشور و زنده می‌کند. موسیقی کردی، با عشق به سرزمین، روایتگر مبارزه، امید و شادمانی است.

نوروز در کردستان، با آواهایی از طبیعت آغاز می‌شود که همواره نشانه‌ای از آزادگی مردم این سرزمین بوده است. کردها در نوروز علاوه بر برپایی این جشن باشکوه، موسیقی را به عنوان بخشی از تاریخ و تمدن خود، نسل به نسل منتقل کرده‌اند. این نغمه‌ها، همواره مسیر تحول اجتماعی و تقویت پیوندهای مردمی را در دل خود داشته‌اند.

نغمه‌های عاشیقی در آذربایجان؛ روایت عشق و حماسه

در آذربایجان، موسیقی محلی با نوای عاشیقی در نوروز حضور می‌یابد. عاشیق‌ها، هنرمندانی هستند که داستان‌های حماسی، عاشقانه و اجتماعی را در قالب موسیقی به نسل جدید منتقل می‌کنند. نوروز در آذربایجان، فرصتی است برای نواختن و روایت شعرهایی از عشق، تعالی و زیبایی زندگی. سازهای مانند «تار» و «بالابان» به زیبایی هر چه بیشتر این آیین کمک کرده‌اند.

امروز نیز جشن‌های نوروزی در آذربایجان با موسیقی محلی همراه است، جایی که نغمه‌های عاشیقی، گذشته، حال و آینده را به هم متصل می‌کند و زیبایی‌های فرهنگی را برجسته می‌سازد.

خراسان؛ موسیقی عرفانی در دل نوروز

در دل سرزمین خراسان، نوروز با موسیقی مقامی به استقبال بهار می‌رود. خراسانیان، همچون دیگر اقوام، موسیقی را به عنوان روح زندگی خود می‌شناسند. «دوتار» که سازی سنتی و عرفانی است، نغمه‌هایی از امید به زندگی دوباره و پالایش روح را در دل نوروز می‌سراید.

این نغمه‌ها، نه تنها روایتگر زیبایی‌های طبیعت هستند، بلکه با مفاهیمی عمیق‌تر، ارتباطی میان عرفان و زندگی برقرار می‌کنند. آیین‌های موسیقی مقامی نوروز در خراسان ریشه‌های مشترکی با سنت‌های شاعری، دلدادگی و ایمان مردم این منطقه دارند.

میراث فرهنگی موسیقی نوروزی

موسیقی محلی در ایران به عنوان بخشی از میراث‌فرهنگی، ارزشمند و برجسته است. در نوروز، این نقش دوچندان اهمیت می‌یابد. هر نسل با شنیدن نغمه‌های نوروزی، بخشی از تاریخ و فرهنگ این سرزمین را فرا می‌گیرد. موسیقی، همچون زبان مشترک اقوام، زیبایی‌های فرهنگی را به یکدیگر متصل می‌کند.

اما امروزه، حفظ و تداوم این هنر گران‌بها به تلاش بیشتری نیاز دارد. جشنواره‌های نوروزی محلی، حمایت دولت از هنرمندان و آموزش موسیقی به نسل جدید، می‌تواند این فرآیند را تقویت کند. همچنین رسانه‌های ملی باید بیش از گذشته به ارزش موسیقی محلی در آیین‌ها پرداخته و توجه عمومی را به آن جلب کنند.

نوروز و موسیقی محلی، در کنار یکدیگر هویت فرهنگ ایرانی را برجسته می‌کنند. این آیین‌ها نه تنها معنای زندگی را در دل مردم متبلور می‌کنند، بلکه میراثی ارزشمند از گذشته هستند که مسئولیت حفاظت از آنها بر عهده ما است. اگر این روایت‌های دلنشین به درستی مستند و ترویج شوند، می‌توان نه تنها فرهنگ نوروزی بلکه زیبایی‌های نسل‌های گذشته را به نسل آینده منتقل کرد.