تهران- الکوثر: روز جهانی قهوه مناسبتی است برای ترویج قهوه به عنوان یک نوشیدنی که در آن رویدادهایی در سراسر جهان برگزار می شود.
اولین تاریخ رسمی 1 اکتبر به عنوان روز قهوه در سال 2015 بود، که طبق توافق سازمان بین‌المللی قهوه و در میلان راه اندازی شد. این روز همچنین برای تبلیغ تجارت عادلانه قهوه و افزایش آگاهی برای وضعیت تولیدکنندگان قهوه استفاده می‌شود.
به همین مناسبت ، امسال جشنواره‌ای با عنوان «انقلاب قهوه»  در صنعا پایتخت یمن  برگزار شد و مورد استقبال فراوان یمنی ها قرار گرفت.(اینجا بخوانید)

 شعار جشنواره انقلاب قهوه، «حفاظت از قهوه مسئولیت همه ماست» بود و بسیاری شرکت‌های باسابقه یمنی فعال در عرصه تولید و صادرات قهوه در آن مشارکت داشتند.

یمن از قرن پانزدهم میلادی صادرکننده قهوه بوده و قهوه مشهور «موکا» در حقیقت تغییر شکل اروپایی کلمه «مُخاء» است که بندری در استان حدیده است که اولین بار از آنجا قهوه به اروپا صادر شد.
در سال 2013، پیش از ناآرامی‌های یمن، تولید قهوه این کشور به 20 هزار تُن رسید و 34 هزار و 497 هکتار از خاک این کشور زیر کشت قهوه بود. در پی جنگ و ناآرامی‌ها در یمن این مقدار در سال 2016 به کمتر از 8 هزار تُن کاهش یافت.

مراسم قهوه نوشی در میان اعراب

قهوه نوشی  در مناطق مختلف خاورمیانه  با مناسک خاصی همراه است که شهرت زیادی دارد و دَله نیز پایه اساسی این مراسم است. این سنت دیرین در سال 2015 به عنوان میراث معنوی مشترک کشورهای عربستان، امارات، عمان و قطر به ثبت یونسکو رسید و در ایران هم آیین قهوه نوشی اعراب خوزستان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.  مراسم  قهوه نوشی در مضیف ها انجام می‌گیرد .

مضیف در واقع به سازه ای می‌گویند که تماما از نی ساخته شده است و حکم تالار پذیرایی را دارد. در خوزستان و در شهرهای اهواز، آبادان و شهرهای مختلف، مضیف، همواره برپاست. 
مراسم قهوه نوشی در کشورهای حاشیه نشین خلیج فارس و مناطق جنوبی ایران بسیار حائز اهمیت است. چنانکه در بیشتر مراسم مهم، نظیر جشن های عروسی، خواستگاری، مضافت های دولتی، عید های مختلف و… انجام می‌شود.
همچنین در ایام عزاداری حسینی، در ایران و عراق، یکی از نذرهای عمومی مردم، قهوه عربی است. در پیاده روی اربعین حسینی نیز، قهوه های عربی در میانه راه های اصلی، انرژی بخش زائران و عاشقان حسینی است.

دله ؛ فرهنگ قدیمی و نمادی اصیل از قهوه !

اهتمام کشورهای عربی و همچنین مناطق جنوبی و عرب زبان ایران به دله به دلیل آن است که سنت سرو قهوه به وسیله‌ی دله، به یک فرهنگ و یک نماد تبدیل شده است. مصداق آن را می‌توان در شهرهایی همچون اهواز و آبادان مشاهده کرد که چگونه مجسمه ی دله در میادین مهم شهر جا خوش کرده است.
دله قهوه جوشی است که کفی پهنی دارد و خروجی نوشیدنی آن به شکل منقار طراحی شده است که از همین طراحی برای ادای رسوم قهوه نوشی نیز استفاده می‌شود. قهوه در تاریخ مردم عرب بسیار ریشه دار و اصیل است؛ و عرب ها به عنوان اولین مصرف کنندگان گسترده قهوه، در جهان شناخته می‌شوند. دله یکی از اولین وسیله های دم کردن قهوه به شمار می‌رود، که توسط اعراب مورد استفاده قرار می‌گرفت. در حال حاضر نیز، سرو قهوه به وسیله دله یکی از اصولی ترین و البته مهم ترین روش های تهیه و سرو قهوه از جانب اعراب به شمار می‌رود.

دله های مختلف بر اساس ظاهر، جنس و قدمت ساخت به هشت دسته تقسیم می‌شود که عبارت است از: الحساویه، القریشیه، الحجازیه، الحایلیه، البغدادیه، رسلان، الحمصیه و العساف. گران ترین  آن‌ها مدل الحساویه می‌باشد و آنچه در ایران بیشتر مشهور است، مدل رسلان است که جنس مرغوبی دارد.

آداب مجلس قهوه نوشی

همانطور که گفته شد، آداب قهوه نوشی یکی از سنت های قدیمی مرسوم در میان اعراب ، و به خصوص اعراب خون گرم ایران است.در اصل رسم بر این است که مراسم سنتی قهوه نوشی در این مضیف ها انجام گیرد به همین دلیل، به اشتباه به خود این مراسم نیز، مضیف گفته می‌شود.
از نکات حائز اهمیت و البته جالب این است که در روش سنتی تهیه و نوشیدن قهوه عربی، باید قهوه خام که به آن «بن» گفته می‌شود را با وسیله ی ظرفی به نام «محماس» که شبیه منقاش است روی آتش ذغال تفت داده می‌شود، یعنی فرایند رست در این سنت، توسط صاحب مجلس صورت می‌گیرد. سپس قهوه تفت داده شده را با هاونی که به «المجر» موسوم است، بسیار خرد و آسیاب می‌کنند. «المجر» به شکل استوانه ای گود و عمیق است که با نوعی آلیاژی قوی ساخته می‌شود و با دسته ای به نام ـ«قضیب» عمل کوبیدن و خورد کردن قهوه انجام می گیرد. همزمان در ظرف بزرگی به نام « گم گم» که معمولا از جنس ورشو است و به گلاب پاش شباهت دارد ، آب می‌ ریزند و پس از به جوش آمدن آب، قهوه را به آن اضافه می کنند. پس از فرآیند دم آوری ، قهوه را در دله سرو می‌کنند. « البته این روش سنتی آن است، و در روش مرسوم امروزی میتوان به صورت مستقیم تمامی این مراحل  را به وسیله دله به تنهایی انجام داد».

قهوه کجا کشف شد؟

قهوه در اصل نام شهری در کشور اتیوپی است و تاریخچه قهوه و اولین گیاه قهوه در آنجا روییده است. کافه یا کافا عربی‌شده قهوه است، برخی از دیگر عرب‌زبانان مثل مردم شهر کفا به قهوه بون می‌گویند. درواقع اسامی مختلفی برای قهوه وجود دارد اما نام قهوه، به علت آفریقایی بودن آن مرسوم‌تر است. پس می‌توان گفت مهد قهوه جهان، کشور اتیوپی است که اولین بار درخت همیشه‌سبز قهوه در آن پیداشده است. قهوه امروزی، یک نوشیدنی گرم با طعم تلخ دلپذیری است که از قهوه بوداده تولید می‌شود.
میوه قهوه بسیار شبیه به گیلاس است و از بو دادن هسته این میوه، قهوه تهیه می‌شود. هر میوه قهوه دارای دو دانه قهوه است در روبه‌روی هم قرار گرفته‌اند. پس از برداشت قهوه فرآیندهایی روی آن اجرا می‌شود تا به قهوه‌ای که می‌شناسیم تبدیل می‌شود.

درباره کشف قهوه داستان دیگری نیز وجود دارد. برخی می‌گویند قهوه توسط یک چوپان کشف‌شده است. بزهای چوپان وقتی میوه درخت قهوه را می‌خورند، فعالیتشان زیاد می‌شود و چوپان هم به این موضوع پی می‌برد. حالا قهوه یک تجارت بزرگ جهانی است که طرفداران زیادی دارد. همچنین قهوه در بورس بسیار محبوب است و یک انجمن تخصصی قهوه آن را نظارت می‌کند. بسیاری از افراد برای بهره‌بردن از فواید این نوشیدنی تلخ، هزینه زیادی را صرف خرید بهترین قهوه می‌کنند.
همان‌طور که گفتیم اولین بار قهوه در کشور اتیوپی و توسط یک چوپان کشف شد. مردم اتیوپی روغن دانه قهوه را با سایر روغن‌های حیوانی مخلوط می‌کردند و برای افزایش انرژی از این ترکیب استفاده می‌کردند. در قرن چهاردهم، پای قهوه به سرزمین عربستان باز شد و سپس به یمن رسید. یمن و عربستان کشورهایی اسلامی بودند و طبق اسلام نوشیدن نوشیدنی‌های الکل‌دار در این کشورها ممنوع بود. به همین دلیل نوشیدن قهوه در بین مسلمانان محبوبیت زیادی پیدا کرد و به‌این‌ترتیب مسلمانان باعث انتشار قهوه به سراسر جهان شدند. سومین کشور مسلمانی که پای قهوه به آن باز شد، ترکیه بود. قهوه در بین مردمان این کشور چنان محبوب شد که اکنون یک نوع سرو مخصوص به خود تحت عنوان قهوه ترکی دارند. ترکیه به علت نزدیکی به کشورهای اروپایی باعث ورود قهوه به این کشورها و شروع فعالیت کافه‌ها در آن‌ها در قرن شانزدهم شد.

از صفحه گردشگری الکوثر فارسی دیدن کنید
صفحه آشپزی غذاهای عربی الکوثر فارسی 
ویژه‌های الکوثر را اینجا دنبال کنید