تهران- الکوثر:  : محمدرضا مرادی:  امارات همگام با عربستان از فروردین سال ۹۴ به یمن حمله کرده و در این مدت تمرکز خود را بر استان‌های جنوبی یمن گذاشته است. هرچند امارات، نیرو‌های نظامی خود را از یمن خارج کرده، با استفاده از نیرو‌های مورد حمایت خود همچنان به دنبال تسلط بر جزایر و بنادر جنوبی یمن است. مجمع الجزایر سقطری یکی از نقاط استراتژیک یمن است که امارات سعی کرده بر آن مسلط شود. اما این جزیره چرا برای امارات اهمیت دارد؟

هراس امارات از قدرت اقتصادی یمن

یمن برای امارات از جنبه اقتصادی بسیار مهم است. از جنبه اقتصادی مهم‌ترین نگرانی امارات تبدیل شدن بندر عدن به رقیب قدرتمند دبی است. در حالی که بین‌المللی شدن دبی و تبدیل شدن آن به کانون تجارت منطقه‌ای درآمد‌های گسترده‌ای را برای امارات در پی دارد، هرگونه وضع باثبات و سیاست‌های مستقل که باعث شکوفایی عدن و مناطق ساحلی یمن شود باعث نگرانی امارات است. پروژه مدینه‌النور اصلی‌ترین نمونه طراحی شده است که در صورت اجرای آن در یمن وضع اقتصادی منطقه را با دگرگونی‌هایی مواجه می‌کند.

پروژه مدینه‌النور در سال ۲۰۰۶ و در پی دیدار علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهور سابق یمن، با بیش از یکصدوپنجاه شرکت از نقاط مختلف دنیا به تصویب رسید و قرار شد اجرای آن به «عبدالله بقشان» تاجر یمنی واگذار شود. بنابر اعلام منابع یمنی، هزینه تقریبی و اولیه این پروژه بزرگ حدود ۱۴۰ میلیارد دلار برآورد شده و درصورت اجرا، گلوگاه‌های اقتصادی در شاخ آفریقا و کشور‌های شبه‌جزیره عرب را به هم مرتبط می‌کرد به ویژه اینکه نقشه مهندسی آن ۱۴ سال پیش طراحی و تصویب شده و نشان می‌داد که مساحت مدینه‌النور چند برابر دبی است. مرکز مدیریت این شهر در منطقه «الحره» در عدن قرار داشت و عنوان می‌شود امارات با استفاده از شرکت «بنادر دبی» تمام تلاش خود را برای کنترل و جلوگیری از شکوفایی آن به کار گرفت.

امارات به عنوان یک کشور تجاری نقش مهمی در تجارت جنوب غرب آسیا دارد، از این منظر می‌کوشد با استفاده از نفوذ خود در منطقه از طرح‌های توسعه دیگر بنادر کشور‌های حاشیه خلیج فارس و اقیانوس هند جلوگیری کند. امارات سعی دارد تا بندر‌های یمن از بندر عدن تا بندر المکلا و المخا را زیر سلطه خود داشته باشد. ابوظبی با این کار به دنبال آن است که بندر‌های یمن را تحت مدیریت و سلطه خود داشته باشد تا این بندر‌ها در آینده هیچ خطر و تهدیدی برای بندر دبی به‌عنوان بندر ترانزیتی در خلیج فارس ایجاد نکند.

اکنون سلطه بر بنادر مهم یمن تقریباً در دست امارات است و حتی بنادر روبروی سواحل یمن مانند بندر‌های سومالی، جیبوتی و اریتره و خیلی از این کشور‌ها نیز زیر نظر شرکت‌های اماراتی عمل می‌کنند. این در حالی است که سلطه بر بنادر یمن از منظر عربستان از اهمیت کمتری برخوردار است. این کشور بیشتر به نفت یمن چشم طمع دوخته است و در تلاش است تا میدان نفتی «واعد» را که در استان الجوف واقع شده به کنترل خود در آورد. ریاض در صورتی که بتواند به این خواسته‌ها دست یابد افزون بر افزایش تولید نفت می‌تواند به جای استفاده از تنگه هرمز در خلیج فارس از دریای عرب نفت صادر کند. مسئله‌ای که در میدان عمل ریاض موفق نشده است که آن را اجرا کند.

اما در این میان، امارات نگاه ویژه‌ای به مجمع الجزایر سقطری دارد و بار‌ها با نیرو‌های مورد حمایت منصور هادی رئیس جمهور مستعفی و فراری یمن نیز درگیری‌هایی به وجود آمده است.

اهمیت جزیره سقطری

مجمع الجزایر سقطری در جنوب یمن واقع شده است که در غرب اقیانوس هند، در دهانه خلیج عدن و بین دو قاره آسیا و آفریقا قرار دارد. سقطری عبارت است از مجموعه شش جزیره مشرف بر اقیانوس هند که در پایان سال ۲۰۱۳ و پیش از اینکه عبدربه هادی منصور دستور تبدیل این جزایر به استان سقطری را بدهد، از توابع استان حضرموت در شرق یمن بود و پس از این دستور مجموع این جزایر که مساحت آن بالغ بر سه هزار و ۷۰۰ کیلومتر است به نام سقطری تغییر یافت.

این جزیره نه تنها استراتژیک است، بلکه به دلیل گونه‌های خاص گیاهی و جاذبه‌های طبیعی منحصر به فردش بسیار معروف است. مجمع الجزایر سقطری یک موقعیت استراتژیک مهم برای مسیر باب المندب هست. تنگه باب المندب در جنوب یمن به عنوان یکی از تنگه‌های استراتژیک و حیاتی در جهان معروف است. هر روز بیش از سه میلیون بشکه نفت از خلیج فارس به دریای مدیترانه از این مسیر می‌گذرد. کشتی‌هایی که در این مسیر حرکت می‌کنند در سمت غرب از طریق دریای عرب به خلیج عدن و از سمت شمال از طریق دریای سرخ، قبل از ورود به کانال سوئز از مسیر باریک تنگه باب المندب عبور می‌کنند. موقعیت مرکزی سقطری نقطه بسیار ایده آلی برای مبارزه و دستگیری دزدان دریایی و قاچاقچی‌ها می‌باشد.

امارات و جزیره سقطری

در سال‌های گذشته، قدرت‌های منطقه‌ای و بین المللی به دنبال ایجاد پایگاه‌هایی در اطراف شاخ آفریقا هستند. سقطری به کانون رقابت‌های ژئوپلتیک سومالی، اریتره، عربستان، قطر، هند و امارات متحده عربی تبدیل شده است. تمام این کشور‌ها در تلاش هستند تا جای پایی در این جزیره به دست آورند. در این رقابت، امارات از یک مزیت آشکاری برخوردار می‌باشد. ابوظبی با مردمان سقطری از روابط تاریخی، خانوادگی و فرهنگی قوی برخوردار است.

دولت امارات از اردیبهشت ۱۳۹۷ جزیره یمنی سقطری را اشغال کرده است. اشغال جزیره سقطری از سوی امارات در شرایطی است که کنترل آن پیش از آن در اختیار دولت مستعفی و فراری یمن به ریاست منصور هادی بود و کشور امارات هم به عنوان یکی از اعضای ائتلاف عربی ظاهرا از این دولت حمایت می‌کرد. اقدامات امارات از زمان اشغال این جزیره انگیزه توسعه‌طلبانه و چشم داشت اقتصادی و ژئوپلتیکی این کشور به این جزیره استراتژیک را نشان می‌دهد.

در ژوئن گذشته یمن با یک رخداد بزرگ نظامی روبه رو شد که شامل تسلط نیرو‌های شورای انتقالی جنوب تحت حمایت امارات بر جزیره سقطری واقع در جنوب شرق یمن بود که در پی رویارویی با نیرو‌های دولتی رخ داد. تسلط نیرو‌های شورای انتقالی یمن بر جزیره سقطری در پی سال‌ها تلاش‌های متعدد امارات برای توسعه نفوذ خود در این جزیره راهبردی بود. به هر حال تسلط شورای انتقالی بر سقطری موجب شد امارات عملاً نفوذ خود را بر این جزیره گسترش دهد، زیرا شورای مزبور با هیچ تصمیم امارات مخالفت نکرد حال آنکه منافع دولتی یمن اعلام کرده‌اند که این شورا فقط ابزار و بازوی ابوظبی است که آنچه حامیان اماراتی بر آن دیکته می‌کنند، به اجرا در می‌آورد.

علی الذهب، کارشناس نظامی یمنی، در این باره گفته: «سقطری از اهمیت فراوانی برخوردار است، زیرا مشرف به دریای سرخ و خلیج عدن است و حمل و نقل نفت کشور‌های خلیج فارس به بیرون از منطقه از آنجا صورت می‌گیرد و به طور کلی خطوط بین‌المللی دریانوردی در آن قرار دارد.» به گفته او، این موقعیت راهبردی سقطری به کشتی‌ها امکان داده است در آنجا پهلو بگیرند و طبیعت سواحل آن به گونه‌ای است که امکان حمایت از کشتی‌ها در برابر باد‌های شدید را فراهم می‌کند.

الذهب تاکید کرد: «امکان استقلال نظامی جزیره وجود دارد به گونه‌ای که به شکل یک پایگاه نظامی پیشرفته برای دفاع راهبردی از یمن و جزیره العرب و خلیج فارس و شاخ آفریقا در آید.»

وی تصریح کرد موقعیت راهبردی سقطری پاسخگوی زیاده خواهی‌های نظامی طرفی است که آن را تحت کنترل در آورد به گونه‌ای که پایگاه‌هایی که در آنجا بنا می‌شود تسهیلات نظامی برای دخالت در کشور‌های منطقه به ویژه کشور‌های متشنج را فراهم خواهد کرد. به گفته الذهب، وجود پایگاه‌های نظامی امارات در سقطری می‌تواند به مثابه پایگاه‌های مشابه نظامی موجود در اقیانوس هند باشد، زیرا امارات در آنجا به دنبال زیاده خواهی‌های راهبردی است که در قالب حضور مجاز از سوی کشور‌های بزرگ از جمله آمریکا است، زیرا اهداف مشترکی با یکدیگر داشته و منافع آنان نیز مشترک است.

در این میان یک منبع نظامی بلندپایه یمنی تأکید کرد: «امارات عزم خود را برای تسلط بر سقطری جزم کرده است و تلاش‌های آن در این زمینه در قالب توسعه نفوذ بر بنادر و آب‌ها و مواضع راهبردی یمن جا دارد.» این منبع که خواست نامش فاش نشود، بعید ندانست که امارات در سقطری پایگاه نظامی ایجاد کند تا با استفاده از آن نفوذ خود را در منطقه گسترش دهد. وی امارات را پلیس آمریکا در خاورمیانه و ابزار بازیگران بزرگ دانست.

اهمیت سقطری برای اسرائیل

جزیره سقطری نه تنها برای امارت که برای اسرائیل نیز مهم و راهبردی است. از زمان توافق عادی سازی امارات و اسرائیل نیز همکاری این دو در مورد اشغال سقطری بیشتر شده است. روزنامه رأی الیوم در گزارشی با اشاره به اهمیت جنوب یمن برای رژیم صهیونیستی نوشت، سران رژیم صهیونیستی میزان توجه خود را به جزیره سقطری واقع در جنوب یمن و آمادگی برای اعطای کمک به دشمنان نیرو‌های حوثی در این کشور نشان داده اند. طبق این گزارش، صهیونیست‌ها همواره از این نکته می‌ترسند که ایران نفوذ خود را در یمن گسترش دهد. سرویس‌های امنیتی و نظامی رژیم صهیونیستی نسبت به حضور امارات در جزیره سقطری و به دست گرفتن کنترل این جزیره ابراز خرسندی کرده اند.

رای الیوم تاکید کرد که اگر نیرو‌های انصارالله کنترل این جزیره را به دست بگیرند می‌توانند رفت و آمد کشتی‌ها در دریای سرخ را زیر نظر گرفته و این مسئله برای رژیم صهیونیستی بسیار ناخوشایند خواهد بود. پیش از این ایهود یعاری، پژوهشگر صهیونیست، یکی از پژوهشکده‌های واشنگتن اعلام کرده بود که جزیره سقطری برای سرویس‌های امنیتی رژیم صهیونیستی بسیار اهمیت دارد. وی اذعان کرده بود که تل آویو از فعالیت جدایی‌طلبان در جنوب یمن خرسند بوده و از اقدامات امارات در ایجاد پایگاه‌های نظامی در جزیره سقطری حمایت می‌کند. این تحلیلگر صهیونیست در سخنان تلویزیونی خود اعلام کرده بود که تل‌آویو آماده است کمک‌های نظامی به طرف‌های درگیر در یمن علیه نیرو‌های انصارالله ارائه دهد.

در همین راستا، در ۲۸ اوت گذشته پایگاه «ساوث فرانت» آمریکا که متخصص تحقیقات نظامی و راهبردی است اعلام کرد، امارات و اسرائیل در صدد ساخت پایگاه‌های نظامی و جاسوسی در سقطری هستند و به نقل از منابع عربی و فرانسوی که به نام آنان اشاره نکرد اعلام کرد، امارات و اسرائیل در صدد ایجاد زیرساخت‌های لازم برای جمع آوری اطلاعات جاسوسی نظامی در سقطری هستند. بنابر اعلام این منبع، یک گروه از افسران اماراتی و اسرائیلی اخیراً راهی سقطری شدند و برخی مواضع را با هدف ایجاد پایگاه‌های نظامی مورد بررسی قرار دادند.

نتیجه

جزیره سقطری در جنوب یمن بسیاری حیاتی و راهبردی است. امارات به دلیل این اهمیت سعی دارد تا تسلط خود را بر این جزیره کامل کند. دکتر «وین مدسن» تحلیلگر ارشد آمریکایی در مسائل بین‌الملل اعلام کرده که ارتش آمریکا علاقه زیادی برای مستقر کردن پایگاه نظامی هوایی جزیره سقطری دارد. علاوه بر این، آژانس امنیت ملی آمریکا هم درصدد برقراری ایستگاه اطلاعاتی در جزیره سقطری است.

جزیره سقطری در عین حالی که بر دریای سرخ مسلط است، اشراف کاملی بر شاخ آفریقا نیز دارد. نویسنده کتاب «ستاره و شمشیر» که در آن به ارتباط تنگاتنگ عربستان و اسرائیل پرداخته تاکید کرده: «شوروی نیز قبل از فروپاشی یک پایگاه نظامی بزرگی در این جزیره داشت.» وی تاکید کرد، «اشغال این جزیره برای تسلط بر تنگه باب‌المندب حائز اهمیت است چرا که باب‌المندب تنگه بسیار با اهمیتی است. این تنگه آبراهی است که راه کشتی‌های کالایی و تجارتی ازخلیج عدن و اقیانوس هند به دریای سرخ را هدایت می‌کند. این کشتی‌ها سپس از طریق کانال سوئز وارد دریای مدیترانه می‌شوند و از آنجا به اروپا متصل می‌شوند.» «مایکل چوسودوفسکی» سردبیر گلوبال‌ریسرچ نیز چندی پیش طی مقاله‌ای به علاقه آمریکا به اشغال این جزیره سقطری اشاره کرده بود.

در واقع جزیره سقطری مورد توجه تمام کشور‌ها و بازیگران مهم عرصه بین الملل است و امارات سعی دارد تا با اشغال این جزایر، موقعیت راهبردی خود در دهانه باب المندب را تقویت کند.