تهران- الکوثر:  سؤال بزرگ اكثر والدین این است كه چه باید كرد تا كودكان‌مان بدون حس اجبار، تحمیل و لجبازی و به اندازه فهم كودكانه خود با زیبایی‌های این ماه مبارك آشنا بشوند و از فضایل این ماه در كنار والدین خود بهره‌مند شوند؟ سراغ زینب ملایی، كارشناس مسائل كودكان و بازی درمانگر رفته‌ایم تا از او بپرسیم در ماه رمضان امسال كه امكان رفت و آمدها هم كمتر میسر است و بچه‌ها بیشتر در خانه همراه با پدر مادر هستند، چگونه می‌توان ماه رمضان و مسائل مرتبط با آنها را به بچه‌ها یاد داد. ملایی، كارشناس ارشد جامعه‌شناسی و روان‌شناسی است و حوزه تخصصی او بازی‌درمانی ـ به معنای درمان اختلالات كودكان با بازی و سرگرمی ـ است. آنچه در ادامه می‌آید مجموعه توصیه‌های این كارشناس در حوزه تربیت اسلامی كودكان در ماه مبارك رمضان است که به ما ارائه كرده است:

چگونه در رمضان مهربانی را تمرین كنیم؟
گرچه كار مادران در ایام ماه مبارك رمضان معمولا دو چندان است و علاوه بر این والدین دوست دارند كه در این ماه، به عبادات خود نیز بپردازند و همچنین گرسنگی و تشنگی مزید بر علت و باعث ایجاد بی‌حوصلگی و خستگی می‌شود، اما نباید فراموش كرد كه هدف مهم والدین در این ماه، بایست ایجاد عشق و علاقه و آموزش آداب ماه رمضان به كودكان باشد و این امر جز با صبوری و خلاقیت میسر نخواهد شد.

فهم مفاهیم انتزاعی برای كودكان تا ١٢سالگی بسیار سخت است، اما كودكان به ویژه از دو سالگی به بعد آینه رفتار والدینشان هستند پس باید در مقابل كودك بیش از ایام دیگر سال، مراقب رفتار خود بود و روزه‌داری را گفتار و رفتار رعایت كرد. در ماه مبارك، نباید با كودكان ــ به ویژه برای انجام عبادات یا استراحت ــ با پرخاشگری برخورد كنیم.

باید به كودكان گفت كه قرار است در این ماه كه مهمان خداوند هستیم بیشتر از همیشه مهربان باشیم و از رفتارهای بد و نادرست خودداری كنیم و خداوند مهربان را خوشحال كنیم. البته لازم است والدین در این زمینه به كودك فشار مضاعف نیاورند و چیزی را به او تحمیل نكنند. یعنی به طور مثال اگر كودك رفتار بدی داشت به او نگوییم كه این چه روزه‌ای است كه گرفته‌ای وقتی رفتارت این‌طور و آن‌طور است! یا به او نگوییم حالا كه روزه‌ای این رفتارها را دیگر نباید انجام بدهی!

والدین می‌توانند نجواهایشان را با صدای بلند بگویند و با خداوند صحبت كنند، به طور مثال بگویند: این موضوع مرا عصبانی كرده است، اما نمی‌خواهم بر سر كسی فریاد بزنم چون فریاد زدن بر سر دیگران كار خوبی نیست و ماه رمضان ماه مهربانی است. همچنین می‌توانند اگر مرتكب اشتباهی شدند با صدایی كه كودك قادر به شنیدنش است از خداوند طلب بخشش كرده و بگویند سعی می‌كنند آن رفتار بد را تكرار نكنند و می‌دانند كه اگر سعی‌شان را بكنند خداوند آنها را می‌بخشد و ماه رمضان ماه مهربانی است و خداوند بسیار مهربان و بخشنده است.

مهربانی ویژه و دوری از پرخاشگری با همسر و دیگران در این ماه باعث می‌شود كه كودكان احساس كنند كه عبادات والدینشان در آرامش جمعی خانواده موثر بوده است و در تصویر ذهنی كودكان از ماه رمضان یك تصویر پر از آرامش شكل خواهد گرفت و این علاقه بین افراد خانواده می‌تواند به علاقه به ماه رمضان و اعمال آن هم تعمیم یابد.

چطور با بچه‌ها بازی کنیم؟
زبان کودکان بازی است. کودکان دنیا را با بازی نقش‌ها می‌شناسند و هیچ چیز به اندازه بازی در یادگیری کودک تأثیر ندارد. ماه رمضان بهترین فرصت استفاده از قصه‌های قرآنی و دینی مناسب با رده سنی کودک است.
برای کودکان زیر شش سال باید سعی شود که تنها از مهربانی امامان با دیگران و فرزندان‌شان صحبت شود و از ایجاد تعارض‌های ذهنی با گفتن مفاهیم فلسفی و انتزاعی جدا باید خودداری کرد.

به طور مثال کودکی فرزندان حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) و اعمالی که فرزندان‌شان در ماه رمضان انجام می‌دادند و در روایات آمده است، می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد یا استفاده از قصه‌ها و شعرهایی همراه با تصویر در مورد کودکان هم‌سن و سالشان و کارهای آنها در ماه رمضان راه مناسبی برای تعامل با کودکان در ماه مبارک می‌باشد.

 والدین می‌توانند از شخصیت‌های داستانی موجود در کتاب‌های شعر و قصه تعریف و تمجید کنند و احساسشان را در مورد آن کودک و کارهایش برای فرزندانشان بازگو کنند یا می‌توانند این داستان‌ها را همراه با کودک در قالب نمایش عروسکی اجرا کنند. این کار به کودک فرصت این را می‌دهد که در قالب یک شخصیت دیگر هم که شده خوب بودن را تمرین کند و از نقش مثبتی که در یک داستان دارد لذت ببرد و این ویژگی در شخصیت خود او نیز تأثیر خواهد گذاشت.

بچه‌ها چگونه از پدر و مادر الگو می‌گیرند؟
گرچه کودکان عمدتاً زمان بیشتری را با مادران خود می‌گذرانند، اما درست به همین دلیل کودکان عمدتاً تمایل زیادی به بازی و صحبت با پدران خود دارند. کودکان گاهی در طی روز از امر و نهی‌های مداوم از جانب مادر خسته می‌شوند ــ که البته بهتر است این‌طور نباشد ــ از این رو کلام و ارتباط پدران می‌تواند بر روی کودک بسیار تاثیرگذار باشد.

پدران می‌توانند زمان طلایی یک ساعت‌های را برای کودک خود در روزهای ماه رمضان تعریف کنند و یقین داشته باشند که جزو عبادات‌شان محسوب خواهد شد! در این بازه زمانی برای فرزندشان یک محتوای دینی را در نظر بگیرند و با زبانی ساده و قابل فهم (مانند یک حدیث، یک قصه قرآنی، یک روایت از اهل بیت (ع) و..) تعریف کنند و مابقی این زمان طلایی را به بازی‌های آزاد با کودک بپردازند و او را برای خریدهای روزانه همراه خود ببرند و به او فرصت انتخاب یک خوراکی دلخواه را بدهند.

پدرها می‌توانند دوشادوش همسران خود در زمان‌هایی كه مادر احساس خستگی بیشتری دارد از كاهش آستانه تحمل مادر جلوگیری كنند و در مراسمات مذهبی ماه مبارك رمضان (نظیر جشن ولادت امام حسن مجتبی(ع) یا مراسم احیای شب‌های قدر) در تمام مراحل عبادات و برنامه‌ها در كنار كودك خود باشند و تجربیات شیرین و دلنشینی برای او به وجود بیاورند. شیرینی و شربت‌ شب ولادت را با كودك خود میل كنند و نظر خود درباره تمام اتفاقات آن شب را با او در میان بگذارند و حتی نظر او را نیز بپرسند. مثلا بگویند: «كدام بخش از مراسم امشب را بیشتر دوست داشتی؟»

پدر و مادر باید هماهنگ با یکدیگر در تعلیم و تربیت کودک قدم‌بردارند و حتی اگر در مواردی اختلاف نظر وجود دارد در مقابل کودک به آن نپردازند.

روزه كله‌گنجشكی، بله یا خیر؟
بسیاری از والدین از عدم رعایت نوبت در بازی‌ها توسط فرزندان‌شان یا عجله همیشگی یا زیاده‌خواهی‌های فرزندان‌شان ابراز نگرانی می‌كنند. روزه كله‌گنجشكی یك تمرین مناسب برای افزایش آستانه تحمل و صبر در كودكان هست كه باید متناسب با سن كودك و با تمایل او انجام شود.
می‌توانیم برای تشویق كودكان به روزه كله‌گنجشكی، از تشویق‌های كلامی در جمع و تعریف از او استفاده كنیم و برای روزه، از یك مدت زمان اندك برای او شروع كنیم و اولین روزی كه روزه كله‌گنجشكی گرفت را جشن بگیریم تا در ذهن او از روزه خاطره خوبی بر جای بماند.
 می‌توانیم برای زمان افطار خوراكی‌ها و غذاهای مورد علاقه‌اش را تهیه كنیم.
می‌توانیم از او بخواهیم كه در آشپزی به والدینش كمك كند.
 می‌توانیم غذایی را كه با خود او درست كرده‌ایم را برای همسایه‌ها ببریم و درصورتی‌كه تمایل دارد او با نظارت ما نذری را برای همسایه‌ها ببرد.
می‌توانیم در جمع‌های خانوادگی به روزه‌داران كوچك جایزه بدهیم.

شب‌های قدر با بچه‌ها چه كنیم؟
شب‌های ماه مبارك رمضان امسال ــ و به ویژه شب‌های قدر ــ كمی متفاوت‌تر از سال‌های گذشته است. كودكان در طول روز زمان زیادی را در خانه سپری كرده‌اند و ما هم قرار است در كنار آنان مهم‌ترین شب‌های سال را در كنار اعضای خانواده خودمان و در خانه به عبادت و شب زنده‌داری بگذرانیم. بهتر است خواب كودك را از چند شب گذشته كمی تنظیم كنیم تا فرزندان‌مان هم از فرایض این شب‌ها بهره‌مند شوند و تا جایی كه می‌توانند در كنار ما بیدار باشند. می‌توانیم به این شب زنده‌داری هم جنبه بازی ببخشیم و آن را برای كودك مفرح و لذت‌بخش كنیم.

نگران عبادت خود نباشید! اجازه بدهید گوش فرزندتان و شما، صدای دعا را بشنود و در كنار آن از شب بیداری‌اش لذت ببرد، با شما و كودك دیگری با آرامش بازی كند و خوراكی‌هایی كه دوست دارد را بخورد و اگر تمایل داشت در هنگام انجام اعمال شب قدر و زمان قرآن به سر گرفتن، قرآن كوچكش را در بیاورد و مثل والدینش روی سرش بگیرد.

برنامه‌های عزاداری با ساعت‌های كوتا‌ه‌تر و فضایی آرام‌تر برای كودكان مناسب‌تر است. در صورتی كه موردی باعث ترس كودك‌ شد یا خواسته‌ای از والدین داشت، باید حتما او را در آغوش بگیریم و احساس او را در اولویت قرار دهیم تا خاطره تلخی از این شب‌ها در ذهنش باقی نماند و همواره از این ایام به خوبی و زیبایی یاد كند. لازم است والدین از گفتن جملات منفی به كودك «نظیر: نگذاشتی اصلا ما عزاداری كنیم!» به‌ویژه در شب‌های قدر شدیدا خودداری كنند، اما از او بخواهند كه امشب كمی با صدای آرام‌تر بازی كند و در آخر از او تشكر كنند و او را ببوسند و از كودك بخواهند برای خودش و دیگران دعا كند و با خداوند صحبت كند چون خداوند عاشق كودكان است.

بزرگ‌ترین رسالت والدین در شب‌های قدر این است كه حس عشق به خداوند را به فرزندانشان منتقل كنند و این امر جز با صبر و مهربانی ممكن نخواهد شد.
منبع: جوان

برای اطلاع از آخرین خبرهای ایران و جهان اینجا کلیک کنید