تهران- الکوثر:   یوسف نوری کارشناس رسانه در یادداشتی می نویسد : زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا فرمان ترور سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس، معاون حشدالشعبی عراق را صادر کرد به هیچ عنوان تصور نمی کرد که با این اقدام زلزله ای بزرگ در غرب آسیا ایجاد خواهد شد.

خطای محاسباتی و حماقت بزرگ ترامپ باعث شد تا ایران در گام نخست با حمله به پایگاه آمریکایی عین الاسد بزرگترین ضربه حیثیتی را در هفتاد سال گذشته به آمریکا وارد کند. اما این تنها آغاز انتقام سخت محور مقاومت از آمریکا بود. پارلمان عراق که طرح اخراج نظامیان آمریکایی از عراق را تصویب کرده بود به دنبال حمایت مردمی برای اجرای این تصمیم بود. سرانجام این امر اتفاق افتاد و مردم عراق در یک تظاهرات میلیونی در بغداد یکصدا خواستار اخراج نظامیان آمریکایی از عراق شدند. این مسئله می تواند آغازگر فصل جدیدی در حیات سیاسی عراق باشد. مردم عراق این تظاهرات را انقلاب دوم نامیده اند. اما ابعاد این انقلاب چگونه بوده و چه پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت؟

حضور میلیونی مردم عراق
تظاهرات میلیونی روز جمعه علیه حضور نظامیان آمریکایی در خاک این کشور به دعوت مقتدی صدر، رهبر جریان صدر در بغداد برگزار شد. با اینکه شمار دقیق شرکت‌کنندگان در این تجمع مشخص نشده اما برخی از رسانه‌ها از دو میلیون و پانصد هزار نفر نام برده اند. این بزرگترین اجتماع مردم عراق پس از مراسم بزرگ اربعین است که در خاک این کشور اتفاق افتاده است. در تاریخ معاصر عراق هیچگاه چنین جمعیتی برای یک امر سیاسی جمع نشده است. خبرنگار المیادین از میدان التحریر گزارش داده که پیام تظاهرات میلیونی ضدآمریکایی مردم عراق این است که گروه‌های مقاومت از پایگاه مردمی برخوردار بوده و فراکسیون‌های پارلمانی به تلاش برای اجرای تصمیم اخراج آمریکایی‌ها ادامه خواهند داد. المیادین گزارش داده این تظاهرات اولین حضور مردمی در چنین وسعتی برای محکوم کردن حضور نظامیان خارجی در عراق است. تظاهر‌کنندگان عراقی با محکوم کردن اشغالگری نظامی آمریکا در این کشور، شعار «از کشور ما خارج شوید، قبل از اینکه اخراجتان کنیم» سر دادند.

صفا التمیمی، سخنگوی گردان‌های «سرایا السلام» اعلام کرد که این تظاهرات همه‌پرسی جمعی در مخالفت با حضور آمریکایی است. التمیمی تهدید کرد اگر «نیروهای اشغالگر آمریکایی» عراق را ترک نکنند، گام‌های دیگری برای اخراج آنها برمی‌دارند. تظاهر‌کنندگان عراقی همچنین بنرهایی خطاب به نظامیان اشغالگر آمریکایی با خود حمل می‌کردند که روی آن نوشته شده بود: «خارج شوید تا زنده بمانید!»

چرایی و اهمیت ثورة العشرين الثانية
انقلاب مردم عراق در دهه ۱۹۲۰ یکی از بزرگترین انقلاب های عربی است. انگلیس با آغاز جنگ جهانی اول از خلیج فارس به عراق که جزو امپراتوری عثمانی‌ بود،‌ حمله کرد. مردم و قبایل مختلف عراقی با وجود نارضایتی از حکومت عثمانی برای دفع تجاوز انگلیسی‌ها به نیروهای ترک پیوستند. سید محسن حکیم که بعدها مرجع بزرگ شیعه شد، علیه انگلیسی‌ها به جنگ رفت. برخی علمای شیعه از جمله آیت الله میرزا محمدتقی شیرازی در سامرا به وجوب جنگ با انگلیسی‌ها فتوا دادند. پس از مدتی بیشتر عراق به تصرف انگلیس درآمد و با پایان یافتن جنگ جهانی اول، انگلیس تمام عراق را اشغال کرد. دولت انگلیس پس از وقایع و مسائلی،‌ تصمیم گرفت رفراندومی در عراق برگزار کند و نظرات ملت عراق را درمورد اشغال عراق توسط انگلیس جویا شود.

آیت الله محمد تقی شیرازی در سال ۱۹۱۹ میلادی و در مورد همه‌پرسی که برگزار شد، فتوا داد «هیچکس جز مسلمانان حق ندارد بر مسلمانان حکومت کند» نمایندگان اهل تسنن و تشیع عراق در ۱۹۱۹ م در بیانیه‌ای خواستار کشوری از موصل تا خلیج فارس شدند که یک کشور عرب باشد. در رأس این کشور یکی از فرزندان شریف حسین قرار بگیرد و پادشاه باشد. در کنار این پادشاه یک مجلس قانونگذاری نیز تشکیل شود که مرکز آن در بغداد باشد. محققان معتقدند با وجود مخالفت مردم، نمایندگان انگلیس تنها آرای هواداران انگلیس را ثبت کرده و به همین جهت به نتیجه واقعی این رفراندوم اهمیتی ندادند.

مردم بخش‌هایی از کشور عراق در تابستان سال ۱۹۲۰ میلادی علیه حکومت انگلیس قیام کردند. این قیام به «ثوره العشرین» معروف شد و سه ماه ادامه داشت. پس از فتوای آیت‌الله شیرازی و اجازه درگیری مسلحانه، مردم و قبائل به سمت انقلاب علیه انگلیس ترغیب شدند. این قیام قرار بود در تاریخ سوم آگوست انجام شود، ولی به دلیل وقایعی در تاریخ ۳۰ جولای آغاز شد. هدف این قیام بیرون راندنِ اشغال‏گران انگلیسی و ایجاد حکومتی مستقل بود. این قیام حدود یک سوم کشور را دربرگرفت و در بخش‌های میانی فرات و برخی استان‌های دیگر همچون ناصریه واقع شد. بسیاری از مردم خواهان حکومتی اسلامی - عربی با حاکمیت یکی از فرزندان «شریف حسین» و مجلس شورای قانون‌گذاری بودند.

محققان نقش علماء و روحانیون را در انقلاب ۱۹۲۰ عراق بسیار مهم و حیاتی ارزیابی کرده‌اند. آیت الله شیرازی رهبری قیام را بر عهده داشت. روحانیونی همچون سید ابوالقاسم کاشانی، شیخ محمود جواد الجزایری و سید محمد علی هبه‌الدین شهرستانی نقش پررنگی در این انقلاب داشتند. رهبران و روسای عشایر نیز تاثیر عمده‌ای در قیام داشتند. تعداد عراقی‌های کشته شده در این قیام، بیش از ۹ هزار نفر بود. از انگلیسی‌ها نیز ۴۲۶ نفر کشته شدند و هزینه این جنگ برای آن‌ها معادل ۴۰ میلیون پوند تمام شد. دولت انگلیس در نهایت تصمیم گرفت دولت عربی را در عراق بر سرکار بیاورد و در عین حال قدرت و منافع خود را نیز حفظ کند.

در سال ۱۹۲۱ م «فیصل» فرزند شریف حسین توسط انگلیسی‌ها به عنوان پادشاه عراق انتخاب شد. شیعیان با وجود این‌که در ابتدا خواهان پادشاهی یکی از فرزندان شریف حسین بودند، با فیصل مخالفت کردند. در واقع انقلاب ۱۹۲۰ مردم عراق قیام پیروزی علیه استعمار بود. عراق یک دهه بعد یعنی در سال ۱۹۳۲ از قیمومیت بریتانیا خارج و به استقلال رسید.

در شرایط کنونی نیز آمریکا از سال ۲۰۰۳ عملا عراق را اشغال کرده است. آمریکا با داشتن ۱۵ پایگاه نظامی در عراق عملا بر مسائل امنیتی و اقتصادی عراق مسلط است و به همین دلیل مردم عراق روز جمعه برای پایان دادن به اشغالگری آمریکا به خیابان آمدند تا انقلاب دومی رقم بزنند. همان گونه که انقلاب عشرین (ثورة العشرین) در ماه مه ۱۹۲۰ به آغاز عراق معاصر منجر شد، تظاهرات روز جمعه نیز می‌تواند آغاز عراق جدید باشد، عراقی که نظامیان آمریکایی مجبور هستند از آن خارج شوند.

همه پرسی اخراج نظامیان آمریکایی
حماقت بزرگ ترامپ در ترور سردار قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس باعث شد تا مردم و احزاب عراقی پس از سال‌ها بر سر یک مسئله مهم به اجماع برسند. پارلمان عراق روز یکشنبه ۱۵ دی ماه ضربه بزرگ و بی سابقه‌ای به آمریکا وارد کرد. به دنبال ترور سردار سپهبد سلیمانی و ابومهدی المهندس، پارلمان عراق رای به اخراج نظامیان آمریکایی داد. این در حالی بود که آمریکا تلاش زیادی داشت تا پارلمان عراق به حد نصاب نرسد. با تصویب این طرح در پارلمان عراق عملاً توافق امنیتی سال ۲۰۰۸ بغداد و واشنگتن نیز در جهت ملغی شدن قرار گرفت. آمریکا نه تنها در قالب این توافق در جهت تقویت امنیت عراق گام بر نداشته بلکه عملاً ضمن نقض حاکمیت عراق، از این توافق در جهت افزایش ناامنی و بی ثباتی در این کشور و کشتن و ترور فرزندان و رهبران عراق بهره گرفته است.

با این حال مردم عراق اعلام کردند که این مصوبه تنها یک مقدمه برای قیام مردمی خواهد بود. از همان ابتدا تلاش‌های زیادی با هدف تضعیف این مصوبه پارلمان صورت گرفت. آمریکا به کمک احزاب طرفدار خود در عراق اقدام به تبلیغات وسیع رسانه‌ای کردند که این مصوبه نمایانگر اراده واقعی مردم عراق نیست و اهل سنت و کرد‌ها در جریان آن مشارکت نداشتند. به همین دلیل جریان‌های مختلف عراق برای تثبیت این مصوبه اقدام به برگزاری تظاهرات میلیونی در بغداد کردند. در واقع مردم عراق با برگزاری یک همه پرسی میلیونی مصوبه پارلمان عراق را تصویب کردند و اکنون پارلمان با کسب حمایت کامل مردمی در راه اجرای مصوبه خود با اقتدار بیشتری باید عمل کند.

تولد عراق جدید
عنوان اصلی شعار راهپیمایی قیام روز جمعه مردم عراق ثورة العشرین الثانیة ۲۰۲۰ بود. انقلاب ۱۹۲۰ موجب خروج اشغالگران انگلیسی از عراق شد. انقلاب دوم، با هدف اخراج آمریکا از عراق و با دعوت همه گروه‌های مقاومت عراقی و مقتدی صدر صورت گرفت. در واقع مردم عراق روز جمعه فصل جدیدی از حیات سیاسی کشور خود را رقم زدند. در ۱۶ سالی که از اشغال عراق توسط آمریکا می‌گذرد. عراق در زمینه‌های مختلف توسط آمریکا به یک کشور وابسته تبدیل شده است. آمریکا با داشتن ۱۵ پایگاه نظامی در خاک عراق تمام فعالیت‌های امنیتی، سیاسی و اقتصادی عراق را زیر نظر داشته و در امور این کشور دخالت می‌کند. اما قیام مردم عراق علیه این اشغالگری که مردم عراق از آن به عنوان انقلاب دوم یاد می‌کنند می‌تواند آغازگر مسیری با هدف رسیدن به عراق مستقل باشد.

سیلی دوم به آمریکا
حضور میلیونی مردم عراق در خیابان‌های بغداد دومین سیلی محور مقاومت به آمریکا در ۲۰ روز اخیر به شمار می‌رود. نخستین سیلی را جمهوری اسلامی ایران روز ۸ ژانویه با حمله موشکی به پایگاه نظامی آمریکا در "عین الاسد" زد و روز جمعه مردم عراق با تظاهرات میلیونی خود که خواستار اخراج نظامیان آمریکایی هستند، سیلی دوم را زدند. اثر این سیلی به حدی برای آمریکا سنگین است که رسانه‌هایی که در روز‌های گذشته کوچکترین تحولات عراق را پوشش می‌دادند از پوشش تظاهرات میلیونی مردم عراق خودداری و این رخداد بزرگ را سانسور کردند. نکته مهم در این تظاهرات نیز حضور شخصیت‌های مطرح و بارزی از اهل سنت عراق بود که به تظاهرات رنگ و بوی فراجناحی داد.

نتیجه
تظاهرات مردم عراق اولین تظاهرات ملی در نوع خود به شمار می‌رود. در این تظاهرات تمام طیف‌های سیاسی عراق در کنار هم برای نخستین بار به اجماع رسیدند و هویت ملی عراق در این تظاهرات به صورت کامل شکل گرفت. همچنین این تظاهرات اولین تجمع گسترده مردم عراق از سال ۲۰۰۳ علیه نیرو‌های آمریکایی به شمار می‌رود. از سوی دیگر مردم عراق از مهرماه با برگزاری تظاهراتی خواستار انجام اصلاحات هستند. با توجه به اینکه حضور نظامیان آمریکایی در عراق منبع اصلی فساد در این کشور به شمار می‌رود اخراج نظامیان آمریکایی اولین گام در مسیر اصلاحات خواهد بود. تظاهرات مردم عراق این مسئله را کاملا نشان داد.

از سوی دیگر راهپیمایی روز جمعه، یک وزن‌کشی خیابانی بین دو جریان آمریکایی و ضدآمریکایی و اشغالگری در عراق بود. حضور میلیونی مردم عراق نشان داد که جریان آمریکایی فاقد پشتوانه واقعی مردمی در این کشور است و ظرفیت آمریکایی‌ها حداکثر همراهی بخشی از مسئولین عراقی هم‌سو و طیف کوچکی از مردم فریب‌خورده آنهاست که موج جدید قیام مردم عراق، آغازی بر حذف این جریان آمریکایی در حاکمیت نیز خواهد بود.

اکنون اخراج نظامیان آمریکایی از عراق در همه پرسی روز جمعه تایید شده و مقامات عراقی باید برای محقق کردن این مصوبه مردم اقدامات لازم را انجام دهند. کاملا بدیهی است که در صورت سرپیچی آمریکا از این مصوبه، این کشور به صورت قانونی باید به عنوان یک بازیگر اشغالگر محسوب شود و در درجه اول از راه‌های قانونی برای مجاب کردن آمریکا به خروج از عراق استناد شود و در صورت ممانعت واشنگتن از این تصمیم به زور باید آمریکا را وادار به خروج از عراق کرد. به این معنا که هزینه‌های حضور نظامیان آمریکایی در عراق باید به گونه‌ای افزایش پیدا کند که واشنگتن نظامیان خود را از عراق به نوعی فراری دهد. ‎چرا که مردم عراق تا اخراج نظامیان آمریکایی به فعالیت‌های خود ادامه خواهند داد و حتی امکان شروع قیام مسلحانه مردم عراق برای اخراج اشغالگران وجود دارد.

نویسنده: یوسف نوری