در متن زیر با عوامل ترس از مرگ و همچنین با راه های مقابله با این ترس با تدبر در آیات قرآن کریم آشنا خواهیم شد.

عمده‌ترین عوامل ترس و نگرانی غیرطبیعی از مرگ عبارت‌اند از:

1- ناآگاهی از حقیقت مرگ:

حضرت امام هادی علیه‌السلام، به یکی از یاران خویش که در بستر بیماری بود و از ترس مرگ بی‌تابی کرده و می‌گریست، فرمود: «یا عبدالله تخاف من الموت لانک لاتعرفه»؛ «‌ای بنده خدا، تو از مرگ می‌ترسی به دلیل آنکه حقیقت آن را نمی‌شناسی»(1). اگر انسان، مرگ را نابودی و فنا تفسیر نکرده بلکه انتقال از سرای فانی به سرای باقی بداند، از مرگ هراسی به دل راه نمی‌دهد .

2- دل‌بستگی شدید به دنیا:

انسانی که شیفته‌ی دنیا و غرق در مادیات شده است؛ برای بهره‌مند شدن هرچه بیشتر از لذایذ دنیوی، به دنبال زندگی ابدی در این دنیاست و همواره از فرارسیدن مرگ خویش در نگرانی و اضطراب به سر می برد، زیرا چنین می‌پندارد که مرگ پایان‌بخش تمام لذت‌ها و کامیابی‌های اوست و او را از علایق و دل‌بستگی‌هایش، برای همیشه جدا می‌سازد .

حضرت امام علی علیه‌السلام با گذرا خواندن دنیا و جاودان خواندن آخرت، در همه انسان‌ها این انگیزه را ایجاد می‌کند که به دنیای زودگذر دل نبندند . می‌فرمایند: «أیها الناس إنما الدنیا دار مجاز، و الآخرة دار قرار»؛ «ای مردم، دنیا سرای گذرا و آخرت خانه جاودان است». (2)

3- ترس از حسابرسی اعمال:

قرآن کریم می‌فرماید: «وَ لا یَتَمَنَّوْنَهُ أَبَداً بِما قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ وَ اللَّهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمِین»؛ «ولی آن‌ها هرگز تمنای مرگ نمی‏کنند به خاطر اعمالی که از پیش فرستاده‏اند و خداوند ظالمان را به‌خوبی می‏شناسد».دين مقدس اسلام ، برای خنثی کردن این عامل، همواره بر گشودگی در توبه و بخشندگی و توبه پذیری خداوند تأکید می‌کند .

📚1. معاني الأخبار، النص، ص 290 .
📚2. نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص320


درمان ترس از مرگ با توجه به آیات قرآن کریم

قرآن در آیات متعدد مردم را به نترسیدن از امورى راهنمائى مى کند که معمولا آنها حالت ترس را در انسانها بر مى انگیزانند مانند مرگ و فقر.

قرآن درباره ترس از مرگ، روش بنیادى و بنیانى را در پیش گرفته است و آن، بیان این مساله و توضیح آن به انسان هاى عاقل است که حیات دنیا، یک زندگى گذرا و فانى و نعمت هاى آن نابود شدنى است و تنها زندگى اخروى است که نعمت هایش ابدى و باقى و جاودانه است و مرگ نیز یک حالت طبیعى بوده، مرحله اى از زندگى فانى این دنیا و رجوع به زندگى باقى و همیشگى رستاخیز است که انسان ها براساس تکامل در حیات و زندگى به سوى آن در حرکتند.

از این رو مؤمن واقعى و حقیقى از مرگ نمى هراسد زیرا یقین دارد که مرگ او را به نعمت هاى باقى و جاودان پس از مرگ منتقل خواهد کرد که خداوند به بندگان پرهیزکار خود اعطاء مى فرماید.

قرآن زندگى دنیا را جز لهو و لعب ندانسته و زندگى اخروى را واقعى و حقیقى مى داند: «و ما هذه الحیاة الدنیا الا لهو و لعب و ان الدار الآخرة لهى الحیوان لو کانوا یعلمون». «زندگى این دنیا جز لهو و بازیچه اى بیش نیست و زندگى واقعى در آخرت است اگر مردم آن را بدانند».

«و ما الحیاة الدنیا الا لعب و لهو و للدار الآخرة خیر للذین یتقون افلا تعقلون» «دنیا جز بازیچه کودکانه و هوسرانى بىخردان چیزى نیست و همانا سراى آخرت براى نیکوکاران بهتر است آیا در این مورد تعقل مى نمائید؟».

روى این اصل زندگى دنیا در قرآن به عنوان متاع، یعنى بهره کم و مختصر و در مقابل، زندگى اخروى همانا زندگى باقى و جاودانى معرفى گردیده است.

پیامبران الهى به امت هاى خویش به نقل قرآن چنین مى گفتند: «یا قوم انما هذه الحیاة الدنیا متاع و ان الآخرة هى دار القرار» «اى قوم، این زندگى (فانى) دنیا متاع ناچیزى بیش نیست و سراى آخرت منزلگاه ابدى (وحیات جاودانى) است».

اینگونه دستورات حقیقى و واقعى براى مسلمانان از عوامل مهمى بودند که باعث مى شدند مسلمانان صدر اسلام در میدان جنگ و جهاد و قتال و مبارزه با کفر و شرک و بت پرستى شجاعانه و بدون ترس از مرگ اقدام کنند و با شهامت و جرات فراوانى در آرزوى شهادت در راه خدا و رسیدن به نعمت هاى بهشتى باشند و بر صفوف دشمنان شجاعانه بتازند و دین خدائى را در عرصه زندگى بشرى گسترده سازند.

از باب نمونه و دلیل و مدرک بر ادعاى بالا چند آیه زیر را توجه فرمایید: «و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون، فرحین بما آتاهم الله من فضله و یستبشرون بالذین لم یلحقوا بهم من خلفهم الا خوف علیهم و لا هم یحزنون». «گمان مبرید کسانى که در راه خدا کشته شده اند؛ مرده اند، بلکه اینان زنده هستند و در نزد خدا متنعم خواهند بود، آنان به آنچه به داده شده، شادمانند و به مؤمنانى که هنوز به آنان نپیوسته اند و بعدا در پى آنان به راه آخرت مى گردند، مژده مى دهد که از مردن نترسید و از فناء متاع دنیا هیچ غم و اندوهى به خود راه ندهید».

«و لئن قتلتم فی سبیل الله او متم لمغفرة من الله و رحمة خیر مما یجمعون» «اگر در راه خدا کشته شده یا بمیرید در آن جهان به آمرزش و رحمت خدا نایل مى شوید و آن بهتر است از هر چیزى که در حیات دنیا براى خود فراهم مى آورید، اگر در راه خدا بمیرید یا کشته شوید اندوهى به خود راه ندهید که به رحمت ایزدى پیوسته و به سوى خدا محشور خواهید شد». از این رو خداوند در آیات متعددى در قرآن، مؤمنان را براى مبارزه با کفر و الحاد و شرک دعوت کرده، در برابر این فداکارى و مبارزه در راه خدا اجر و ثوابى قرار داده است.

«فلیقاتل فى سبیل الله الذین یشرون الحیاة الدنیا بالآخرة و من یقاتل فى سبلالله فیقتل او یغلب فسوف نؤتیه اجرا عظیما» «اى مؤمنان باید در راه خدا با آنان که زندگى مادى دنیا را بر آخرت گزیدند، جهاد و مبارزه نمایند و هر کسى که در راه خدا با آنان که زندگى مادى دنیا را بر آخرت گزیدند جهاد و مبارزه نمایند و هر کسى که در راه خدا کشته شد، فاتح گردیده، زود باشد که او را (در بهشت جاودانى) اجرى عظیم عطا خواهیم کرد».

آرى این است راه رسیدن به سعادت و نیل به مقامات بهشتى، این، سیره دائمى خداوند است در برابر انسان هاى فداکار و شهیدان شجاع و مبارزان حق و حقیقت پیامبران به جان و مال و مکتب. خداوند با چنین افراد فداکار معامله پرسودى نموده، جان انسانهاى عزیز و فداکار را در مقابل اعطاء بهشت و نعمت هاى اخروى بى پایان خریدارى نموده است. این، وعدهاى است الهى براى اطمینان در مقابل فداکاری ها و شهادت طلبى هاى انسانهاى با ایمان.

«ان الله اشترى من المؤمنین انفسهم و اموالهم بان لهم الجنة یقاتلون فى سبیل الله فی قتلون و یقتلون وعدا علیه حقا فى التوراة و الانجیل و القرآن و من اوفى بعهده من الله فاستبشروا ببیعکم الذى بایعتم به و ذلک هو الفوز العظیم» «خدا جان و مال مؤمنان را به بهاى بهشت خریدارى کرده، آنان که در راه خدا مبارزه مى کنند، دشمنان دین را به قتل مى رسانند یا خود کشته مى شوند، این وعده قطعى الهى است و عهدى است که در تورات و انجیل و قرآن به حق وعده داده شده است و از خداوند با وفاتر به انجام عهد و وعده کیست؟ اى مؤمنان شما به خود در این معامله بشارت دهید که این معاهده با خدا به حقیقت، سعادت و پیروزى بزرگى است».

آرى پیروزى بزرگى است که خداوند در مقابل گذرا از زندگى دنیا که قابل بقاء و دوام نیست، نعمت هاى بزرگ جاودان و قابل بقاء هدیه مى نماید، انسانها، خواهى نخواهى از این دنیا خواهند رفت، پس چه بهتر که انسانها طورى از این دار فانى بروند که نتیجه آن سود ابدى و حتمى و جاودانه باشد، از مرگ و مردن چارهاى نیست، همه موجودات ممکن چنین سرنوشتى دارند، زود یا دیر از این دنیا سفر مى کنند، و بقائى در این دنیا براى هیچ موجودى جز ذات پروردگار ممکن نیست.

«قل لن ینفعکم الفرار ان فررتم من الموت او القتل و اذا لا تمتعون الا قلیلا». «اى پیامبر به منافقان بگو اگر از مرگ یا قتل فرار مى کنند، آن فرار هرگز به نفع شما نیست زیرا که اندک زمانى بیش، از زندگى کامیاب نخواهید شد».

حالت ترس از فقر و معالجه آن یکى دیگر از حالت هاى انفعالى نفس که چه بسا باعث کشاندن انسانها به سوى بدبختى و گرفتاری هاى فراوان مى گردد، مساله فقر و ندارى و ترس از آن مى باشد. قرآن در مقام معالجه این مرض روانى برخى از انسانها، مسائل اساسى و زیربنائى روحى و درونى را مطرح مى سازد.

برای اطلاع از آخرین خبرهای ایران و جهان اینجا کلیک کنید
از صفحه ندای نور الکوثر فارسی هم دیدن کنید