تهران- الکوثر: رامین حسین آبادیان، کارشناس رسانه در یادداشتی می نویسد :  عربستان سعودی قصد دارد قرارداد نهایی شده دایر کردن نیروگاه های هسته ای در این کشور را اعلام کند و دولت آمریکا در این مورد بر سر دوراهی دشواری قرار دارد که یک طرف آن ایجاد درآمد برای شرکت های آمریکایی و قرارداد چند میلیارد دلاری است و طرف دیگر آن سیاست از پیش اعلام شده واشنگتن دایر بر جلوگیری از هسته ای شدن کشورها.

اما در خصوص اینکه برای توافق هسته ای عربستان کدام مدل، محتمل تر است دیدگاه های متفاوتی از سوی کارشناسان وجود دارد.

به عنوان نمونه پروفسور «پل پیلار» رئیس سابق بخش تحلیل عملیات سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و از اساتید دانشگاه «جرج تاون» در گفتگو با خبرگزاری مهر بیان داشته است: «توافق هسته ای عربستان از روی هیچ توافق موجودی کپی نخواهد شد؛ سعودی ها خواهان به دست آوردن امتیازاتی هستند که ایران در برجام به دست آورده و آن شامل آزادی غنی سازی اورانیوم می شود».

این در حالی است که برخی دیگر از کارشناسان و اندیشمندان این حوزه نیز باورهای خود را در این خصوص بیان داشته اند. به عنوان نمونه پروفسور «آرشین ادیب مقدم» رئیس مرکز مطالعات ایرانی مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن گفتگویی را باخبرگزاری مهر انجام داده و گفته است: «عربستان احتمالا مدل امارات متحده عربی را به برجام ترجیح خواهد داد. توافق هسته ای ایران دارای محدودیت های مهم و بلندمدت قابل توجهی در تحقیقات و صنعت هسته ای است این در حالی است که مدل امارات متحده عربی آزادی عمل و راه گریز بیشتری به سعودی ها خواهد داد».

از سوی دیگر، «ریچارد مورفی» دیپلمات پیشین و کهنه کار آمریکایی با ۳۴ سال فعالیت در حوزه خاورمیانه و کشورهای عربی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: «مدل توافقی که آمریکا جهت توافق با عربستان دنبال خواهد کرد مدلی است که آمریکا با امارات متحده عربی منعقد نموده است».

در همین حال، «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی در راستای سیاست خود مبنی بر حرکت به سمت هسته‌ای شدن، اخیرا در شهر «ملک عبدالعزیز» هفت پروژه استراتژیک در حوزه انرژی های تجدیدپذیر، انرژی اتمی، نمک زدایی از آب، ژنتیک پزشکی و صنعت هواپیماسازی را راه اندازی کرد. دو مورد از مهمترین پروژه های مذکور، احداث یک راکتور تحقیقاتی و مرکزی برای توسعه سازه های هواپیمایی است.

بن سلمان با کلید زدن این پروژه هسته ای (راه اندازی رآکتور تحقیقاتی) اهداف و مقاصد مختلفی را دنبال می کند که از جمله آن می توان به تقویت نیروی انسانی، افزایش قدرت سعودی در حوزه پژوهش‌های مرتبط با علوم و مهندسی هسته ای، قدرت زایی در زمینه انجام سلسله تحقیقات علمی ـ پژوهشیِ تخصصی و در نهایت تقویت صنعت هسته ای، اشاره کرد. ضمن آنکه عربستان سعودی قصد دارد پس از محقق ساختن اهداف مذکور از پروژه هسته ای خود، دانش فنی حاصل از این اقدامات را با هدف درآمدزایی بیشتر به کشورهای متحد خود صادر کند.

از ناحیه فنی باید گفت که رآکتور تحقیقاتی عربستان سعودی را متخصصان علم و فناوریِ شهر ملک عبدالعزیز طراحی کرده‌اند. آنها در این مسیر از حضور دانشمندان و کارشناسان بین المللی نیز استفاده کردند تا این رآکتور تحقیقاتی طبق معیارهای آژانس بین المللی انرژی اتمی راه اندازی شود. این رآکتور حاوی سوخت اکسید اورانیوم با درصد غنی سازی ۲.۱% بوده و ۱۰۰ کیلو وات نیز انرژی الکتریکی دارد.

درحال حاضر رآکتور تحقیقاتی عربستان سعودی که گامی به سمت هسته ای شدن این کشور است، مرحله ساخت و ساز را پشت سر گذاشته است و طبق برنامه ریزی های انجام شده، این پروژه در پایان سال ۲۰۱۹ به پایان خواهد رسید. در واقع، مقامات عربستان سعودی به این رآکتور تحقیقاتی به عنوان «سنگ بنایی» برای فعالیت های هسته ای خود و پس از آن، انتقال دانشِ فنی حاصل از آن به دیگر کشورها یعنی متحدان خود، می نگرند.

افتتاح اولین رآکتور تحقیقاتی در عربستان سعودی توسط «محمد بن سلمان» در شرایطی اتفاق افتاد که هنوز هیچ توافقی میان واشنگتن و ریاض درخصوص ماهیت فعالیت های هسته ای عربستان سعودی به امضاء نرسیده است. لذا سعودیها با افتتاح این رآکتور به واشنگتن این پیام را مخابره کردند که فارغ از هرگونه نتیجه ای که مذاکرات دو طرف بدان منجر شود، در اجرای تصمیم اتخاذ شده خود مصرّ هستند. این در شرایطی است که آمریکایی ها به شدت اصرار دارند تا عربستان سعودی تمامی تکنولوژی هسته ای مورد نیاز خود را از شرکت های آمریکایی تهیه کند.

در حال حاضر، مقامات سعودی برآورد مالی پروژه هسته ای خود را ۸۰ میلیارد دلار تخمین زده‌اند. آنها قصد دارند در آینده نزدیک نیز دو نیروگاه هسته ای را جهت انجام فعالیت های خود در حوزه هسته ای، افتتاح کنند. سعودی ها برآورد کرده اند که می بایست تعداد تأسیسات هسته ای آنها طی دهه های آتی به مرور به ۱۶ عدد برسد. ریاض برنامه ریزی کرده است تا سال ۲۰۳۲ به ۱۷.۶ گیگاوات انرژی هسته ای دست پیدا کند.

در هر صورت، آنچه که واضح است، آن است که عربستان سعودی حرکت به سمت تحقق رؤیای هسته ای شدن خود را کلید زده است. اما در این میان، مذاکرات میان ریاض و واشنگتن همچنان ادامه دارد و به نقطه نهایی نرسیده است. دو طرف همچنان بر سر مسأله «غنی سازی اورانیوم» با یکدیگر اختلافاتی دارند و همین اختلافات تاکنون موجب عدم نهایی شدن توافق طرفین در زمینه هسته ای شده است.

ایالات متحده آمریکا به مقامات سعودی اطلاع داده است که نگران آن است که سعودیها از رهگذر غنی سازی اورانیوم در مسیر ساخت تسلیحات هسته ای گام بردارد و همین مسأله امروز محل اختلاف دو طرف محسوب می شود.

این در حالی است که مقامات سعودی نیز به ایالات متحده آمریکا ابلاغ کرده اند که با راه اندازی تأسیسات هسته ای به دنبال دست یافتن به خودکفایی در تولید سوخته هسته ای و همچنین خودکفایی در برخورداری از اورانیوم هستند تا دیگر مجبور نباشند از دیگر کشورها آن را تهیه کنند.

سعودیها همچنین از رهگذر تلاش خود برای راه اندازی صنعت هسته‌ایِشان به دنبال تنوع بخشی به منابع انرژی خود هستند. عربستان سعودی به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت در جهان، خود را نیازمند به دیگر منابع انرژی ازجمله انرژی هسته ای نیز می داند. لذا آنها به دنبال آن هستند تا از طریق دستیابی به انرژی هسته ای، صادرات نفت خود را از سطح کنونی نیز فراتر بَرند؛ به این ترتیب که در صورت دستیابی ریاض به انرژی هسته ای، مقامات سعودی دیگر مجبور نیستند برای تولید برق، بخشی از نفت خام خود را بسوزانند و این به معنای ذخیره بیشتر منابع نفتی و به تبع آن، صادرات بیشتر است.