تهران- الکوثر: فرزاد فرهادی، کارشناس رسانه  بااشاره به توافقنامه آمریکا و ترکیه درباره شهر منبج سوریه در یادداشتی می نویسد: اخیرا مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه اعلام کرد، با آمریکا بر سر خلع سلاح گروه شبه‌نظامی یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ) به توافق رسیده است. او در آنکارا به خبرنگاران گفت، این گروه بلافاصله بعد از ترک شهر منبج سلاح‌های خود را واگذار خواهد کرد. وزیر خارجه ترکیه گفت‌، این تصمیم بخشی از نقشه راه مشترکی است که روز دوشنبه ۴ ژوئن (۱۴ خرداد) در مذاکره با مایک ‌پومپئو، همتای آمریکایی بر سر آن به توافق رسیده است. این نقشه بزودی به اجرا درمی‌آید و طی شش ماه اجرای آن باید به اتمام برسد.

آنگونه که آناتولی گزارش داده است این طرح سه مرحله ای است؛

۱- نیروهای یگانهای مدافع خلق ظرف ۳۰ روز منبج را ترک می کنند

۲- ترکیه و آمریکا شهر را به مدت ۴۵ روز به شکل مشترک اداره خواهند کرد

۳- اداره محلی دو ماه پس از اجرایی شدن توافق تشکیل می شود

طبق گفته بنعلی ایلدریم نخست وزیر ترکیه، اجرایی شدن توافق ۹۰ روز به طول خواهد انجامید و اداره شهر به شورای محلی واگذار خواهد شد.

طبق این طرح ترکمن ها و اعراب وابسته به آنکارا جایگزین گروههای کردی در منبج و مناطق اطراف آن می شوند. البته توافق ترکیه و آمریکا نشان می دهد که باید اوضاع را فراتر از آن مورد توجه قرار داد. اینکه چاووش اوغلو اعلام کرده که نقشه راه درباره منبج در مناطق دیگر سوریه نیز اجرایی خواهد شد نشان دهنده آن است که آنکارا قصد دست برداشتن از مناطق حائل در طول مرزهای ترکیه و سوریه را به منظور جلوگیری از حملات احتمالی کردهای سوریه به ترکیه، ندارد.

طبق طرح آماده شده برای این منطقه و ترکمانی و عربی کردن بعید است که کردها غیر مرتبط با پ ک ک هم بتوانند حضوری داشته باشند. یگانهای حمایت مردمی کردی نیز باید به داخل سوریه بروند و از مرزها دور شوند. مفهوم این قرار گرفتن مناطق سنتی کردها تحت سیطره نیروهای ترکیه و بیرون راندن ساکنین کرد از این مناطق است.

کاملا آشکار است که اجرای این چنین طرحی بدون حمایت آمریکا محال است. به نظر می رسد که دونالد ترامپ رئیس جمهور  آمریکا خط مشی سیاسی جدیدی را در خاورمیانه شروع کرده در راستای عدم حمایت از کردهاست. نیروهای سوریه دموکراتیک کُردی  در جنگ ضد داعش در شرق سوریه نقش ایفا کرد اما پس از شکست تروریستها آمریکا دیگر نیاز به آنها ندارد و سرنوشت آنها را به ترکیه سپرده است.

با توجه به این شرایط بعید است که کردها در این منطقه تحت کنترل ترکها و آمریکایی ها جایی داشته باشند. ساده لوحانه خواهد بود اگر کسی فکر کند که ترکیه به دشمنان سنتی خود اجازه سیطره بر میادین نفتی شرق سوریه خواهد داد.

آمریکایی ها به دنبال ایجاد ارتش سوری جدید هستند که جایگزین کردها در شرق سوریه شود تا در صورت اقتضا این گروه با گروه موسوم به ارتش آزاد سوریه تحت سیطره ترکیه عمل کنند.

اما علت تغییر موضع واشنگتن درقبال موضوع کردها چیست؟ این به آمادگی ترکیه برای خرید سامانه دفاع هوایی پاتریوت آمریکا مربوط می شودعلت تغییر موضع واشنگتن درقبال موضوع کردها چیست؟

این به آمادگی ترکیه برای خرید سامانه دفاع هوایی پاتریوت آمریکا مربوط می شود. هدف اساسی آمریکا طی ماههای اخیر به کارشکنی در تقویت همکاری میان ترکیه و روسیه در خاورمیانه بوده است به ویژه پس از توافق روسیه و ترکیه درباره خرید سامانه اس۴۰۰ روسی از سوی آنکارا که مخالفت ایالات متحده را به دنبال داشت.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به انجام مناقصات مشهور است و موفق شد که نظر واشنگتن را که به دنبال کاهش نفوذ مسکو در خاورمیانه است، به سوی خود جلب کند و کردها بازنده این معامله میان آمریکا و ترکیه هستند. کردها در مقابل ترکیه تنها گذشته شده اند و ترکیه در هر حال برنده است زیرا اگر آمریکا به وعده های خود درباره حمایت نکردن از کردها عمل نکند، آنکارا از اهرم توافق با روسیه استفاده می کند و اگر کردها منبج و مناطق دیگر را ترک کنند، ترکیه به سامانه دفاع هوایی آمریکا می رسد و بابت از دست دادن توافق با روسیه نیز پشیمان نخواهد بود.

به هر حال به نظر می رسد که حضور نظامی کردها در منطقه غرب فرات پس از توافق درباره منبج و نیز پس از دست دادن عفرین رو به پایان است. ترکیه تحرکات خود برای کوتاه کردن دست کردها در شمال سوریه را با عملیات موسوم به سپر فرات در ۲۰۱۶ آغاز کرد و سپس با عملیات موسوم به شاخه زیتون کردها را از عفرین بیرون کرد تا رویای ایجاد اقلیم کُردی در شمال سوریه را بر باد دهد.

نیروهای سوریه دموکراتیک با حمایت مستقیم آمریکا هنوز بر شرق فرات که دارای منابع مالی، کشاورزی و نفتی است سیطره دارند و نیروهای آن بر بیشتر استان الرقه و حومه دیرالزور شمال رود فرات، بیشتر استان الحسکه، حومه شمال شرقی حلب در شرق رود فرات و روستاهای جنوب رود فرات از الطبقه در غرب تا شهر الرقه در شرق به مسافت بیش از ۶۰ کیلومتر حضور دارد.

ترکیه هیچگاه نیت خود برای پاکسازی شمال سوریه از نیروهای کردی را کتمان نکرده است تا برهر تلاشی از سوی کردها برای ایجاد منطقه کردی که کردهای ترکیه را نیز به اقدام مشابه ترغیب خواهد کرد، غلبه کند.

این در حالی است که ناخرسندی ساکنان مناطقی که کردها در آن حضور دارند نیز با برگزاری تظاهراتی خود را نشان داده است.آمریکا با توافق منبج نشان داد که ترکیه را بر کردها ترجیح می دهد. با این توافق کردها از مناطق عرب نشین در سوریه و مرزهای سوریه با ترکیه رانده می شوند که نوار مرزی شهرهای مهمی مانند عین العرب در غرب و تل ابیض و راس العین و قامشلی که در مقابل شهر نصیبین ترکیه قرار دارد را شامل می شود. به اعتقاد برخی ناظران ممکن است که ترکیه مجددا از گروه موسوم به ارتش آزاد سوریه برای سیطره بر منطقه مهم و راهبردی شرق فرات بهره گیرد.

دیدگاه کارشناسان

«بکر اتاجان» تحلیلگر ترک به صباح گفت: «واشنگتن از کردها دست بر نمی دارد و همچنین نمی تواند از ترکیه نیز دست بردارد. آمریکا می ترسد که ترکیه را از دست بدهد از این رو باید به توافقات از جمله توافقات منبج پایبند باشد. توافق منبج بیش از آنکارا به نفع واشنگتن است زیرا اگر توافق اجرایی شود مفهومش این است که آمریکا ترکیه را از آغوش روسیه دوباره گرفته است و به همین دلیل این توافق در وهله اول به نفع آمریکاست نه ترکیه. درست است که از ناحیه اصولی ترکیه به خواسته خود رسیده است اما از حیث راهبردی و تاکتیکی سیاست نرم آمریکا در این توافق برنده است. آمریکا چیزی داده و چیزی هایی هم می خواهد و ترکیه متوجه آنچه به دست آورده و می آورد، است. از این رو طی روزهای آینده باید شاهد اختلافات جدید میان آمریکا و ترکیه مجددا باشیم».

«روسلان تراد» تحلیلگر مجله دی ری میلیتاری به الجزیره اعلام کرد:« توافق میان ترکیه وآمریکا بر سر خروج نیروهای کرد از منبج یک مبادله سیاسی بود که در مقابل تن دادن آمریکا به خواسته های ترکیه، آنکارا نیز همکاری بیشتری با واشنگتن در مورد سوریه و دیگر مسائل خواهد داشت. شهر منبج به عنوان پلی برای متصل کردن کانتون های تحت کنترل کردها در سوریه عمل می کرد و برای شورشیان نیز مسیر دستیابی آنها به رود فرات و مناطق شرقی سوریه محسوب می شود».

«حائد حائد» تحلیلگر سوری مسائل سوریه به الجزیره گفت:« جزئیات این توافق روشن نیست؛ درست است که آمریکا و ترکیه بر سر نقشه راه منبج توافق کرده اند اما در مورد جزئیات توافق نکرده اند».

اما ذکر چند نکته درباره توافق منبج ضروری است؛ عدم اعتماد ترکیه به وعده های آمریکا، واگذاری منبج به ترکیه هرگز مانع از طرح ترکیه برای پایان دادن به حضور مسلحانه کردها در شمال سوریه نخواهد شد، آمریکا بر این باور است که واگذاری منبج به ترکیه به سیاست امرواقع منجر می شود.

آنچه درباره توافق منبج می توان گفت این است که هر طرفی(آمریکا و ترکیه) تلاش می کند که به طرف دیگر گل بزند و نمی توان از دستاورد خاصی سخن به میان آورد زیرا با پیچیدگی های خاصی همراه است. در اینجا چند سئوال مطرح است؛ چه کسی کردها را در شرق فرات خلع سلاح می کند؟ آیا ترکیه حاضر است که مطیع ناتو باشد و از روسیه دوری کند؟ آیا ترکیه به منبج اکتفا خواهد کرد؟ واشنگتن یگان مدافع خلق را سازمانی تروریستی می داند؟

اخبار سوریه را اینجا پیگیری کنید

برای اطلاع از آخرین خبرهای ایران و جهان اینجا کلیک کنید

برای عضویت در کانال سروش الکوثرفارسی کلیک کنید