به گزارش پایگاه شبکه الکوثر، در عصر تکنولوژی و در دورانی که مدرنیته با فراگیر شدنش، همچون یک تریلی هر آنچه که از سنت، اصول و احکام اخلاقی، دینی و اجتماعی بوده را در مسیرش از میان می‌برد سخن گفتن از حلال و حرام شرعی سخت و دشوار است.
در این میان و در جامعه‌ای بسته و سنتی مانند عربستان سعودی که از مدتی قبل درهای توسعه و ترقّی را به روی مردم خود گشود و برای اثبات قرار گرفتن قطار دین در مسیر صحیح، دست به اصلاحات اجتماعی گسترده‌ای زده، اغراق نیست اگر مدعی شویم که روزانه شاهد اختلافات و اعتراض‌ها در گوشه و کنار جامعه دینی سعودی هستیم.
دولت مردان سعودی که تا دیروز در ساده‌ترین مسائل، حقوق طبیعی مردم را به رسمیت نمی‌شناختند اکنون با ژست تجدد مآبی و در نقش دایه مهربان‌تر از مادر نه تنها تمامی تحریم‌های اجتماعی گذشته را یکی پس از دیگری از میان برداشتند بلکه نوید عصر جدیدی در تاریخ سیاسی عربستان را می‌دهند؛ عصر کاهش فشار اجتماعی بر مردم و حتی تجدید نظر در مجازات‌های که رکن اصلی اسلام را تشکیل می‌دهند.
فرآیند رشد بی‌ضابطه، گتره‌ای و خارج از حساب آزادی‌های اجتماعی و تاخر نظام دینی عربستان از موضوعات مستحدثه اجتماعی سبب شده تا بسیاری از احکام اسلام که مورد اجماع علمای وهابیت بوده در بستر خوانش مجدد قرار گیرد. شبکه‌های مجازی مانند تویتر نیز به آوردگاه تسویه حساب‌ها و ترور شخصیتی تبدیل شده است.
استماع موسیقی و جدال فقهی موافقان و مخالفان
در تازه‌ترین رخداد، دو شیخ سرشناس وهابی عربستان یعنی شیخ عادل الکلبانی و شیخ صالح الفوزان تویتر را به میدان نزاع لفظی و تخریب یکدیگر تبدیل کرده‌اند. شیخ فوزان در سخنانی با اشاره به حکم شرعی شنوندگان موسیقی غنایی مدعی شد که «ریختن سرب در گوش» مجازات شنوندگان موسیقی است. کلبانی نیز در واکنش به این فتوا گفت: «حدیثی که بدان استناد شده ساختگی و افترا بستن به رسول خدا (ص) است.»
اظهار نظر کلبانی جدال گسترده‌ای را در شبکه اجتماعی تویتر به همراه داشت تا آنجا که کاربران این شبکه اجتماعی به دو بخش مدافعان فوزان و مدافعان کلبانی تقسیم شده و هر گروه در تایید و رد سخنان طرف مقابل به اقامه دلیل پرداختند. این واکنش‌ها تنها به یک شبکه اجتماعی محدود نشد بلکه نخبگان دینی را نیز وارد کارزار کرد.
کاربران حامی شیخ فوزان در توئیت‌های مختلف مدعی هستند که کلبانی هیچ تخصص و شایستگی علمی جهت اظهار نظر در مسائل دینی را ندارد. به عقیده آنان شیخ فوزان بیش از 50 سال است که استاد فقه و کلام بوده و صلاحیت اظهار نظر را داشته اما کلبانی هیچ تالیفی ندرد اما شیخ فوزان بیش از 100 کتاب در موضوعات مختلف شرعی از خود به جا گذاشته است.
در مقابل مدافعان شیخ کلبانی نیز در مقام پاسخ تاکید کردند: سال‌ها است که عالم نماها با حدیث‌های جعلی و دروغین مردم را فریب می‌دهند. علما نیز مجتهد و دارای فهم بشری هستند پس کاملا طبیعی است که در تشخیص و فهم دچار خطا شوند. برخی افراد از ابتدای تولد انتظار دارند که یک فقیه در تمام مسائل حتی در نحوه پوشش جوراب نیز اظهار نظر کنند. خدا را شکر بر نعمت عقل و عقل و عقل!
واکنش کلبانی و فعالان دینی
همزمان با بالاگرفتن اختلاف‌ها، شیخ کلبانی در حساب تویتری خود در پاسخ به مخالفان اعلام کرد: حدیث استناد شده برای ریختن سرب در گوش شنوندگان موسیقی جعلی و فاقد سند صحیح است زیرا انس بن مالک در سلسه حدیث از نظر علمای رجال توثیق نشده است. اما به سند صحیح از بخاری نقل شده است که پیامبر فرمود «من كذب عليًّ مُتعمّداً، فليتبوّأ مقعده من النّار»
در همین راستا برخی فعالان و شخصیت‌های دینی در عربستان با حمایت از کلبانی تصریح کردند که وی شیخ فوزان را فردی دروغگو خطاب نکرده است بلکه تنها بیان کرد که حدیث استناد شده باطل و کذب به رسول خداست. هرچند در مقابل افراد تندرو و افراطی مانند انصار الشریعة با دفاع از شیخ فوزان حکم به تحریم استماع موسیقی را مورد تایید قرار دادند.
عربستان به سوی تغییر
کودتایی علیه احکام اسلامی و اعتقادات دینی در عربستان در حال رخدادن است. به عقیده کارشناسان، آزادی خارج از چهارچوب و بازگشایی درب‌های کشور به روی غرب در دوران محمد بن سلمان، کار را بدانجا رسانده که نه تنها روشنفکران بلکه علمای سنتی نیز در احکام شرعی که تا کنون در جامعه وهابیت طرح شده، به تشکیک پرداخته و مردم را برای پذیرش یک رنسانس دینی آماده ساخته‌اند.
تا دیروز گفته می‌شد که استماع به موسیقی به سنت و اجماع حرام است و عذاب گوش فرا دادن به موسیقی آن است که فردای قیامت در گوش شنوندگان پر از سرب داغ خواهند ریخت اما به یکباره فردی مانند کلبانی در نقش مارتین لوتر وهابی احادیثی را که تا دیروز نقل محافل دینی بود را باطل و بی‌اساس توصیف کرد.
مساله تنها بر سر یک موضوع فقهی مانند موسیقی نیست. اینگونه مسائل خبر از دگردیسی زودهنگام در جامعه دینی عربستان را می‌دهد. جریان‌های اسلام‌گرایی که از دور نظاره‌گر اختلاف کلبانی ـ فوزانی بودند نسبت به آزادی عمل بیش از پیش مردم هشدار داده‌اند. به عقیده آنان شیب ناملایم فرایند تغییر در عربستان به حدی است که این جامعه در ظاهر دینی را به سوی الحاد، فسق و فجور سوق می‌دهد. حتی برخی ظهور احیاگری اسلامی همانند عبدالوهاب متناسب با زمان کنونی را راه برون رفت از این منجلاب می‌دانند.
چه احیاگری اسلامی پا به عرصه ظهور بگذارد یا خیر، چه انکار و چه تایید، چه نقض و چه ابرام اما از واقعیت نمی‌توان گریخت. در آخر ماه جاری تامر حسنی خواننده مشهور عرب‌زبان پا به خاک سعودی می‌گذارد و در جدّه کنسرت برپا خواهد کرد. تنها کمتر از دو ساعت تمام بلیت‌ها به فروش رسید گو آنکه زمینه شرعی نیز برای این جشن از پیش تعریف شده بدون آنکه سخنی از عذاب قبر و قیامت طرح شود و یا کسی سخن از سرب مذاب در گوش را بر زبان جاری سازد.
انشاق و تعارض در جامعه دینی عربستان بالا گرفته است و اگر قطار تجدّد یکی پس از دیگری ایستگاه‌های دینی و خطوط قرمز مذهبی جامعه عربستان را پشت سر بگذارد که تا کنون نیز این اتفاق افتاده است، باید علمای درباری به فکر راه چاره‌ای برای خروج از این بحران باشند که «علاج واقعه پیش از وقوع باید کرد»
برای عضویت در کانال تلگرامی الکوثرفارسی کلیک کنید
پنج شنبه 2 فروردین 1397 - 12:15:8