به گزارش پایگاه شبکه الکوثر، عربستان سعودی از مدت‌ها قبل با حمایت‌های محمد بن سلمان ولعیهد این کشور در مسیر به اصطلاح اصلاحات اجتماعی و دینی قدم برداشت. سرعت تغییرات در لایه‌های مختلف جامعه دینی عربستان به اندازه‌ای بود که نگرانی بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران را به همراه داشت. به عقیده آنان سرعت و دامنه اصلاحات اجتماعی هرچند در کوتاه مدت لبخند رضایت را بر لبان مردم و حامیان اصلاحات می‌نشاند اما در دراز مدت بحران‌های متعدّدی را به همراه خواهد داشت.
در این میان اندیشه لیبرالی محمد بن سلمان و تلاش او برای به حاشیه راندن دین در تمامی عرصه هاي حیات فردی و اجتماعی و وجود علمای درباری همسو با اندیشه‌ها و سیاست‌های این ولیعهد جوان و ناپخته سبب شده تا عرصه برای جولان‌دهی لیبرال‌ها و روشنفکران دینی فراهم شود. هر از چندگاهی یک اظهار نظر و یا صدور یک فتوا از سوی عالم نماها، جامعه دینی عربستان را با موجی از هرج و مرج مواجه کرده و بستر برای تسویه حساب‌های سیاسی مهیا می‌شود.
در هفته گذشته مساله کاهش تعداد مساجد، اجازه انجام معاملات بدون اذن حاکم برای بانوان و نیز صدور مجوز برای حضور زنان در مرقدها و قبرستان‌ها بار دیگر به موضوع مناقشه میان موافقان و مخالفان تبدیل شد.
پیشنهاد تعطیلی مساجد و پخش اذان
اولین اظهار نظر از سوی محمد السحیمی پژوهشگر و نویسنده سرشناس عربستانی مطرح شد که این امر به بازداشت و صدور قرار کیفرخواست برای وی منجر شد.
محمد السحیمی ضمن پیشنهاد کاهش تعداد مساجد، نسبت به پخش اذان به وسیله بلندگوها واکنش نشان داده و تاکید کرد: «پخش اذان از طریق بلندگوها» کودکان را آزرده مي کند و مردم را به وحشت می‌اندازد.
این سخنان، انتقادات شدید کاربران شبکه‌های مجازی را به همراه داشت تا جایی که وزارت فرهنگ و رسانه عربستان سعودی مجبور به مداخله مستقیم شده و از بازداشت السحیمی و ارجاع پرونده وی به دادگاه خبر داد.
این وزارت در صفحه رسمی خود در شبکه اجتماعی تویتر نوشت: «بازداشت و ارجاع السحیمی به کمیته نظارت بر تولید محتوا در فضای مجازی با هدف تکمیل پرونده و صدور کیفرخواست از سوی دادگاه انجام شده است.»
زیارت قبور برای زنان جایز است
همچنان جامعه دینی عربستان سرگرم سخنان السحیمی بود که فتوای «جواز بازدید قبور برای زنان» بر آتش اختلافات میان مفتیان عربستان دمید. فتوای عیسی الغیث از مفتیان سعودی سبب شد تا علمای دین به دو دسته موافق و مخالف تقسیم شوند. موافقان می‌گویند که این عمل از حقوق زنان است در حالی که مخالفان اجرایی شدن این فتوا را به معنای فتنه انگیزی در جامعه می‌دانند.
عیسی الغیث عضو مجلس مشورتی و رییس مرکز پژوهشی «الوسطیة» در صحفه شخصی خود در شبکه اجتماعی تویتر در پاسخ به سوالی پیرامون حکم زیارت قبور برای زنان نوشت: «ارجح جواز زیارت زنان از قبور است و این امر وابسته به وجود شرایط و فقدان مانع است. امیدوارم که به زودی با تعیین قوانین و ضوابط دقیق در جهت تحقق مصلحت عامه از بانوان و زنانی که از حضور در مراسم تدفین نزدیکانشان محروم هستند، رفع ظلم شده و به آنان اجازه زیارت قبور داده شود.»
وی افزود: «موضوع زیارت قبور برای زنان از مسائل کلامی، عقیدتی یا موضوعات فقهی اجماعی نیست بلکه مساله‌ای مستحدثه است که باید فقه الاجتهاد متکفّل پاسخ به آن باشد. سیاست شرعی حکم به اجازه به زنان می‌کند همانگونه که باید به مردم حق انتخاب داد بدون آنکه هیچ اجبار یا اصراری باشد.»
زیارت قبور زنان؛ میان اثبات و رد
فتوای الغیث مجادله فقهی شدیدی را در عربستان به راه انداخت. شیخ صالح المغامسی از علمای سعودی با حضور در برنامه‌ای تلویزیونی ضمن اعلام موافقت با فتوای عیسی الغیث گفت: «زیارت قبور برای زنان از مسائلی است که میان اهل علم اختلاف فراوانی در آن دیده می‌شود گروهی موافق و گروهی مخالف هستند و هر دو گروه ادلّه خود را دارند.»
شیخ المغاسی خاطر نشان کرد: «نظر صحیح آن است که زنان اگر به زیارت قبور بیایند هیچ مانع شرعی وجود ندارد زیرا در سیره پیامبر اکرم(ص) آمده است که ایشان زنان را از گریه بر قبور منع نکردند بلکه دستور دادند که زنان از آشفتگی، سراسیمگی و ضجّه زدن بر سر قبور نزدیکان خود پرهیز کنند.»
در این میان اما شیخ ابراهیم الزبیدی از علمای طراز اول سعودی زیارت قبور برای زنان را به دلیل آنچه که وی «ضعف عقلی و قلبی و ترس از فتنه» نامید، حرام اعلام کرد.
شیخ الزبیدی گفت: «زیارت قبور در سه مرحله قابل بررسی است، ابتدا نهی عام برای مردان و زنان از زیارت قبور به دلیل ترس از مشرک شدن، دوم اذن عمومی به زیارت قبور به قصد دعا برای اموات و استغفار برای آنان و سوم نهی خاص برای زنان نسبت به زیارت قبور»
وی تصریح کرد: «پیامبر زیارت کنندگان قبور را لعن کرده است و لعن در جایی مطرح است که گناه کبیره‌ای باشد لذا لعن دلالت بر تحریم می‌کند. از سوی دیگر زنان از نظر عاطفی و احساسی ضعیف هستند و تحمل مرگ و وحشتی که در قبرستان‌ها حکمفرما است را ندارند. همچنین به دلیل آنکه قبرستان‌ها از منازل بسیار دور است این ترس وجود دارد که زنان مورد تعرّض قرار گیرند.»
یک‌بام و دو‌هوای سعودی
هرچند مسأله زیارت قبور یا ممنوعیت پخش اذان به عنوان مسائل اختلافی فقهی موضوعیّت ندارد اما می‌توان از زاویه‌ای دیگر به این موضوعات نگریست و این سوال را مطرح کرد که «چرا موضوعات مستحدثه فقهی به سرعت تبدیل به مسائل حاشیه‌ساز و بحران آفرین برای جامعه دینی عربستان می‌شود؟»
عربستان سعودی در راستای اصلاحات اجتماعی به زنان اجازه رانندگی کردن، مرجع و مفتی شدن و نیز انجام معاملات بدون نیاز به اذن ولی أمر را می‌دهد (در عربستان زنان به دلیل آنکه مهجور به حساب می‌آیند، حق انجام معاملات بدون اذن ولی أمر را نداشتند که به تازگی این حکم به دستور حاکمیت لغو و زنان می‌توانند مانند مردان به انجام فعالیت‌های مالی مبادرت ورزند.) اما در مسائلی مانند زیارت قبور همچنان نتوانسته نظر علما را برای آزادی‌های بیشتر برای بانوان جلب کند.
پس از بحران فتوا در سال 1432هـ.ق با دستور پادشاه عربستان، صدور فتوا تنها به هیأت کبار علمای عربستان محدود شد و نظر فقهی آنها برای تمامی مردم لازم الاتباع به شمار آمد. در همین هیأت نیز حکم به حرمت زیارت قبور برای زنان به استناد به نظرات بن‌باز، بن‌عثيمين وبن غديان وبن غصون والفوزان صادر شد.
عربستان سعودی مدت‌ها است که برای ورود به دنیای غرب و کسب مقبولیت از سوی کشورهای غربی و اعتبار بخشی به خود طرح‌های متعدّدی را در دستور کار قرار داده تا از این رهگذر بتواند خود را به عنوان کشوری توسعه یافته در عرصه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حقوقی معرّفی کند. از سویی خاندان آل‌سعود می‌خواهد سرتاپا غربی شود و از سویی داعیه کشوری اسلامی بودن راه را بر آنان بسته است از این رو تلاش می‌کند تا در چهارچوب انجام اصلاحات اجتماعی اینگونه نشان دهد که در مسیر توسعه قرار گرفته است.
مفتیان و عالمان درباری نیز که از سوی نهادهای حکومتی حمایت مادی و معنوی می‌شوند چاره‌ای جز همراهی با سیاست‌های حکومتی ندارند. آنان در حکم ابزاری برای اسلامیزه کردن موضوعات هستند تا بلکه اینگونه بتوانند در پوشش و قالبی دینی، مردم را به سمت اهداف خود که همان ترویج اباحه‌گری در جامعه اسلامی است سوق دهند. وجود این تعارض‌ها در جامعه دینی عربستان در دراز مدت این کشور را تا مرز نابودی پیش خواهد برد؛ مساله‌ای که شاید برای کشورهای اروپایی و آمریکایی بسیار خوشايند باشد.
کانال تلگرامی الکوثرفارسی اینجا
دو شنبه 7 اسفند 1396 - 21:1:27