تهران- الکوثر: حجت الاسلام دکتر جعفریان*

راشد الغنوشی کیست؟

راشد الغنوشی در سال 1941 در شهر حما در جنوب تونس به دنیا آمد. وی پس از اتمام تحصیلات متوسطه به دمشق رفت و در رشته فلسفه ادامه تحصیل داد و سپس به پاریس نقل مکان کرد و در دانشگاه سوربن در رشته زبان فرانسه پذیرفته شد. الغنوشی بنیانگذار جنبش احیای اسلامی تونس، سیاستمدار و محقق اسلامی و عضو دفتر ارشاد اخوان المسلمین جهانی است.

وی چندین بار در تونس به زندان محکوم شده است. در سال 1981 به 11 سال محکوم شده بود. با به قدرت رسیده بن علی در سال 1987، دوباره در سال 1992 به حبس ابد محکوم شد، اما فرار کرد و سپس به الجزایر رفت. 

الغنوشی که در رژیم پیشین تونس به خاطر اقدامات ضد دولتی به حبس ابد محکوم شده بود و مدت 22 سال از کشورش دور بود، ژانویه سال 2011 پس از برکناری زین العابدین بن علی رئیس جمهور فراری این کشور، به تونس بازگشت.

 شیخ راشد الغنوشی یکی از رهبران بلندپایه دینی و انقلابیون کهنه کار تونسی است که به دلیل تاثیرپذیری از دو اندیشمند مصری یعنی سید قطب و حسن البنا، در کنار عمر البشیر، به عنوان یکی از شاخه  ‎های حرکت اخوان المسلمین در شمال افریقا و تونس شناخته می  ‎شد. وی از معدود نویسندگان و اندیشمندان عرب بود که پس از انقلاب اسلامی ایران، کتابی در توصیف شخیصیت حضرت امام خمینی (ره) به نگارش درآورد. وی در سال  ‎های اولیه انقلاب اسلامی ارتباطات نزدیکی با انقلابیون ایرانی برقرار کرده بود.

الغنوشی با ایجاد جنبشی در تونس با نام "النهضه " که بعدها با نام "الاتجاه  ‎   الاسلامیه" شناخته شد و با تمرکز بر دانشگاه جامع زیتونیه به مبارزه با رئیس جمهور وقت تونس بورقیبه و سیاست  ‎های سکولاریستی او پرداخت. سرانجام وی به دلیل فعالیت  ‎های استبدادستیزانه و اسلام خواهانه خود در تونس در مقابل اقدامات شبه رضاخانی بو رقیبه، توسط وی به حبس ابد محکوم شد. این در حالی بود که جنبش النهضه، به رهبری الغنوشی، نقش جدی در فروپاشی و تزلزل پایه  ‎های حکومتی بو رقیبه، ایفا کرد.

 دولت بورقیبه طی اکتبر 1986 راشد الغنوشی را در خانه اش حبس کرد. این درحالی بود که تعدادی از عناصر اصلی جنبش نیز دستگیر و به محاکم قضایی تحویل شده بودند. رویارویی میان جنبش و نیروهای امنیتی روز به روز افزایش می یافت تا آن که در مارس 1987 نیروهای امنیتی با حملات همه جانبه راشد الغنوشی و سپس تعدادی از دیگر رهبران و اعضای جنبش را بازداشت کردند.

 بحران میان دولت و جنبش به اوج خود رسید. اعتصاب ها، درگیری های خشونت بار دانشجویان با نیروهای امنیتی در حریم دانشگاه و خیابان های شهر تونس در ماه های آوریل و می 1987 صور گرفت. دولت همواره آنچه را در شهرها جریان داشت اعمال خرابکارانه ای توصیف می کرد که گروه های تندرو افراطی از خارج دریافت کرده اند و مخصوصاً رهبران الاتجاه الاسلامی را به همکاری با دولت ایران، توطئه چینی برای صدور انقلاب ایران به تونس و سرنگونی نظام حاکم در آن کشور افریقایی متهم می کرد.

 با کودتای ژنرال زین العابدین بن علی در هفتم نوامبر 1987 و تغییرات در دولت جدید با پاکسازی طرفداران بو رقیبه، نظامیان جدید دست به اقدامات جدید زدند که از جمله آزادی زندانیان سیاسی بود. اکثریت قاطع این زندانیان سیاسی را اسلام گرایان تشکیل می دادند. آزادی راشد الغنوشی در می 1988 نیز تأثیری مثبت در سطح تونس داشت. جنبش الاتجاه اسلامی حمایت خود را از دولت جدید اعلام کرد. در نتیجه آرامش به کشور بازگشت و تمام جلوه های اعتراض مردمی از بین رفت. با این حال برخی اختلافات سیاسی، سرانجام اتحاد جریان اسلامگرای الاتجاه با نظامیان تازه به حکومت رسیده تونسی را به سرانجام اتحاد نظامیان و انقلابیون تونسی دچار کرد و این گروه توسط بن علی منزوی و ممنوع الفعالیت شد.

 مبانی این گروه که در 6 ژوئن 1981 طی کنفرانس مطبوعاتی مهمترین مبانی آن تشریح گردید عبارت بودند از رد اصول سکولاریسم؛ ارتباط و پیوند این جنبش با تمام مسلمانان جهان؛ به رسمیت نشناختن قومیت عربی و اینکه آزادی فلسطین تنها از طریق آزادی اعراب از بند استعمار و استثمار و ایجاد سازمان هایی خواهد بود که بیانگر منافع توده ی مردم باشند.

 دیدگاه های شیخ راشد الغنوشی و جریان شناسی تونس  
١. تطبيق الشريعه عبر تطبيق الحريات فقط
٢. ما قبل از تشكيل دولت اسلامي، نياز به جامعه مسلمان و مسئول داريم
٣. شر ناشي از استبداد از هر شر ديگري، مانند عدم ممنوعيت الكل براي مثال يا عدم حجاب، بيشتر است
٤. جامعه مدني تونس قوي است و بهترين ضامن حفظ أزادي هاست
٥. نهضت و تونس با عربستان و إمارات مشكلي ندارند، اما اين دو كشور از اسلام أزادي كه در تونس باگرفته خوف دارند و نمي خواهند نمونه تونس شكل بگيرد 
از اردوغان وًبرخورد با مخالفين هم حمايت مَي كرد. 
٦. النهضه مدافع ادغام نيروهاي نظام سابق به درون دولت جديد است و خواهان مصالحه ملي حداكثري
٧. از منظر النهضه ميزان اسلاميت نظام سياسي به برقراري أزادي هاست نه محدود كردن ها و ممنوعيتها
٨. در اسلام جرمي به نام جرم عقيده وحود ندارد، و جرم انگاري ارتداد تنها وقتي معنادار است كه جامعه أسيب عيني ببيند و أفراد قيام مسلحانه داشته باشند 
٩- در هر جامعه اي كه صداي اذان شنيده شود ان جامعه إسلامي است
١٠- سی درصد‏ از مردم تونس ملتزم به دين هستند
١١- بخشي از ديدگاه هاي من نسبت به اسلام  و تأسيس دولت إسلامي در خلال اين سالها تغيير كرده است. 
١٢- تحت تأثير انقلاب إسلامي و امام خميني بوده ام و يكي از اتهامات من حمايت از حركت امام خميني و مبارزه بر عليه شاه بود