مدینه-الکوثر: بقيع همچنان در دو نوبت صبح بعد از نماز و عصر آن هم در پايان جماعت به روي زائران باز است و در بقيه ساعات روز كسي امكان زيارت ندارد و خانم ها فقط عصرها و آن هم از پشت ديوار و يا نرده ها امكان عرض سلام و صلوات به ارواح پاك و مطهري دارند كه در اين جا خفته اند.

در بقيع علاوه بر چهار امام شيعه ،‌ اولاد ، ‌زوجات و نزديكان بسياري از پيامبر گرامي اسلام ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) مدفون هستند.

بقيع غرقد گورستان مدينه منوره است كه در زمان رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) بسياري از صحابه و پس از رحلت ايشان چهار تن از ائمه معصومين ( علیهم السلام ) ‌و نيز چند تني از بزرگان تابعين و سادات اهل بيت عصمت و طهارت در آن بخاك سپرده شده اند . از آن زمان تاكنون نيز هزاران نفر از دانشمندان ، زاهدان و صلحا ، كه در مدينه منوره از دنيا رفته اند ، در همين گورستان مدفون شده اند.

پيامبر خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) براي آرميدگان در اين قربستان احترام خاصي قائل بود .

يكي از موالي رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم )‌ گويد: نميه شبي پيامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) مرا از خواب بيدار كرده ، فرمود : من فرمان يافته ام تا براي مدفونين در بقيع طلب آمرزش كنم ، همراه من بيا ، من نيز همراه آن حضرت حركت كردم . حضرت  وقتي در ميان قبور بقيع قرارگرفت فاستغفرلاهله طويلا ، مدتي طولاني براي مدفونين در آن از خداوند طلب مغفرت و آمرزش كرد.

روش رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) اين بود كه وقتي از كنار قبرستان مي گذشت مي فرمود : السلام عليكم من ديار قوم مومنين و اناان شاءالله بكم لاحقون .

بسياري اوقات رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) در قسمت پاياني شب كنار قبرستان بقيع آمده ، به دفن شدگان در آن درود مي فرستاد و براي آنها طلب مغفرت مي كرد.

ام قيس گويد: كنار رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) در بقيع ايستاده بودم آن حضرت به من فرمود : اي ام قيس ، از اين قبرها هفتاد هزار نفر برانگيخته شده و بدون حساب وارد بهشت مي شوند چهره هاي آنان همچون قرص ماه مي درخشد.

علت آن كه بقيع را ،‌ بقيع الغرقد ناميده اند آن است كه نوعي درخت خاردار در اين گورستان مي روييده كه نامش غرقد بوده و از اين رو به بقيع غرقد معروف شده است . سپس آن درختان از بين رفته ليكن نامش مانده است . برخي نيز گفته اند : بقيع غرقد نام زميني است كه نوعي درخت بلند توت آن را پوشانده باشد .

اين گورستان در قسمت شرقي مسجد النبي ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) قرار دارد ، در دوره جاهلي اهميت چنداني نداشته ، ليكن پس ازهجرت رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به مدينه و دفن بسياري از چهره هاي سرشناس اسلامي در آن از اهميت و قداست خاصي برخوردار گرديده است . رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) خود برخي شب ها تنها به بقيع آمده و در آن جا به راز و نياز با خدا مي پرداخته اند.

بقيع تا يكصد سال قبل ديوار و حصاري نداشته ، اما هم اكنون با ديواري بلند محضور گشته ،‌و از گذشته تاكنون مسلمانان از هر فرقه  مذهب ، پساز زيارت رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به اينجا آمده ، اهل بيت پيامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) و ديگر آرميدگان در اين گورستان را زيارت مي كنند.

قبور ائمه معصومين ( علیهم السلام ) و تعداد ديگري از مدفون شدگان در بقيع نيز داري قبه و سرپناه بوده ليكن با قدرت گرفتن وهابيون تخريب گرديده و اين قبرستان اينك به صورت فضاي باز و ساده اي در آمده و تنها برخي قبوربا ديوارهاي كوتاه ، مشخص باقي مانده است .

مردگان قرنها بعد همچنان در بقيع دفن مي شوند . براساس باور رايج ، مردگان را بايد بعد از اقامه نماز واجب يوميه دفن كرد از اين رو هر كس كه دراين شهر از دنيا برود و بخواهند او را در بقيع دفن كنند ، تا اولين نماز واجب روزانه كارهاي آماده سازي جسد او براي دفن مانند غسل و كفن صورت مي گيرد و هم اينكه نماز اقامه شد ، پيكر متوفي را به مسجد النبي ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) منتقل كرده و بعد از اقامه نماز ، آنرا براي تدفين به گورستان مي برند حتي شب و بعد از نماز عشا كه دراينجا در نوبت و وقت جداگانه خوانده مي شود.

گريه كردن بر ميت و نيز همراهي جنازه توسط زنان درباور وهابيون شرك است .

مدفون شدگان در بقيع – روبروي در كنوني ، كمي سمت راست ، قبور مطهر چهار امام معصوم ( علیهم السلام ) قرار دارد :

 امام حسن مجتبي ( علیه السلام )

امام در نيمه رمضان سال سوم هجرت درمدينه زاده شد واز همان دوران كودكي شديا مورد علاقه رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) قرار گرفت .پس از رحلت آن حضرت ،‌در كنار پدر بزرگوارش اميرمومنان ( علیه السلام ) در جنگ هاي جمل ،‌صفين و نهروان شركت جست . و پس از شهادت پدر ، به امامت منصوب و مدت حدود شش ماه خلافت كرد و سپس معاويه جنگي را بر آن حضرت تحميل كرد و مردم نيز ايشان را تنها گذاشتند و سرانجام به تحريك معاويه بن ابي سفيان در سال 50 هجري قمري توسط همسرش جعده دختر اشعث بن قيس ، مسموم و به شهادت رسيد و در بقيع به خاك سپرده شدند.

امام زين العابدين علي بن الحسين ( علیه السلام )

امام سجاد ( علیه السلام ) در سال 38 هجري قمري به دنيا آمد ،‌ودر دوران امامت حسن بن علي ( علیه السلام ) و پدر بزرگوارش حسين بن علي ( علیه السلام ) رشد يافت .دركربلا همراه پدر بود اما به دليل بيماري نتوانست سلاح بدست گيرد سپس با ديگر اسيران آن حضرت را به شام بردند و از آن پس نزديك سي و چهار سال امامت داشت و سرانجام در سال 94 هجري قمري به تحريك وليدبن عبدالملك مسموم و به شهادت رسيد و دركنار امام مجتبي ( علیه السلام ) در بقيع مدفون گرديد . زهد و عبادت و كرم و بزرگواري آن حضرت زبان زد خاص و عام و دوست ودشمن بود.

امام محمد بن علي بن الحسين ( علیه السلام )

امام باقر ( علیه السلام ) در سال 58 هجري قمري به دنيا آمد و تا سال 94 هجري قمري در كنار پدربزرگوارش در مدينه منوره زندگي كرد . پس از شهادت پدر رهبري را در دست گرفت و توانست شاگردان فراواني را تربيت نموده ،‌در نشر معارف اسلامي و اهل بيت پيامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) گام هاي بلندي بردارد. آن حضرت را باقر العلوم يعني شكافنده دانش ها لقب داده اند. امام باقر ( علیه السلام ) در سال 114 و يا 117 هجري قمري  به تحريك هشام بن عبدالملك به شهادت رسيد و در كنار پدر بزرگوارش در بقيع به خاك سپرده شد.

امام جعفر بن محمد الصادق ( علیه السلام )

آن حضرت در سال 80 يا 83 هجري قمري به دنيا آمد و پس از شهادت پدر ، رهبري پيروان اهل بيت ( علیه السلام ) را بر عهده گرفت و در دوران حيات پربار خود هزاران شاگرد را در رشته ها و علوم مختلف تربيت كرد . منصور دومين خليفه عباسي بر آن حضرت به شدت سخت گرفت و سرانجام نيز در 25شوال 148هجري قمري به تحريك وي ، آن حضرت مسموم و به شهادت رسيد و در بقيع كنار جد و پدرش مدفون شد.

در كنار قبور چهار امام از اهل بيت رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) دو قبر ديگر وجود دارد كه يكي از آنها قبر عباس بن عبدالمطلب عمومي پيامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) و ديگري قبر فاطمه بنت اسد مادر امير مومنان علي ( علیه السلام ) است.

عباس بن عبدالمطلب

وي از شخصيت هاي بزرگ قريش و 2يا 3 سال از رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) بزرگتر بود . در مكه از اظهار ايمان خودداري مي كرد ، در سال دوم با اكراه به همراه قريش در جنگ بدر شركت جست سپس به اسارت مسلمانان درآمد و با فديه آزاد شد و سرانجام در زمره بهترين ياران پيامير ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به شمار آمد . پس از رحلت رسول الله ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به امير مومنان علي بن ابيطالب وفادار ماند  و در سال 33 هجري قمري در مدينه درگذشت و در قبرستان بقيع مدفون شد.

فاطمه بنت اسد ( علیه السلام )

او همسر ابوطالب ، مادر علي بن ابيطالب ( علیه السلام ) و از نخستين بيعت كنندگان با رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) بود و به عنوان همسر ابوطالب در سرپرستي پيامبر سهم بسزايي داشت . وي از آن چنان قداستي برخوردار گرديد كه به درون كعبه راه يافت و فرزندش علي بن ابيطالب ( علیه السلام ) را در آن جا به دنيا آورد . در ماتم او رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به شدت متاثر شد  و برجنازه اش نمازگزارد و درحالي كه بر وي مي گريست او را در قبر نهاد.

قبور فرزندان رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم )

در قبرستان بقيع سه تن از دختران رسول الله ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به نام هاي زينب ، ام كلثوم و رقيه و نيز ابراهيم فرزند پسر آن حضرت مدفون اند.

زينب

بزرگترين دختر پيامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) بود كها ز خديجه متولد شد و باابوالعباس بن ربيع ازدواج كرد و در سال هشتم هجري قمري بدرود حيات گفت .

ام كلثوم

ام كلثوم همس عتبه يا عتيبه بود . سپس در سال سوم هجرت به عقد عثمان در آمد و در سال 9 هجري قمري نيز وفات يافت ودر حالي كه پيامبر بر او مي گريست در بقيع به خاك سپرده شد.

رقيه

رقيه در مكه به عقد عثمان درآمد .سپس به حبشه هجرت كرد و بار ديگر به مدينه باز گشت و سرانجام در سال دوم هجرت براثر بيماري وفات يافت. برخي نيز وفات او را سال چهارم هجرت ذكر كرده اند. پيامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) دستور داد او را در بقيع به خاك سپردند.

ابراهيم ( علیه السلام )

ابراهيم فرزند پسر رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) در سال 8 هجري قمري در مدينه از مادرش ماريه قبطيه متولد شد . پيامبر ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به او شديدا علاقه مند بود و عاطفه نشان مي داد ليكن سرانجام در سال دهم هجرت پس از يكسال و ده ماه از دار دنيا رفت و به دستور آن حضرت كنار قبر عثمان بن مظعون در بقيع به خاك سپرده شد.

محل ولادت او مشربه ام ابراهيم لقب گرفت كه هم اكنون از آثار ديني و اسلامي مدينه به شمار مي آيد .

همسران رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) نيز به جز حضرت خديجه كبري ( علیه السلام ) همگي در بقيع مدفون شده اند. اسامي آنان عبارت است از : ام سلمه – زينب بنت جحش – ماريه قبطيه – زينب بنت خزيمه – عايشه دختر ابابكر – حفصه دخترعمربن خطاب – ام حبيبه دختر ابوسفيان – جويزيه بنت حارث – صفيه – سوده بنت زمعه و ريحانه بنت زيد

از بقيع همچنين دو عمه رسول الله ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) به نام هاي صفيه بنت عبدالمطلب و عاتكه بنت عبدالمطلب مدفون هستند.

صفيه بنت عبدالمطلب : وي همسر عوام بن خويلد و مادر زبير بود . در نبرد احد در زمره زناني بود كه به سوي احد آمده و بر شهادت حمزه مرثيه سرايي كرد و در جنگ خندق يك يهودي مهاجم را از پاي درآورد . وي در سال 20 هجري قمري  در حالي كه 75 ساله بود بدرود حيات گفت و در بقيه به خاك سپرده شد.

عاتكه بنت عبدالمطلب : در برخي نقل ها آمده كه عاتكه پس از آمدن به مدينه ، دراين شهر وفات يافت  در بقيه به خاك سپرده شد . برخي نيز نوشته اند كه عاتكه اصلا به مدينه نيامده و در مكه رحلت كرده است.

از ديگر زنان با فضيلتي كه قبور آنان در بقيع قرار دارد حضرت ام البنين ( علیه السلام ) و حليمه سعديه است.

ام البنين دختر حزام بن خالد بود كه به همسري علي بن ابيطالب ( علیه السلام ) در آمد و چهار پسر از آن حضرت به نام هاي : عباس ، جعفر ، عثمان و عبدالله به دنبا آورد كه همگي همراه با امام حسين ( علیه السلام ) در كربلا به شهادت رسيدند . ام البنين سپس در مدينه وفات يافت و در بقيع به خاك سپرده شد.

حلميه سعديه : وي مادر رضاعي پيامبر اكرم ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) بود كه پس از آن كه در مدينه بدورد حيات گفت در بقيع مدفون شد.

ديگر مدفونين در بقيع :

عقيل بن ابيطالب : مادرش فاطمه بنت اسد و برادر امير مومنان علي ( علیه السلام ) بود كه بيست سال از آن حضرت بزرگتر بود و در راه گسترش اسلام فداكاريهاي بسياري از خود نشان داد ، سپس دردوران پيري نابينا شد و قبل از واقعه حره درگذشت و در بقيع به خاك سپرده شد.

عبدالله بن جعفر: مادرش اسماء بنت عميس بود . وي به هنگام هجرت جعفر به حبشه ، در آن جا به دنيا آمد. درجنگ موته پدر از دست داد و در طول حيات رسول خدا ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) و سپس همراه با امير مومان ( علیه السلام ) فداكاريهاي بسياري در راه گسترش اسلام از خود نشان داد. علي ( علیه السلام ) زينب كبري ( علیه السلام ) را به ازدواج او در آورد . عون فرزند آن حضرت در كربلا به شادت رسيد و دو فرزند ديگرش نيز به دست امويان در واقعه حره در مدينه منوره به شهادت رسيدند . وي در سال 80 هجرت به سن 90 سالگي درمدينه درگذشت و در كنار عقيل در بقيع به خاك سپرده شد.

از ديگر شخصيت هاي مدفون در بقيع مي توان از اين افراد نام برد : محمد بن علي معروف به ابن حنفيه – ابوسفيان بن حارث – اسماعيل بن جعفر – عثمان بن مظعون – اسعد بن زراره – سعد بن معاد – عبدالله بن مسعود – ابوسعيد خدري – مقداد بن اسود – ارقم ابن ابي ارقم – جابربن عبدالله – اسامه بن زيد – عثمان بن عفان – سعد بن ابي وقاص – عويم بن ساعده – كعب بن عمر – مالك اشتر نخعي و...

در قسمت شمالي قبور ائمه بقيع مكان كوچكي وجود داشته كه حضرت فاطمه زهرا ( علیه السلام ) پس از رحلت رسول الله ( صلَّی اللّه علیه و آله وسلَّم ) آن جا مي آمده اند و در فراق پدر بشدت مي گريسته اند . اين مكان بيت الاحزان و يا مسجد فاظمه ( علیه السلام ) معروف بوده و تا اوايل سده اخير بنايي داشته كه مردم در آن جا زيارت خوانده و نماز مي گزاردند.