تهران- الکوثر: مسعود عبدالخالق، سیاستمدار مشهور و مدیر مؤسسه تحقیقات استراتژیک اقلیم کردستان در مصاحبه ای در خصوص چشم انداز رفراندوم در اقلیم کردستان عراق اظهار داشت: نباید کشورهایی همچون ایران و ترکیه از برگزاری این رفراندوم احساس نگرانی کنند زیر اصرف برگزاری رفراندوم به تشکیل دولت منجرنخواهد شد.

آنچه در ادامه می آید متن کامل این گفتگوست:

پرسش: همچنان که مستحضر هستید هیئتی از اقلیم کردستان اخیراً به بغداد سفر کرد، اگرچه در خود اقلیم کردستان هم ملاحظاتی پیرامون ترکیب این هیئت وجود داشت اما رسانه‌های وابسته به دو حزب اصلی حاکم اعلام کردند که سیاسیون کرد با هدف مذاکرات پیرامون رفراندوم اقلیم به بغداد رفته‌اند، خروجی رسانه‌های کردی هم از محتوای مذاکرات، موضوعات دیگری را نمایان ساخته است. تحلیل جنابعالی از این موضوع چیست؟

پاسخ: هر هیئت کردی حتی در بهترین وضعیت اگر به بغداد سفر کرده باشد به‌نوعی به موضع حکومت مرکزی نگریسته است، اگر بغداد راه‌حلی را در خصوص رهایی از بن‌بست کنونی با اربیل ارائه می‌کرد هیئت کردی هم راضی بوده است. این یک واقعیت است که ساکنین اقلیم کردستان از حکمرانان اقلیم خسته شده‌اند اما این وضعیت در ارتباط با حاکمان بغداد هم صدق می‌کند. مردم کرد معتقدند که اگر حاکمیت بغداد تا سال 2003 در دستی اقلیتی بوده است که ظلم و تعدی بیشماری را علیه آنها داشته است اما پس از سقوط نظام دیکتاتوری بعث، کردها نقش مهمی در تحکیم پایه‌های نظام سیاسی جدید داشته‌اند، مردم ما انتظارات بیشتری در خصوص حل‌وفصل مشکلات از حکومت مرکزی داشتند اما نتیجه عکسی از آن مشاهده شده است. چنین وضعیتی در نهایت به جایی رسید که پاره‌ای از مسئولین اقلیم سخن از برگزاری رفراندوم به میان بیاورند. گزینه رفراندوم را از سر ناچاری انتخاب کرده‌اند زیرا بر این عقیده‌اند که در «پساداعش» ممکن است نگاه‌ها به اقلیم کردستان به‌گونه‌ای دیگر باشد. سفر هیئت سیاسی کرد به بغداد با هدف مذاکرات رفراندومی بوده اما در همان حال سخن از گزینه جایگزین هم در میان بوده است، گزینه‌ای که ضامن عدم تکرار موضوعاتی همچون انفال و بمباران شیمیایی و ... باشد و حقوق کردها را آن‌گونه که در قانون اساسی آمده است تضمین کنند، به‌عبارت دیگر شراکت حقیقی که کردها در پی آن بوده‌اند در عرصه عمل دیده شود و خطری از جانب حکومت مرکزی، اقلیم کردستان را تهدید نکند.

پرسش: با توجه به موانع داخلی و خارجی برگزاری رفراندوم می‌توان گفت که سران اقلیم کردستان بیشتر در پی کسب شماری از امتیازات مهم از حکومت مرکزی هستند؟

پاسخ: ملابختیار مسئول شورای اجرایی دفتر سیاسی اتحادیه میهنی کردستان به‌هنگام حضور هیئت کرد در بغداد از 12 میلیارد دلار بدهکاری حکومت اقلیم سخن گفته بود که بغداد به‌ازای عدم برگزاری رفراندوم آن را پرداخت کند هرچند که بعدها از سوی کسانی دیگر رد شد اما برخی جریان‌های سیاسی در اقلیم کردستان با دیده شک به موضوع برگزاری رفراندوم می‌نگرند که از دید آنها وسیله‌ای برای کسب پاره‌ای پست و امتیاز است. اما بخش زیادی از مردم کرد خواهان آن هستند که زندگی مسالمت‌آمیز آنها در چارچوب عراق تداوم داشته باشد منوط به آنکه سرنوشت و حقوق آنها مشخص شده باشد. نوع نگرش و عملکرد نخست‌وزیر سابق عراق در ارتباط با اقلیم کردستان در بی‌اعتمادی موجود میان اربیل و بغداد تأثیرگذار بوده است. بغداد می‌تواند این تضمین را به اقلیم کردستان بدهد که در مرحله پس از داعش، نیروهای مسلح تهدیدی علیه مردم کرد محسوب نمی‌شوند، در چنین صورتی بر این عقیده هستم که روابط اقلیم و مرکز عادی خواهد شد و کرد در چارچوب عراق بار دیگر به توافق خواهد رسید. مردم اقلیم و عراق از جنگ و آشوب خسته شده‌اند و خواهان صلح، برادری و زندگی مسالمت‌آمیز هستند.

پرسش: همچنان که در مذاکرات هیئت کردی با مسئولین ارشد حکومت عراق هم مطرح شده حکومت مرکزی اراده رفع مشکلات موجود را در چارچوب قانونی آن از خود نشان داده است. در صورتی‌ که چنین اراده‌ای جنبه عملیاتی به خود گیرد و مشکلاتی از قبیل سهم بودجه اقلیم، بودجه نیروهای پیشمرگ، قانون نفت و گاز و تخصیص پست‌های حکومتی مرتفع شوند، افق پیشِ‌روی روابط اربیل ــ بغداد چه خواهد بود؟

پاسخ: با اطمینان می‌توان گفت که مردم اقلیم کردستان بار دیگر حکومت مرکزی را در یک امتحان قرار خواهند داد. تحویل نفت اقلیم به بغداد در قبال تأمین بودجه و دیگر درخواست‌های قانونی، موضوعی است که خواست اکثریت مردم است. همان‌گونه که اشاره کردم مردم خواهان ارائه این تضمین از سوی حکومت مرکزی هستند که قدرت نظامی آن تهدیدی علیه اقلیم نخواهد بود و مهمتر از همه آنکه آن‌گونه که در قانون اساسی عراق هم آمده است مسئله مناطق مورد منازعه بر اساس مکانیزم قانونی آن تعیین تکلیف شود. در صورتی‌ که بغداد نسبت به تأمین خواسته‌های قانونی اقلیم کردستان اقدام کند ما دارای روابط بهتری با حکومت مرکزی خواهیم بود و اگر در اقلیم کردستان و بغداد شخص و جریان‌هایی در پی کسب منافع خود، جهت روابط را تغییر دهند مردم کرد هوشیارتر از آن هستند که راه را بر آنان سد کنند، اگر در اقلیم کردستان حزبی خواهان عدم روابط با بغداد باشد احزاب دیگری وجود دارند که عکس این موضوع می‌اندیشند ولی مسئله این است که این نیت در بغداد طی سال‌های گذشته وجود نداشته است. در صورتی‌ که مسئله بودجه و مناطق مورد منازعه (که دو موضوع حساس کردها هستند) از سوی بغداد مرتفع شود روابط عادی اربیل و بغداد را در چارچوب عراق شاهد خواهیم بود.

پرسش: در سفر هیئت کردی به بغداد، این خوشبینی وجود دارد که مسائلی را که مطرح کردید مرتفع شوند؟

پاسخ: هیئت‌های اعزامی کرد به بغداد از چنان تخصص لازم برخوردار نیستند و می‌توان گفت در رابطه با مسائل و مشکلات دوطرفه به‌ویژه از جنبه‌های حقوقی آن ضعیف هستند. آن‌چنان که گفته می‌شود نگاه بغداد به رفع مشکلات در این مذاکرات بهتر از گذشته بوده است. موفقیت مذاکرات اربیل ــ بغداد بستگی به نظارت پاره‌ای از کشورهای منطقه‌ای، فرامنطقه‌ای و نهادهای بین‌المللی به‌ویژه سازمان ملل متحد دارد.

پرسش: به مسائل داخلی اقلیم کردستان برگردیم. اختلافات دو حزب دموکرات کردستان عراق و جنبش تغییر، پروسه سیاسی اقلیم را به بن‌بست کشانده است. دور اول مذاکرات این دو حزب در مدت اخیر در شهر سلیمانیه انجام شد اما خروجی عملی در پی نداشته است. آیا مردم اقلیم کردستان می‌توانند امیدوار باشند که با رفع اختلافات این دو حزب، مشکلات کنونی آنان در مسیر حل شدن قرار گیرد؟

پاسخ: هر مذاکراتی می‌تواند سازنده باشد اما مسائل و مشکلات احزاب اقلیم کردستان به‌ویژه میان ملت و حاکمان خیلی عمیق است. اختلاف طبقاتی در اقلیم کردستان به اوج خود رسیده است، طبقه‌ای فاسد و ثروتمند در برابر ملتی ضعیف و محروم. در اقلیم کردستان این دو طبقه از هم جدا شده‌اند، در صورتی که دو حزب دموکرات کردستان و جنبش تغییر هم به توافق برسند مادام این اختلاف طبقاتی هم وجود داشته باشد نمی‌توان امیدوار بود که ثبات سیاسی در اقلیم تداوم داشته باشد. به‌عقیده من آشتی ملی در اقلیم کردستان با وجود این اختلاف طبقاتی میسر نخواهد بود. در صورتی که ما دارای نظام دموکراتیک، عدالت‌محوری، تمکین احزاب به قانون و وجود نیروی نظامی ملی باشیم در آن صورت می‌توان به موضوع آشتی ملی امیدوار باشیم. مجموعه‌ای از سردمداران کرد با گذشت 26 سال از عمر حکومت اقلیم خواهان تحقق این موضوعات نیستند، بنابراین امیدواری به حل‌وفصل مشکلات اقلیم در حد پائینی است.

پرسش: در صورت عدم توافق حزب دموکرات کردستان عراق و جنبش تغییر، سناریوی پیشِ‌روی پروسه سیاسی اقلیم کردستان چه خواهد بود؟

پاسخ: محتمل‌ترین سناریو این است که حزب دموکرات کردستان عراق، بخشی از اتحادیه میهنی و اتحاد اسلامی کردستان نسبت به فعالیت مجدد پارلمان اقدام کنند. به‌عقیده اینجانب احتمال موفقیت این سناریو هم بسیار کم است، رفراندوم به‌عنوان مهمترین موضوع کنونی اقلیم کردستان در مواجهه با انبوهی از مشکلات داخلی و خارجی با چنین سناریوهای ضعیفی موفق نخواهد بود، در چنین حالتی هم پارلمان و هم رفراندوم با شکست مواجه خواهند شد و متعاقب آن هم وضعیت نگران‌کننده‌ای بر اقلیم کردستان حکمفرما خواهد بود. اقلیم کردستان نیازمند تغییر سیستم سیاسی، آشتی ملی و مذاکرات با بغداد است، در چنین صورتی می‌توانیم نسبت به آینده اقلیم امیدوار باشیم.

پرسش: مسعود بارزانی در اظهارات روزانه خود بر برگزاری رفراندوم اقلیم در 25 سپتامبر تأکید و اصرار دارد، مدت زیادی به برگزاری این رفراندوم باقی نمانده و در اقلیم کردستان سخن از عدم آمادگی لازم برای برگزاری چنین پروسه‌ای است. نظر جنابعالی را در این خصوص جویا می‌شوم که؛ آیا در چنین صورتی رفراندوم موفقیت‌آمیز خواهد بود یا متأثر از فشارهای خارجی و مخالفت‌های داخلی برگزار نخواهد شد؟

پاسخ: جدای از مخالفت‌های کشورهایی همچون آمریکا، این درخواست فعالین سیاسی و روشنفکران کرد بوده است که رفراندوم تا زمان فراهم شدن زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و قانونی آن به تعویق بیفتد تا مشروعیت داخلی و بین‌المللی را داشته باشد اما پیشنهاد ما مؤثر واقع نشد. در صورتی که ساکنین اقلیم کردستان هم با رأی آری از این رفراندوم استقبال کنند به‌دلیل آنکه از مشروعیت قانونی و بین‌المللی برخوردار نیست منفعتی در پی نخواهد داشت. سازمان ملل متحد که حاضر به نظارت بر برگزاری رفراندوم اقلیم نیست چگونه به نتایج آن اعتراف خواهد کرد؟ در نهایت ما شاهد آن خواهیم بود که حزب آقای بارزانی به بغداد باز خواهد گشت و فراکسیون پارلمانی خود و وزارتخانه‌های استحقاقی را عهده‌دار خواهد بود. این رفراندوم برای کشورهایی همچون ایران و ترکیه نباید جای نگرانی باشد زیرا صرف برگزاری رفراندوم به‌معنای تشکیل دولت کردی نخواهد بود.

پرسش: به نمونه‌ای از اظهارات مسئولین ارشد اقلیم کردستان اشاره می‌کنم. مسعود بارزانی بارها اعلام کرده است که جمهوری اسلامی ایران در نبرد علیه داعش و تهدید صددرصدی داعش علیه شهر اربیل تنها کشوری بوده است که در کوتاه‌ترین زمان ممکن به یاری کردها شتافت و ده‌ها مورد دیگر مبنی بر حمایت تاریخی ایران از اکراد عراقی. در این برهه شاهد آن هستیم که علی‌رغم مخالفت‌های روزانه کشورهای مختلف جهان با موضوع برگزاری رفراندوم، بیشتر بر مخالفت جمهوری اسلامی ایران تأکید می‌شود، دلیل را در چه می‌دانید؟

پاسخ: ما در برهه‌های مختلف حسن نیت جمهوری اسلامی ایران را در مقابل اقلیم کردستان شاهد بوده‌ایم و بارها مسئولین کرد به‌اشکال گوناگون از خدمات ایران تقدیر کرده‌اند، اما ترکیه چنین نگرشی به اقلیم نداشته است، نیروی نظامی در خاک اقلیم کردستان مستقر کرده است و پارلمان هم درخواست عقب‌نشینی این نیروها را مطرح کرد که این‌گونه نشد، به‌هنگام تهدیدات و نبرد علیه داعش هیچ‌گونه همکاری با ما نداشته است. اظهارنظر پاره‌ای از مسئولین حزبی بیشتر به‌دلیل توقعاتی است که بر مبنای روابط و منافع مشترک از جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. نمی‌توان گفت که تنها ایران علیه برگزاری رفراندوم است، آمریکا، اتحادیه اروپا و ترکیه مخالفت خود را با برگزاری رفراندوم اعلام کرده‌اند، اگر اظهاراتی وجود دارد که بیشتر به مخالفت ایران با رفراندوم می‌پردازند بیشتر جنبه شخصی دارد.

منبع: تسنیم