تهران- الکوثر: عبدالباری عطوان ، سردبیر روزنامه رای الیوم نوشته است : اظهارات توام با عصبانیت یک مسئول سعودی مبنی بر اینکه عربستان به هیچ وجه خواستار میانجی‌گری با ایران نشده و اخبار مربوط به این موضوع صحت ندارد و ریاض به موضع خود در رد هر گونه نزدیک شدن روابط با ایران پایبند است ، غیرمنتظره و شوکه کننده بود و از تغییر شدید موضع ریاض حکایت دارد و هرگونه خوشبینی و احتمال گشایش در روابط با ایران و یا آرامش بین دو کشور را از بین برد.

متن مقاله عطوان به شرح ذیل است:

دلیل عصبانیت ریاض چیست؟

در این شرایط باید پرسید دلیل عصبانیت رهبری سعودی که موجب صدور این بیانه شدید اللحن شده است چیست؟

این در حالی است که این ریاض بود که به گرمی میزبان رهبران و سیاستمداران شیعه عراقی بود که برخی از آنان به ایران نزدیک هستند. یکی از این میهمانان قاسم الاعرجی وزیر کشور عراق بود که مانند یک مهمان عزیز عازم ریاض شد و در آنجا مورد استقبال گرم محمد بن سلمان ولیعهد سعودی قرار گرفت.

توقف روند شتابان بهبود روابط عربستان با ایران

آنچه موجب طرح این سوال می شود، روند شتابان بهبود روابط عربستان و ایران در سه ماه گذشته است که بسیار سوال برانگیز بود و در واقع از آرامش قابل ملاحظه در روابط دو طرف حکایت داشت هرچند بن سلمان پیش از آن در گفت وگویی که شبکه ام .بی. سی با او ترتیب داد، سخت ایران را  مورد حمله قرار داد و گفت: گفت وگو با ایران محال است و باید درگیری را به داخل این کشور انتقال داد.

شواهد نزدیک شدن روابط عربستان و ایران

 پیش از هرچیز و قبل از اینکه به این سوال ها پاسخ داد،باید جوانب و شواهد  بهبود روابط ایران و عربستان را به طور خلاصه به شرح زیر بیان کرد:

اول: برطرف شدن ممنوعیت سفر حجاج ایرانی به عربستان برای انجام مناسک حج.

همچنین پاسخ عربستان به بیشتر درخواست های ایران در این خصوص حج با انعطاف بی سابقه ای همراه بود و حتی وزیر حج عربستان در صدر کسانی بود که به استقبال گروه نخست حجاج ایرانی رفت.

دوم: دست دادن وزیران خارجه ایران و عربستان در استانبول و در حاشیه کنفرانس سازمان همکاری اسلامی در ارتباط با قدس و تاکید روزنامه های ایرانی بر اینکه این عادل الجبیر بود که به محمد جواد ظریف دست داد.

سوم: موافقت مسئولان سعودی با حضور ده دیپلمات ایرانی برای حضور در سه شهر سعودی برای تامین نیازهای حجاج ایرانی آن هم در شرایطی که روابط دیپلماتیک بین دو طرف قطع بوده و سفارت خانه ها و کنسولگری های دو کشور از زمان حادثه سفارت عربستان در تهران در سال 2015 تعطیل شده است.

چهارم: گشودن گذرگاه مرزی عرعر بین عراق و عربستان برای نخستین بار در طول 20 سال گذشته.

پنجم: ثامر السبهان در ژوئیه (تیر ماه گذشته) انتقادات تند علیه امام خمینی (ره) را پس از 24 ساعت از انتشار از صفحه توئیتر حذف کرد.

السبهان سفیر عربستان در بغداد بود که به دلیل دخالت در امور داخلی عراق بر اساس اصول طایفه ای از این کشور بیرون رانده شد.

ششم: گشایش روابط عربستان نسبت به شیعیان عراق و استقبال قابل ملاحظه از مقتدا صدر رهبر جریان صدر عراق و اعلام گشودن کنسولگری در نجف اشرف و نیز طرح برنامه مشترک عربستان و امارات متحده عربی برای احیای هویت عربی عراق و دور کردن آن از ایران.

با توجه به این مسائل بار دیگر این سوال را مطرح می کنیم: دلیل انقلاب ناگهانی عربستان چیست آن هم در شرایطی که تغییر موضع ریاض امید به  نزدیک شدن روابط با ایران و کاهش تنش بین دو طرف و تفاهم بر سر پرونده های متشنج از جمله موضوع جنگ یمن و بحران در سوریه را به باد می دهد .

عصبانیت عربستان از فاش شدن تمایل به نزدیک شدن روابط با تهران

در پاسخ به این سوال می توان دلایل زیر را پیش بینی کرد:

اول: عربستان که به حفظ محرمانه بودن مسائل و کتمان آن معروف است از اظهارات قاسم الاعرجی و برملا کردن تمایل به میانجی‌گری حیدر العبادی نخست وزیر عراق بین ریاض و تهران عصبانی شده است.

این در حالی است که الاعرجی در کنفرانس مطبوعاتی در تهران و با همتای ایرانی خود این موضوع را فاش کرد و موجب شد عربستان در موضعی ضعیف ظاهر شود.

تکاپوی ریاض برای احیای ناسیونالیسم عربی در عراق

دوم: عصبانیت ایران از گشایش روابط عربستان با رهبران شیعه و مخالف عراق و استقبال از مقتدا صدر و تلاش برای احیای هویت عربی شیعیان عراق و زنده کردن احساسات ناسیونالیسم عربی در چارچوب طرح جدا کردن آنان از ایران و تشکیل جبهه عربی متشکل از مخالفان شیعه و اهل تسنن عراق برای مهار نفوذ ایران در عراق.

شاید همین عصبانیت ایران بود که موجب شد از الاعرجی بخواهد راز تمایل عربستان به گفت‌وگو با تهران با میانجی‌گری العبادی را برملا کند.

دخالت آمریکا در توقف روند نزدیک شدن روابط عربستان و ایران

سوم: بعید نیست آمریکا که عربستان را به گشایش روابط با رهبران شیعه عراق تشویق کرد تا از این طریق مانع نفوذ ایران در آنجا شود، تلاش برای نزدیک شدن روابط عربستان با ایران را متوقف کرده باشد زیرا واشنگتن تحریم های جدیدی علیه ایران وضع کرده و رکس تیلرسون وزیر خارجه آن نیز بار دیگر اتهامات علیه ایران را تکرار کرد.

چهارم: محمد بن سلمان این روزها بیشتر مسائل از جمله روابط با کشورها را از زاویه نزدیکی و یا دور بودن از قطر ارزیابی می کند و بر این اساس شکی نیست که نزدیک شدن روابط ایران با دوحه و گشودن بنادر خود به روی کالاهای ترکیه و آسیا و نیز اروپا و شکستن تحریم قطر موجب خشم ولیعهد سعودی شد.

علاوه بر این  عربستان چطور می تواند در شرایطی که از قطر به دلیل نزدیک شدن روابط با تهران انتقاد دارد خود به تهران نزدیک شود؟

نزدیک شدن روابط یا متشنج تر شدن آن؟

با این تفاسیر می توان دلیل عصبانیت ناگهانی عربستان از ایران را متوجه شد و دریافت که کشمکش بین دو کشور چه بسا در جبهه های مختلف به ویژه عراق دستخوش تنش هرچه بیشتر شود، زیرا ایران اجازه نخواهد داد طرح عربستان مبنی بر احیای هویت عربی شیعیان عراق آن هم به ضرر تهران، به ثمر برسد. پس از عراق جنگ در یمن و بحران در سوریه از دیگر جبهه هایی است که احتمال دارد صحنه شدت تنش بین ایران و عربستان باشد.

به نظر می رسد اینکه الاعرجی در اظهارتی کوتاه و البته توهین آمیز اظهارات خود مبنی بر تمایل عربستان به میانجی‌گری العبادی با تهران را تکذیب کرده است تحت فشار العبادی صورت گرفته که این وضع نیز به نوبه خود بیانگر قله کوهی یخی است که از عمق دسته بندی های گسترده در محافل حاکم عراق حکایت دارد و چه بسا این وضعیت  در مرحله آینده شدت و وخامت بیشتری پیدا کند.

بعید نیست اختلاف ایران و عربستان آن هم پس از یک دوره آرامش نسبی به نوعی بر مراسم حج تاثیر بگذارد و چه بسا اظهارات مسئولان سعودی مبنی بر اینکه به حجاج ایرانی اجازه نداده اند به زیارت مراقد اهل بیت (ع) در بقیع بروند و چنین تعهدی به ایرانی ها نداده اند، نشانه مهمی در این خصوص باشد.

متاسفانه روزهای آینده سراسر تنش خواهد بود و البته امیدواریم مراسم حج امسال بدون هیچ مشکلی برگزار شود هر چند در این خصوص تردید وجود دارد اما امیدوارم بجا نباشد.

منبع: تسنیم