۱. بازگشت شور انتخاباتی و عبور از بی‌اعتمادی
انتخابات ۲۰۲۵ عراق نقطه چرخش در مسیر مشارکت سیاسی بود؛ چراکه پس از یک دهه روند نزولی، میزان رأی‌دهندگان از مرز ۵۵ درصد گذشت. این بازگشت نشان می‌دهد که جامعه عراق از حالت دل‌زدگی و بی‌اعتمادی نسبی به عرصه‌ای فعال از مشارکت بازگشته است. فضای نسبتاً امن رأی‌گیری، کارآمدی کمیسیون مستقل انتخابات و کاهش تنش‌های امنیتی در مناطق مختلف، بستر احیای اعتماد نسبی مردم به فرایند سیاسی را فراهم ساخت. افزایش مشارکت در این سطح، در عراقِ پساسقوط داعش و پساتشرین، معنایی فراتر از ارقام دارد؛ نمادی از بازسازی رابطه جامعه و نظام سیاسی است.
۲. از خیابان به صندوق رأی؛ تحول در رفتار سیاسی
جنبش تشرین ۲۰۱۹ که از دل نارضایتی اقتصادی و فساد گسترده برخاست، در طول چند سال به جریان اجتماعی آگاه‌تری بدل شد که این‌بار راه صندوق رأی را جایگزین خیابان کرد. بخش مهمی از جوانان معترض با ورود به رقابت‌ها یا حمایت از چهره‌های مستقل، مسیر اصلاح از درون را برگزیدند. این تغییر رفتار، نشانه‌ای از بلوغ سیاسی و تجربه‌اندوزی اجتماعی است؛ زیرا جامعه دریافت که پایداری تغییر در ساختار رسمی امکان‌پذیرتر از کنش‌های پراکنده خیابانی است. بدین ترتیب، این طبقه جوان و تحول‌خواه، موتور اصلی افزایش مشارکت شد.
۳. ظهور نسل تازه سیاست‌ورزان و اصلاح‌طلبان مستقل
یکی از چهره‌های متمایز انتخابات اخیر، حضور انبوهی از نامزدهای مستقل، دانشگاهی، و دارای گفتمان ضدفساد بود. این جریان نوپا، توانست در شهرهای بزرگ مانند نجف، بصره و بغداد، افکار عمومی را با وعده‌های ملموس معیشتی و خدماتی جذب کند و گفتمان جدیدی را از سیاست ارائه دهد؛ سیاستی که با زبان مردم سخن می‌گوید نه با منطق معامله‌گری حزبی. بدین ترتیب، دعوای سنتی احزاب مذهبی و قومی جای خود را به رقابت میان گفتمان تازه پاسخ‌گویی و شفافیت داد؛ پدیده‌ای که موجب افزایش حس امید و مشارکت در میان رای‌دهندگان شد.
بیشتر بدانید
مشارکت بیش از ۵۰ درصدی در انتخابات عراق، رکوردی در ۱۵ سال اخیر| مع المراسلین
الوحیلی: موفقیت انتخابات عراق، دستاورد ملت و همه احزاب سیاسی قلمداد شد| قضیة ساخنة
۴. رسانه‌های اجتماعی؛ میدان جدید رقابت سیاسی
انتخابات ۲۰۲۵ بیش از هر دوره‌ای در فضای مجازی رخ داد. استفاده گسترده از پلتفرم‌هایی مانند فیس‌بوک و تیک‌تاک باعث شد پیام نامزدها با شفافیت و گستردگی کم‌سابقه‌ای منتشر شود. هزینه تبلیغات دیجیتال بیش از ۱.۴ میلیون دلار اعلام شده که نشان‌دهنده مهاجرت کامل کمپین‌ها از خیابان به شبکه‌های اجتماعی است. این تحول، به‌ویژه در میان جوانان و طبقات شهری، حس مشارکت و شناخت بیشتر نسبت به برنامه‌ها را افزایش داد. رسانه‌های مجازی در واقع نقش میانجی جدیدی را میان سیاست‌مدار و رأی‌دهنده ایفا کردند و به دموکراتیزه‌شدن اطلاعات سیاسی کمک کردند.
۵. اهل‌سنت و بازتعریف نقش در معادله سیاسی
اهل‌سنت عراق پس از تجربه تلخ سلطه گروه‌های افراطی و عقب‌ماندگی مناطقشان، این‌بار با انگیزه‌ای قوی‌تر پای صندوق آمدند. مشارکت فعال آنان به معنای درک این واقعیت بود که انزوا، امنیت و منافع هیچ گروهی را تضمین نمی‌کند. افزایش حضور رأی‌دهندگان در استان‌های الانبار، نینوا و صلاح‌الدین نشانه‌ای از تمایل برای احیای موقعیت سیاسی اهل‌سنت در چارچوبی ملی است. این بازگشت می‌تواند زمینه‌ساز کاهش تنش‌های فرقه‌ای و تقویت هم‌زیستی در آینده عراق شود، به‌ویژه اگر دولت آینده سهم عادلانه‌ای از مناصب و خدمات را برای همه طیف‌ها در نظر گیرد.
۶. مشروعیت مضاعف و بازسازی اعتماد به نظام سیاسی
افزایش ۱۴ درصدی نرخ مشارکت نسبت به سال ۲۰۲۱، پیام روشنی به محافل داخلی و خارجی فرستاد: نظام سیاسی عراق هنوز ظرفیت بازسازی مشروعیت خویش را دارد. دولت السودانی با تکیه بر این مشارکت توانست ادعا کند که مسیر تحکیم قانون اساسی و حاکمیت مردمی در حال احیا است. چنین مشروعیتی نه‌فقط جایگاه پارلمان و دولت را در برابر فشارهای داخلی مستحکم میکند، بلکه مبنایی اخلاقی و سیاسی برای طرد دخالت‌های خارجی فراهم می‌آورد. با این‌حال، استمرار این اعتماد به عملکرد دولت آینده در تحقق وعده‌های اقتصادی و عدالت اجتماعی گره خورده است.
۷. نقش زنان و گسترش مشارکت اجتماعی
افزایش تعداد نامزدهای زن، از استان‌های مذهبی گرفته تا مناطق کردنشین، نشانگر تحول فرهنگی در جامعه عراق است. حضور بیش از دو هزار زن در میان نامزدها و سهم بالای زنان از واجدان شرایط رأی‌دهی، بیانگر محوریت آنان در شکل‌دهی به آینده سیاسی کشور است. رشد آموزش عالی زنان، استقلال اقتصادی نسبی و پشتیبانی نهادهای مدنی، آنان را از حاشیه به متن تصمیم‌سازی سیاسی کشانده است. مشارکت فعال زنان نه‌فقط به تعادل جنسیتی در نهادهای انتخابی کمک میکند، بلکه خود عاملی برای تعمیق توسعه اجتماعی و ثبات سیاسی است.
۸. مشروعیت مردمی به مثابه سد در برابر فشار خارجی
افزایش مشارکت به دولت آینده عراق ابزار مهمی برای مقاومت در برابر فشارهای ایالات متحده و دیگر بازیگران خارجی می‌دهد. واشنگتن در ماه‌های اخیر نسبت به حضور نیروهای حشد الشعبی در دولت هشدار داده و تهدید به عدم شناسایی کابینه احتمالی آنان کرده است. اما دولتی که از رأی میلیونی مردم برخاسته باشد، می‌تواند با اتکا به مشروعیت مردمی در برابر این فشارها بایستد. مشارکت بالا، در سطح راهبردی، عراق را از کشوری «در حاشیه تصمیم‌ها» به «دولتی مستقل در تصمیم‌گیری منطقه‌ای» بدل میکند و این تغییر جایگاه، یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای انتخابات ۲۰۲۵ به شمار می‌آید.