تحلیلی بر دیپلماسی غیررسمی ساوایا؛ ابزار واشنگتن برای بازتعریف توازن قدرت در عراق
دیپلماسی پنهان در آستانه انتخابات
انتصاب مارک ساوایا به عنوان نماینده ویژه در عراق، با تحرک گسترده‌ای از طریق «دیپلماسی غیررسمی» همراه شده است که فراتر از اختیارات یک دیپلمات سنتی به نظر می‌رسد. سفرهای مکرر ساوایا به مناطق مختلف عراق و دیدارهای فشرده با مقامات ارشد بغداد، به ویژه در آستانه انتخابات پارلمانی، نشان می‌دهد که مأموریت اصلی او نه صرفاً میانجیگری رسمی، بلکه جهت‌دهی فعالانه به روندهای سیاسی و امنیتی عراق در راستای اهداف راهبردی ایالات متحده است. این فعالیت‌ها بر چند محور اساسی تمرکز دارد: آشتی‌جویی با اهل سنت، نفوذ در ساختار حکومتی، انحلال گروه‌های مقاومت، کنترل حوزه انرژی و برهم زدن آرایش ائتلاف‌های پساانتخاباتی.
- مأموریت آشتی‌جویی با اهل سنت؛ بازسازی چهره آمریکا از طریق دیپلماسی عمومی
یکی از ستون‌های اصلی مأموریت ساوایا، تلاش برای بهبود وجهه آمریکا در میان اهل سنت عراق است؛ اقلیتی که به دلیل سابقه اشغالگری و مشارکت پایین در انتخابات‌های پس از ۲۰۰۳، نگرشی منفی نسبت به روندهای سیاسی تحت نفوذ واشنگتن دارد. ساوایا با استفاده از ابزارهای دیپلماسی عمومی، از جمله سفر به موصل و انتشار تصاویر در شبکه‌های اجتماعی که در آن از تأسیس مرکز تحقیقاتی بین‌المللی خبر می‌دهد، سعی دارد خود را به عنوان حامی فرهنگ و توسعه معرفی کند. این تلاش‌ها ریشه در این هدف راهبردی دارد که با جلب اعتماد و همسو ساختن اهل سنت با سیاست‌های واشنگتن، نفوذ سیاسی و اجتماعی آمریکا در مناطق حساس تقویت شود و توازن قدرت به نفع منافع استراتژیک ایالات متحده تغییر کند.
- نفوذ در حلقه قدرت بغداد؛ از تبریک تولد تا دخالت در انتصابات کلیدی
ساوایا به خوبی می‌داند که نفوذ در ساختارهای سیاسی یک کشور از طریق تعامل با سیاستمداران کلیدی محقق می‌شود. دیدار او با نخست‌وزیر محمد شیاع السودانی و القای روابط دوستانه و صمیمانه از طریق انتشار تصاویر اختصاصی، تلاشی برای نمایش ثبات همکاری بغداد-واشنگتن در مقابل روایت گروه‌های مقاومت است. این تحرکات زمانی خطرناک‌تر می‌شوند که طبق گزارش‌ها، ساوایا خواستار دخالت مستقیم کاخ سفید در انتخاب وزرای کلیدی دولت آتی شده است. این سطح از مداخله، نشان‌دهنده رویکرد کلان آمریکا در انتصاب مهره‌های همسو برای تضمین اجرای پروژه‌های اقتصادی و امنیتی با کمترین مقاومت داخلی است، که برخلاف ادعاهای سازنده، هدف اصلی آن تضعیف حاکمیت ملی عراق به شمار می‌رود.
بیشتر بدانید
تأکید دبیر کل حزب الله: پروژه آمریکا اشغالگری است و ما تسلیم نخواهیم شد| مع المراسلین
خط قرمز ایران در مذاکرات هسته‌ای: مذاکره بر سر استقلال! زیر بار نمی‌رویم| قضیة ساخنة
- هدف‌گیری محور مقاومت؛ تلاش برای انحلال حشد الشعبی به عنوان مانع اصلی
هدف اساسی دیگر انتصاب ساوایا، مقابله مستقیم و محدودسازی نقش گروه‌های مقاومت است که واشنگتن آن‌ها را بزرگ‌ترین مانع تحقق اهدافش می‌داند. آمریکا با موانع ساختاری (مانند کارشکنی در تصویب قانون حشد الشعبی) و تهدیدات مستقیم، تلاش می‌کند دولت عراق را وادار به کنار گذاشتن این نیروها از ساختارهای امنیتی و سیاسی کند. با توجه به قدرت نفوذ این گروه‌ها در یک دهه گذشته، واشنگتن معتقد است تا زمانی که مقاومت از قدرت قابل توجهی برخوردار باشد، تسلط سیاسی و اقتصادی آمریکا بر عراق با شکست مواجه خواهد شد؛ بنابراین، مأموریت ساوایا بر فشار سازمان‌یافته برای حذف این جریان‌ها متمرکز است.
- کنترل منابع انرژی؛ جلوگیری از نفوذ چین و روسیه در بخش نفت و گاز
پس از ابعاد سیاسی و امنیتی، حوزه اقتصادی و انرژی عراق به عنوان یکی از محورهای اصلی استراتژی ساوایا مطرح است. با یادآوری اظهارات ترامپ مبنی بر ناتوانی عراق در مدیریت منابع نفتی خود، مأموریت ساوایا مستقیماً بر جلوگیری از گسترش نفوذ رقبای جهانی، به ویژه چین و روسیه، در بخش نفت و گاز عراق معطوف شده است. حضور نماینده ویژه امکان دخالت مستقیم و خارج از چارچوب‌های دیپلماتیک برای هموارسازی مسیر قراردادها به نفع شرکت‌های آمریکایی را فراهم می‌آورد. این رویکرد ترکیبی از سیاست امنیتی و اقتصادی است که هدف آن کنترل زنجیره ارزش انرژی عراق و تضمین منافع ژئوپلیتیک واشنگتن است.
- بهره سخن: مداخله در چینش ائتلاف‌ها برای تثبیت برتری ژئوپلیتیک
در مجموع، تحرکات مارک ساوایا در عراق نمایانگر یک مداخله فعال و همه‌جانبه در عرصه داخلی این کشور است که هدف نهایی آن، تثبیت و تقویت برتری ژئوپلیتیک آمریکا در منطقه است. تمرکز بر تضعیف ائتلاف‌های پساانتخاباتی غالب (مانند چارچوب هماهنگی شیعیان) و تقویت جریان‌های کردی و سنی همسو با واشنگتن، نشان‌دهنده تلاش برای بازتعریف توازن قوا در عراق است. این استراتژی که با ابزارهای دیپلماتیک، رسانه‌ای و اقتصادی پیش می‌رود، قصد دارد تضمین کند که دولت آتی عراق در تمامی تصمیم‌گیری‌های کلیدی، مطابق با منافع استراتژیک ایالات متحده عمل کند.