امام حسین علیه السلام در جمله ای تاریخی و مکرر فرموده اند: «همانا مردم بنده دنیا هستند، و دین مانند زبانی است که بر زبان دارند و آن را حفظ می کنند تا زمانی که زندگی شان تأمین باشد، اما هنگامی که به بلا و گرفتاری میافتند، دینداران کم می شوند.» این عبارت، عمق تناقض درونی انسان بین عشق به حق و تسلیم نفس به شهوات و شبهاتی را که او را احاطه کرده، به خوبی نشان میدهد.
بیشتر بدانید:
نقش امام حسین علیه‌السلام در نهادینه‌سازی ارزش فداکاری و ایثار| أنوار الإباء
صبر حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) پس از کربلا؛ چراغ ثبات و پیام جهاد| أنوار الإباء
شیخ سید نذیر الحسنی در برنامه «أنوار الإباء» بیان کرد که این جمله امام حسین علیه السلام یکی از قویترین و صادقترین تعابیری است که واقعیت روانی و اجتماعی بشر را در مواجهه با چالشهای بزرگ خلاصه می کند. نخستین بار امام به این موضوع اشاره کردند هنگامی که از مکه خارج میشد، وقتی فرزدق بن غالب از او درباره حال مردم پس از خودش سؤال کرد.
امام پاسخ داد که «اشراف» یعنی بزرگان و شیوخ قبایل، توسط مال و رشوه تحت تأثیر قرار و از حق فاصله گرفته اند، در حالیکه «عوام» یا مردم عادی، دلهای شان با حق است اما شمشیرهایشان علیه آن؛ یعنی آنان عدالت را دوست دارند اما جرأت دفاع از آن را ندارند.
ایشان ادامه داد که این تصویر، جامعه ای تقسیم شده را ترسیم میکند که در آن منافع دنیوی بزرگان را به خیانت و دوری از حق میک شاند و مردم ساده، شجاعت لازم برای ایستادن در برابر ظلم و دفاع از حق را ندارند.
بار دوم که امام همین عبارت را تکرار کردند، در واقعه تلخ کربلا و هنگامی بود که توسط سپاه دشمن محاصره شده و تنها مانده بود. در آن لحظه، امام بر مفهوم دو «حفره» در زندگی انسان تأکید کرد:
یعنی دو دام بزرگ که انسان را از مسیر حق منحرف میکنند.