ایجاد دالان زنگزور و ورود مستقیم آمریکا به قفقاز
توافقنامه امضاء شده در کاخ سفید میان ارمنستان، آذربایجان و آمریکا، ایجاد دالان ترانزیتی موسوم به «دالان ترامپ» بین آذربایجان و منطقه خودمختار نخجوان از طریق استان سینویک ارمنستان را مقرر میکند. این کریدور تحت نظارت و اجاره ۹۹ ساله آمریکا قرار دارد که کنترل آن را در دست گرفته و از طریق پیمانکاران آمریکایی مدیریت میشود. این اقدام عملاً جایگاه تازهای برای آمریکا در منطقه حساس قفقاز ایجاد کرده و نفوذ سابق روسیه در این منطقه را به شدت کاهش داده است.
بیشتر بدانید:
هشدار ایران درباره خطر بی ثباتی منطقه ای در پی توافق زنگزور
پرسشهای کلیدی درباره منافع واقعی خلع سلاح حزب الله در لبنان
ابهامات و چالشهای توافق و موانع نهایی شدن پیمان صلح
با وجود امضای توافق، هنوز اختلافات عمیق سیاسی و حقوقی میان دو کشور پابرجاست. مسائلی مانند تعیین مرزهای دقیق، اصلاح قانون اساسی ارمنستان به منظور حذف هرگونه ادعای سرزمینی درباره ناگورنو-قرهباغ و مسئله حقوق بشر از جمله آزادی زندانیان و بازگشت آوارگان هنوز حل نشدهاند. همچنین، این توافق هنوز پیمان صلح کامل نیست و مذاکرات جزئی و فنی برای نهایی کردن آن ادامه دارد. این موضوع باعث شده که در ارمنستان مخالفتهایی با واگذاری کنترل بخشی از کشور به آمریکا وجود داشته باشد.
تأثیرات ژئوپلیتیکی برای ایران و منطقه
قرار گرفتن کریدور زنگزور در مجاورت مرزهای شمال غرب ایران، منجر به تهدیدات امنیتی و اقتصادی برای تهران خواهد شد. حضور آمریکا در این کریدور میتواند به نصب تجهیزات جاسوسی و شنود استراتژیک مقابل ایران منجر شود و دسترسی زمینی ایران به خاک ارمنستان را محدود نماید. همچنین تجارت ایران و مسیرهای ترانزیتی آن در منطقه آسیب خواهد دید و درآمدهای ناشی از سواپ نفتی میان ایران و جمهوری آذربایجان کاهش مییابد. این توافق میتواند نفوذ ایران را در قفقاز کم کند و حضور ناتو را در شمال ایران تقویت نماید.
ضعف و کاهش نفوذ روسیه و چرخش سیاسی منطقه به سمت آمریکا
روسیه که سالها به عنوان بازیگر اصلی منطقه قفقاز و میانجی اصلی در مناقشه ارمنستان و آذربایجان فعالیت میکرد، با این توافق جایگاه خود را تضعیف شده میبیند. کنترل کریدور زنگزور توسط آمریکا به معنای کاهش توان استراتژیک و سیاسی روسیه در منطقه است. حضور جدی آمریکا در قفقاز و مدیریت مستقیم این کریدور، از دید کرملین یک شکست بزرگ به شمار میرود و نفوذ سنتی روسیه در امنیت و روابط منطقهای به شدت کاهش یافته است.
این تحولات نشان میدهد که توافق زنگزور، نه تنها یک پیمان صلح منطقهای، بلکه معادله ژئوپلیتیکی منطقه را تغییر داده و رقابت قدرتهای بزرگ برای نفوذ در قفقاز را به مرحله جدیدی رسانده است.