به گزارش پایگاه شبکه الکوثر، در تاریخ معاصر ایران برهه‌های حساسی وجود دارد که زمینه ساز تغییرات اساسی در آینده ایران بوده اند. شناخت و بررسی این وقایع مهم در تحلیل و واکاوی مسائل تاریخی کمک شایانی به ما می‌کند تا تحلیل درست و مطابق واقعی از مسائل مختلف تاریخ معاصر ایران داشته باشیم، یکی از این نقاط حساس تاریخی قیام 19 دی مردم قم است که جرقه ای بود برای پایان حکومت پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی ایران.

بیشتــر بدانیــد:

آغاز مرحله نخست رزمایش پدافند هوایی مشترک اقتدار

ورود هوش مصنوعی به وزارت میراث‌فرهنگی با هدف افزایش صادرات صنایع‌دستی

• دلایل قیام مردم قم در 19 دی چه بود؟

حوادثی که منجر به قیام مردم قم در نوزده دی ماه شد، ریشه در وقایع گذشته، به ویژه از پانزده خرداد سال 1342 دارد. این تاریخ آغاز یک رویارویی جدی میان رژیم و مردم بود که به تبعید حضرت امام خمینی (ره) انجامید. نام امام و آثار ایشان به شدت ممنوع شده بود و ساواک بر جامعه تسلط کامل داشت. با تبعید امام، به نظر می‌رسید که ایشان دیگر جایگاه و پایگاهی در میان مردم ندارند.

• شهادت حاج آقا مصطفی خمینی تأثیر عمیقی بر جامعه گذاشت 

در اول آبان سال 1356، ناگهان خبر درگذشت مشکوک آیت‌الله سید مصطفی خمینی، فرزند امام منتشر شد. این واقعه به‌ویژه در شرایطی که امام در غربت به سر می‌برد و تحت فشار ساواک قرار داشت، تأثیر عمیقی بر جامعه گذاشت. بسیاری از افراد به خاطر داشتن اعلامیه‌ها یا آثار امام، بین سال‌های 1342 تا 1356 به زندان و شکنجه محکوم شده بودند. با این حال، محبوبیت فوق‌العاده‌ای از حضرت امام در اذهان عمومی وجود داشت.

شهادت آیت‌الله سیدمصطفی خمینی باعث شد تا مجالس ختم و بزرگداشت در تمام شهرستان‌ها و حتی روستاها برگزار شود. در تهران، علاوه بر مسجد ارک و مسجد اعظم قم، مراسم‌هایی در دیگر مکان‌ها نیز برگزار گردید. در منبرها به مقام علمی شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی اشاره شد و برخی از افراد معتقد بودند که ساواک در این شهادت نقش داشته است. نام امام دوباره بر زبان‌ها آمد و محبوبیت ایشان در جامعه بیشتر شد.

• مقاله توهین آمیز رژیم پهلوی به امام خمینی(ره) و روحانیت 

رژیم به اشتباه تصور می‌کرد که نام امام فراموش شده است و مردم به دلیل دوری طولانی از ایشان دیگر وی را نمی‌شناسند. به همین دلیل، رژیم تصمیم گرفت انتقام بگیرد و واکنشی نشان دهد. مقاله‌ای تحت عنوان "استعمار سرخ و سیاه" نوشته شد که به طور عمدی در هفدهم دی منتشر گردید، در مورد اینکه این مقاله را چه کسی نوشته است اختلاف وجود دارد ولی نکته مهم در اینجاست که سیاست رژیم در چاپ این مقاله توهین آمیز بود، حتی می‌گویند این مقاله را قبل از انتشار به شاه نشان دادند که شاه گفته بود مقاله را تندتر کنید.

 این مقاله عمدا در سالروز کشف حجاب رضاخانی در سال 1314 منتشر شد که ملت ایران نسبت به آن تنفر خاصی داشتند. رژیم با این اقدام سعی داشت هم مسئله کشف حجاب را یادآوری کند و هم علیه امام و جریان اسلامی واکنش نشان دهد.

• آغاز قیام طلاب و مردم قم علیه رژیم پهلوی 

انتشار این مقاله واکنش‌های زیادی را در اقشار مختلف جامعه به همراه داشت به خصوص اینکه هنوز چهل روز از شهادت فرزند امام نگذشته بود.

• در روز 19 دی چه اتفاقاتی رخ داد؟

در واکنش به این مقاله جمعیتی از طلاب و روحانیون در قم به حرکت درآمدند. آن‌ها بدون اینکه بخواهند تظاهرات کنند، به درب منازل مراجع و علما مثل آیت‌الله گلپایگانی و آیت‌الله مرعشی مراجعه کردند تا کسب تکلیف کنند. در روز هفدهم، جمعیت چندان زیادی نبود، اما در روز هجدهم علاوه بر طلاب، اقشار دیگری نیز به این حرکت پیوستند. در روز نوزدهم، جمعیت بیشتر گسترش یافت و حرکت آرامی به سمت منازل مراجع ادامه یافت. اما ساواک برای ایجاد رعب و وحشت دستور تیراندازی و ضرب و شتم مردم را صادر کرد.

 روز نوزدهم به واقع روز عملیات رژیم بود که منجر به شهادت، مجروح شدن و دستگیری تعدادی از مردم قم شد. انعکاس این وقایع در جامعه گسترش یافت و مردم از مخفیگاه‌های خود خارج شدند و به خیابان‌ها آمدند تا علیه رژیم اعتراض کنند.

• بعد از شهادت حاج آقا مصطفی، مردم دوباره به صحنه آمدند 

در حقیقت، باید بگوییم که بعد از شهادت حاج آقا مصطفی، مردم به صحنه جامعه حاضر شدند و این بار دیگر تنها در یک شهر یا منطقه نبود، بلکه اعتراضات به‌صورت سراسری ادامه یافت و مجالس بزرگداشت به مناسبت شهدای نوزده دی برقرار شد، تا اینکه چهلم شهدای قم در تبریز برگزار شد. 

• قیام 19 دی چه پیامدهایی داشت؟ 

پیامدهای قیام نوزده دی شامل حضور طلاب و روحانیون قم بود که بار دیگر از فیضیه شروع شده بود.

• اول اینکه این حرکت با ماهیت، هدف و رهبری روحانیت تجلی پیدا کرد.
• دومین پیامد، آشکار شدن ضد اسلامی رژیم بود؛ رژیم با نوشتن مقاله‌ای علیه مردم و بستن درب مساجد، نشان داد که چگونه با خواسته‌های مردم برخورد می‌کند.
• سومین پیامد، حرکت فداکارانه جریان اسلامی و فراگیری آن بود. در اینجا نامی از جریانات و احزاب مختلف نیست؛ بلکه مردم از همه اقشار، از روحانیت گرفته تا مهندسان، پزشکان، دانشجویان به میدان آمدند و فداکاری نشان دادند.
• چهارمین پیامد حضور شخصیت‌های اسلامی متحد و متفق با یک رهبری واحد و هدف مشترک برای سقوط رژیم پهلوی و تأسیس نظام اسلامی بود. علی‌رغم اینکه دشمن در پانزده خرداد تلاش کرد اختلافاتی در جامعه ایجاد کند، این هوشیاری جامعه تحت رهبری امام خمینی (ره) باعث دعوت به وحدت کلمه و نشان دادن ضدیت حاکمیت با اسلام شد.
• پنجمین پیامد حرکت منظم جریان اسلامی در سراسر کشور بود. اعلامیه‌ها، بیانیه‌ها و نوارهای امام موجب اتحاد و هماهنگی در جریان اسلامی شد.

مثلا همان شعاری که در گناباد داده می‌شد، در ایلام نیز شنیده می‌شد. این هماهنگی نشان‌دهنده نقش نمایندگان حضرت امام و روحانیون بزرگ مانند آیت‌الله اشرفی اصفهانی، آیت‌الله قاضی طباطبایی، آیت‌الله سید اسدالله مدنی، آیت‌الله صدوقی و بسیاری دیگر از علما بود که همگی یک صدا بودند.

ویژه‌های الکوثر را اینجا دنبال کنید.

برای اطلاع از آخرین خبرهای ایران و جهان اینجا کلیک کنید.