تهران- الکوثر، خداوند متعال در سوره حمد از روز قیامت به یوم الدین یا روز جزا یاد کرده است، این سوره به دلیل اینکه در نمازهای واجب و مستحب مسلمانان خوانده می شود. سوره، حمد برترین سوره قرآن  محسوب شده و محتوای اصلی آن، توحید و سپاس خداوند است، سورهٔ حمد در نماز می‌تواند جای دیگر سوره‌ها را بگیرد اما هیچ سورهٔ دیگری نمی‌تواند جایگزین آن شود و نقش آنرا داشته باشد.

نام های سوره حمد 

حمد: زیرا با کلمهٔ حمد شروع می‌شود و پیام اصلی و سراسر آن حمد (پرستش) خداست.

فاتحه: از ریشهٔ فتح آمده و به معنای آغازگر و گشاینده‌است و به آن «فاتحة الکتاب» نیز می‌گویند؛ به این دلیل که نخستین سورهٔ قرآن و آغاز قرائت نماز است.

السّبع: به دلیل اینکه این سوره از ۷ آیه تشکیل شده‌ به آن السبع گفته می شود.

اُمّ‌الکتاب یا اُمّ‌القرآن: یعنی (مادر کتاب خدا) یا (مادر قرآن) این دو نامگذاری بدین جهت است که قرآن با این سوره شروع می‌شود و بر سوره‌های دیگر مقدم است؛ در فرهنگ عرب به هر پدیده ای که جامع یا مقدم بر پدیده‌های دیگر باشد، "امّ" گفته شده‌است.

مانند "امّ‌الرّأس" که به معنای پوستی که دربردارندهٔ مغز است. برخی براین باورند که این سوره بدان دلیل به این نام خوانده شده که عصاره و پیام اصلی قرآن، یعنی توحید و یکتاپرستی که برترین هدف ادیان توحیدی است و دیگر اصول و فروع پیامهای آسمانی به آن برمی گردد، به سبکی جالب در آن آمده‌است.

مثانی: دراین باره دو دیدگاه مطرح است: نخست اینکه در هر نماز واجب و مستحب دو بار خوانده می‌شود؛ و دیگری چون دوبار بر پیامبر نازل شده‌است. سوره حمد دو بار نازل شده‌است، به همین جهت، به آن مثانی هم می‌گویند.

وافیه: چون باید تمامی آن را در نماز قرائت کرد.

کافیه: چون در شرایطی خود به تنهایی می‌تواند جای سورهٔ دیگری را در نماز بگیرد؛ در حالی که هیچ سوره ای نمی‌تواند جای آن را در نماز بگیرد.

بیشتر بخوانید:
آموزش سوره کوثر برای خردسالان
آموزش سوره فاتحه برای کودکان
سوره کوثر برای کودکان
آموزش سوره کوثر برای خردسالان
آموزش سوره توحید برای کودکان

محل نزول سوره حمد

اختلاف دربارهٔ مکی یا مدنی بودن سوره حمد ثمره تفسیری ندارد؛ زیرا مشتمل بر آیه ای نیست که معنایش به اختلاف نزول، مختلف و متفاوت شود. اما به دیدگاه برخی دیگر یک بار ابتدای بعثت در مکه و بار دیگر پس از تغییر قبله در مدینه نازل شد.

این سوره مانند بعضی از دیگر سوره‌های قرآن از نظر لحن و آهنگ از زبان بندگان است، و نوعی مناجات و سخن گفتن محسوب می شود.

آیات سورهٔ فاتحه، با حمد و ستایش پروردگار شروع می‌شود و با اشاراتی دربارهٔ خداوند و صفات او  و با ابراز ایمان به مبدأ و معاد (خداشناسی و ایمان به رستاخیز) ادامه می‌یابد؛ سپس با تقاضای هدایت به راه راست پایان می‌گیرد. در یک نگاه کلی این سوره به دو بخش تقسیم می‌شود، بخشی از حمد و ثنای خدا سخن می‌گوید و در بخشی دیگر به نیازهای بنده اشاره می کند.

فرصت های این دنیا برای آباد کردن آخرت است، پس برای زندگی بهتر در آخرت، تلاش کنید، زیرا تمام اعمال خوب و یا بد ما در روز قیامت سنجیده می شود.

مالک یوم الدین در سوره توحید به چه معنا است؟

ظهور مالکیت خدای سبحان در قیامت؛ این آیهٔ مبارکهٔ "مالک یوم الدین" گاهی به این صورت تفسیر می‌شد که یوم الدین ظرف باشد و مالک به ظرف اضافه شده باشد که خدای سبحان مالک جمیع اشیاست روز قیامت و این به آن معنا بود که مالکیتش در روز قیامت ظهور می‌کند.

گاهی این طور تفسیر می‌شود که خود یوم الدین مملوک باشد. خدا مالک روز جزاست؛ یعنی روزی که جزا ظهور می‌کند خدا مالک است.

قیامت، روز ظهور همهٴ اسرار و حقایق دین است

اگر ما دین را مجموعهٴ حقایق و معارف الهی بدانیم، خدا مالک روزی است که دین در آن روز ظهور می‌کند، همهٔ حقایق دین در آن روز ظهور می‌کند، یکی از آن حقایق دین مسالهٔ جزا و پاداش است، که دین به همان معنای رایج خود باشد آن فراگیر است، همهٔ‌ ابعاد را در بردارد که یکی از آن ابعاد جزاست.

"یوم الدّین" در قرآن به معناى روز قیامت است كه روز كیفر و پاداش مى‌باشد. خداوند متعال، از جهات مختلف قابل عبادت است و ما باید حمد و سپاس او را به جا آورد؛ به خاطر كمال ذات و صفات او كه "الله" است، به خاطر احسان و تربیت او كه‌ "رَبِّ الْعالَمِینَ" است و به خاطر امید و انتظار رحم و لطف او كه‌ "الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ" است و به خاطر قدرت و هیبت او كه‌ "مالِكِ یَوْمِ الدِّینِ" است.

 قیامت، پرتوى از ربوبیّت اوست.
- قیامت، جلوه‌اى از رحمت خداوند است.

در قرآن کریم به فراوانی از قیامت یاد شده ‌است، روز قیامت به معنای برانگیخته شدن پس از مرگ و قائم شدن و روز قیامت را به همین جهت قیامت گویند که در آن وقت مردگان زنده شوند و قیام کنند و روز قیامت روزی است که خلایق همه برای محاسبه محشور شوند.

- به قیامت معاد گفته می‌شود: از آن جهت که محل بازگشت است؛ بازگشتن به جایی که قبلاً آنجا بود. 
- یَوم الدین: روز جزا. 
- یَوم المَوعُود: روز موعد. 
- یوم عسر: روز دشوار.
- یَوم الخلود: روز جاودانگی.
- یَوم الخروج: روز رستاخیز.
- یَوم یقوم الحساب: روز محاسبه.
- یَوم یقوم الناس: روز رستاخیز مردم.
- یَوم الازفة: روزی که نزدیک است.
- یَومُ الجَمع: روزی که مردمان گرد می‌آیند.
- یَوم معلوم: روزی که قطعی و حتمی است.
- یَوم الحساب: روزی که به حسابها می‌رسند.

از صفحات دین و زندگی و ندای نور الکوثر فارسی دیدن کنید

آموزش سوره های قرآن ویژه کودکان

برای آشنایی با دیگر مطالب مذهبی در زمینه های مختلف می توانید به قسمت دین و زندگی و معارف سایت الکوثر فارسی مراجعه نمایید.