تهران- الکوثر، پیامبر اکرم(ص) هنگام نزول آیه تطهیر، خود و خاندان خویش را با پارچه‌ای پشمین (کِساء) پوشانید. امامان شیعه به این حدیث برای اثبات فضیلت و برتری خود برای به دست گرفتن خلافت استناد کرده‌اند. متن حدیثی که در مفاتیح الجنان به نام حدیث کساء آمده، در بخش‌هایی، متفاوت با حدیثی است که در منابع کهن شیعی و سنی نقل شده است.
 

شرح ماجرای حدیث کساء

گفته شده هیچ یک از احادیثی که پیرامون رویداد کساء رسیده است، آن را به ‌طور کامل بیان نکرده و هریک فقط به بخشی از آن اشاره کرده‌اند. محمد محمدی ری‌شهری با بهره‌گیری از تمام روایات تصویر کاملی از این رویداد ارائه کرده و آن را چنین نقل کرده است: پیامبر اسلام(ص) در خانه همسرش، امّ سلمه قرار است پیام مهمی از سوی خداوند درباره چند تن از نزدیکان خود دریافت کند. لذا به همسرش تأکید می‌کند که به هیچ‌کس اجازه ورود ندهد. از سوی دیگر، در همین روز، فاطمه(س)، دختر پیامبر(ص) تصمیم می‌گیرد برای پدر غذای مناسبی به نام عصیده (حلوا) تهیه کند. او این غذا را در دیگ کوچک سنگی فراهم می‌کند و آن را روی طبقی گذاشته، برای پدر می‌آورد. امّ سلمه می‌گوید: «من نتوانستم مانع ورود فاطمه شوم». محمد(ص) به دخترش فرمود: «برو و همسر و دو فرزندت را هم بیاور». فاطمه(س) بی‌درنگ به منزل بازگشت و همراه همسر و دو فرزندش که در آن‌وقت، خردسال بودند به خانه پدر وارد شد. ام سلمه با اشارهٔ رسول خدا(ص) برخاست و در کناری مشغول نماز شد. رسول خدا(ص) با امام علی(ع) و فاطمه(س) و دو فرزندش امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، کنار سفرهٔ فاطمه(س) نشستند. پیامبر(ص) کسای خیبری (عبایی از بافته‌های مردم منطقه خیبر) را بر سر داماد و دختر و فرزندانش کشید و با دست راست به آسمان اشاره کرده، فرمود: «خدایا! اینان اهل بیت(ع) من هستند. پس هرگونه پلیدی را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان!» آن‌گاه جبرئیل امین، نازل شد و آیه تطهیر را خواند: إِنَّمَا یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَیطَهِّرَکمْ تَطْهِیرًا  (ترجمه: ...خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر ]بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.)[ احزاب–۳۳] امّ سلمه جلو آمد و عرض کرد: آیا من در شمار اهل بیت نیستم؟ پیامبر(ص) خدا فرمود: تو در راه خیر و نیکی هستی، تو از همسران پیامبر خدایی.
 

مکان و زمان وقوع این ماجرا

گفته شده ماجرای کساء در پی نزول آیه تطهیر و در جهت تفسیر و تبیین آن و در خانه ام سلمه تحقق پیدا کرد. به گفته علامه حلی، نازل شدن آیه تطهیر در خانه‌ام سلمه از مطالبی است که امت اسلام بر آن اجماع دارد و به‌صورت متواتر از ائمه(ع) و بسیاری از اصحاب نقل شده است. ابن حجر نیز بر آن است این آیه در خانه‌ام سلمه نازل شده است. شیخ مفید از اصحاب حدیث نقل کرده که درباره این آیه از عمر سؤال شد و او گفت: «دربارۀ آن، از عایشه سؤال کنید» و عایشه در پاسخ گفت: «این آیه در خانه خواهرم امّ سلمه نازل شده است. پس درباره آن، از او بپرسید که در زمینه این آیه، از من آگاه‌تر است». سیوطی نیز در «دُرُّ المنثور» از ابن مردویه نقل کرده که ام سلمه گفت: آیه «انما یرید الله...» در خانه من نازل شد.

سید جعفر مرتضی عاملی، تاریخ‌پژوه شیعه قرن ۱۴ قمری، زمان حدیث کساء را مدتی پس از ولادت امام حسن(ع) و امام حسین(ع) دانسته است. بر اساس روایتی در کتاب امالی شیخ طوسی، محدث شیعه قرن پنجم قمری، ماجرای حدیث کساء پس از نزول آیه تطهیر و برای تعیین مصداق‌های آن نازل شده  و گفته شده آیه تطهیر در ماه ذی‌حجه نازل شده است.

• بیشتر بخوانید: حدیث کساء و حضرت فاطمه علیهاالسلام

سند و منابع حدیث کساء

حدیث کساء مستفیض و بلکه متواتر دانسته شده است. طبری در کتاب دلائل الامامة می‌گوید: مسلمانان اتفاق نظر دارند که همزمان با نزول آیه تطهیر پیامبر(ص)؛ امام علی(ع)، فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را فراخواند و با کساء آنان را پوشاند و چنین دعا کرد «اللهم هؤلاء أهلی فأذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا» خدایا اینان اهل بیت من هستند از آن‌ها پلیدی را دور کن و آن‌ها را پاک گردان.

فضیلت حدیث شریف کساء نزد علما و مراجع عظام تقلید

همواره این حدیث نزد علما و فقها به خصوص مراجع عظام تقلید از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است به طوری که این بزرگان برای رفع حاجت و دفع گرفتاری و بلا بدان توصیه و تاکید می کردند.در این جا به گوشه ای از این فضایل تقدیم می شود:

 آیت الله قاضی طباطبایی
یکی از مراجع بزرگوار تقلیدنقل می کنند: آیت الله قاضی استاد عرفان و اخلاق علامه طباطبایی، صاحب تفسیر المیزان،  به حدیث کساء بسیار اعتقاد داشت و اگر کسی به ایشان مراجعه می کرد و از مشکلات خود برای ایشان می گفت، در جواب به خواندن حدیث کساء، سفارش می کردند. همچنین آیت الله قاضی به رعایت آداب خاصی برای جلسات  حدیث کساء اشاره می نمودند؛ برای مثال می فرمودند: در جلسات حدیث کساء، چوب عود آتش بزنید.

مرحوم آیت الله بهاء الدینی
یکی از شخصیتهای مهم مملکتی نقل می کرد: هنگامی که رژیم  بعثی صدام بمباران شهر قم را آغاز کرد و مردم ناراحت شدند، به منزل آیت الله رضا بهاء الدینی رفتم و از ایشان راهنمایی خواستم، ایشان در جواب در خواست من بیان داشتند وقتی حمله هوایی به شهر دورود آغاز شد و مردم می ترسیدند و نزد من آمدند و راهنمایی خواستند من توسلی به حضرات معصومین علیهم السلام پیدا کردم و به آنها عرض کردم که مردم بیچاره اند و شما خودتان برای رفع این نگرانی ها آنها را راهنمایی بفرمایید. این توسل ادامه داشت تا اینکه از طرف حضرت زهرا سلام الله علیها اشاره ای شدکه به حدیث کساء متوسل شوید. من از مردم دورود  خواستم که در تمام مساجد، مجلس حدیث کساء برپا کنند و مردم هم این برنامه را با توجۀ خاص اجرا کردند و در نتیجۀ آن بمباران شهر قطع شد.

• بیشتر بخوانید: آثار و برکات ختم حدیث کسا +نماهنگ حدیث

مرحوم آیت الله گلپایگانی
به نقل از برخی از نزدیکان مرحوم آیت الله گلپایگانی، وقتی مشکلی برای این عالم پیش می آمد، ایشان به حدیث کساء متوسل می شدند و در مواقعی که کسی نزد ایشان می آمد و مشکلی داشت، ایشان یک جزوه حدیث کساء به او می دادند و می فرمودند: «از طریق توسل به حدیث کساء، مشکل  خود رابرطرف کنید»
حتی زمانی که جمعی از مسئولان مملکتی  نزد ایشان رفتند و دربارۀ جنگ تحمیلی با ایشان صحبت کردند، ایشان در جواب فرمودند: «به حدیث کساء متوسل شوید.»
 

 مرحوم آیت الله العظمی بهجت
حضرت آیت‌الله بهجت‌ قدس‌سره مانند دیگر عالمان بزرگ شیعه توجه ویژه‌ای به این حدیث داشت. شاید چشم‌گیرترین امری که در این‌باره از ایشان مشهود بود، قرائت دائمی حدیث کسا بود. ایشان شب‌ها این حدیث را قرائت می‌کرد و حتی در سالیانی دورتر، افراد خانواده را گرد هم می‌آورد و به همراه ایشان حدیث کسا می‌خواند.
گاهی هم در لابه‌لای کلامش به فرازهای آن روایت اشاره می‌کرد و گاهی هم صراحتاً درباره حدیث کسا سخن می‌گفت. باور ایشان این بود که امام عصرعجلاللهتعالیفرجهالشریف به مجالس حدیث کسا توجه ویژهای دارند.
گاهی هم در پاسخ به شبهاتی که درباره سند این روایت مطرح می‌شد، مطالب روشن‌گری بیان می‌فرمودند؛ به‌عنوان مثال حضرت آیت‌الله بهجت‌ قدس‌سره معتقد بودند کسانی که اهل تعقل و درایت باشند و با دقت در عجایب این حدیث بنگرند، صحت این روایت را می‌یابند و دیگر نیازی به سند آن ندارند.
آیت‌الله بهجت‌ رحمه‌الله می‌فرمود: «چند معجزه در حدیث کساست؛ به امام حسن‌ علیه‌السلام می‌فرماید: صاحب حوض هستی. آیا تا به حال گفته بود تو صاحب حوض من هستی؟! به امام حسین‌ علیه‌السلام می‌گوید: تو شافع امت من هستی».
آیت الله بهجت سفارش می کرد برای شفای مریض حدیث کساء را مکررا بخوانید و هنگام خواندن در مجلس عود روشن کنید.

مرحوم آیت الله میرزا جواد تبریزی
یکى از مصادیق «وَابْتَغُوا اِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ»دعا است که حدیث کساء را شامل مى‏شود. این حدیث شریف را بخوانید که نتایج آن را بزرگان از مؤمنین دیده ‏اند و ان شاء اللَّه به عنایت امام زمان‏ علیه السلام امور حل مى‏شود. نگران نباشید.
این حدیث از احادیث مجرب مى‏باشد و از مسلّمات و مرتکزات در اذهان عموم مؤمنین، علما و اصحاب ائمه‏ علیهم السلام بوده و جاى شک و شبهه‏اى در آن نیست.

آیت الله وحید خراسانی
در حدیث شریف کساء آمده است: «هم فاطمه و ابوها و بعلها و بنوها» در همین جمله باید فکر کرد؛ زیرا آنچه عقل هر حکیمی را مبهوت می کند، این است که اول شخص عالم و آدم پیغمبر خاتم است و دوم شخص عالم و آدم وصی بلافصل خاتم است. آن دو بزرگوار دیگر امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام به اتفاق عامه و خاصه، هر دو سید تمام اهل بهشتند و خدا جنت عدن را به این دو امام معصوم زینت داده است.
آن وقت، چنین کسانی وقتی زیر کساء یا عبای پیامبر (ص) قرار می گیرند؛ یعنی اجتماع این پنج نور پاک واقع می شود، ام سلمه از پیامبر (ص) تقاضا می کند که او هم در زیر کساء با اینان قرار گیرد. حضرت فرمودند «انت علی خیر»، ولی خواست او را اجابت نکردند که این محدوده اختصاری است. حدیث کساء مورد اتفاق فریقین قرار دارد و درباره این پنج نور پاک، آیه شریفه ی تطهیر نازل گشته است «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا»

حال این پنج نور پاک و باعظمت هنگامی که معرفی می شوند گفته می شود: فاطمه است و پدر فاطمه. در اینجا پیامبر اکرم - که شخص اول عالم است - به عنوان پدر فاطمه معرفی می شوند. آن شخص دوم عالم به عنوان شوهر آن حضرت معرفی می شوند که عبارت چنین است؛ فاطمه است و شوهر فاطمه.
و بعد در آن حدیث آمده است که فاطمه است و دو پسر فاطمه. پس، حضرت زهرا سلام الله علیها مرکز دائره است. بی تردید کسی که با این مرکز دائره مربوط باشد با همه دایره ارتباط دارد. دایره وجود هم فقط دور این عده می گردد و الان «بیمنه رزق الوری و بوجوده ثبتت الارض و السماء» کسی که به وجود او، آسمان و زمین ثابت است، آخرین فرزند معصوم فاطمه سلام الله علیها است. این است که فضیلت و عظمت ارتباط با آن حضرت قابل وصف نیست؛ حال به هر طریقی و هر راهی که باشد؛ بنابراین حضرت فاطمه سلام الله علیها تنها کسی است که با تمام آل عبا رابطه ای بلافصل دارد. با آنکه پیامبر گرامی بالاترین شأن را دارد رابطه او با امام حسین علیه السلام به واسطه حضرت زهرا سلام الله علیها است. حضرت علی علیه السلام فرزندان دیگری هم داشته است؛ اما بدون پیوند با حضرت زهرا سلام الله علیها از چنان عظمت و جایگاهی برخوردار نشدند.

از صفحات دین و زندگی و ندای نور الکوثر فارسی دیدن کنید

آموزش سوره های قرآن ویژه کودکان