تهران- الکوثر، همچنانکه استفاده از جملات مناسب در لحظة بازی با فرزندان، به عنوان بهترین فرصت یادگیری و تربیت اخلاقی به حساب می‌آید همچنانکه گاهی عادلانه قضاوت کردن بسیار سخت است و پدران و مادران باید به آثار و پیامد‌های قضاوت‌های خویش بیندیشند.
حضرت زهرا فرزندان خود را به بازی و مسابقه تشویق می‌کردند و گاهی با آنان به بازی مشغول می‌شدند و با گفتاری شیرین و مادرانه و بالا و پایین انداختن فرزندان خود، آنان را از احساسات پاک مادری سیراب می‌نمودند. در این مطلب به شیوه فرزند پروری حضرت فاطمه (سلام الله علیها) اشاره خواهیم کرد:

ابراز محبت به فرزندان
محبت، داروی شفابخش بسیاری از درد‌ها و بهترین راه حل مشکلات و ناسازگاری‌های تربیتی است. محبت به جا، در هر مکان و زمانی و در هر مقطع و سنی، وسیله‌ای کارآمد و مؤثر است. انسانها، در هر سن و موقعیتی، به عاطفه و محبت نیازمندند؛ اما کودکان، نوجوانان و جوانان بیش از دیگران، تشنة محبت اند. چه بسیارند والدینی که در برابر فرزندان خود محبت فراوان دارند؛ اما آن را ابراز نمی‌کنند، در حالی که محبت وقتی سازنده و تأثیرگذار خواهد بود که فرد مورد محبت از آن آگاه شود.

محبت می‌تواند رفتار نابه جا و ناقص فرزندان را اصلاح کند و ناسازگاری و پرخاشگری آنان را از میان ببرد. پیامبر اکرم می‌فرمایند: «إِنَّمَا فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی؛ به راستی، فاطمه پارة تن من است.» این کلمات و عبارات، سرشار از محبت و عشقی است که پیامبر نسبت به فرزند خود به کار می‌بردند. حضرت فاطمه نیز در محبت و نثار عشق به فرزندان بهترین الگوی زنان عالم است. ایشان که خود از سرچشمة رحمت نبوی و محبت پدری سیراب شده و همواره از طرف رسول خدا با جملاتی چون: «بَضعَةٌ مِنِّی» و «فِدَاهَا أَبُوهَا» خطاب می‌شد و با ابراز محبت‌ها از سوی پدر آشنا بود، خود در ایفای نقش مادری و عشق و محبت به فرزندان، نمونه بود.

«عبیدالله بن عتبه» می‌گوید: «کنْتُ عِنْدَ الْحُسَینِ بْنِ عَلِی إِذْ دَخَلَ عَلِی بْنُ الْحسَینِ الْأَصغَرُ فَدَعَاهُ الْحُسَینُ وَ ضَمَّهُ إِلَیهِ ضَمّاً وَ قَبَّلَ مَا بَینَ عَینَیهِ ثُمَّ قَالَ: بِأَبِی أَنتَ! ما أَطیبَ رِیحَک وَ أَحْسَنَ خَلْقَک؛ نزد امام حسین بودم که فرزندش علی وارد شد. حضرت فرزند خویش را صدا زد و در آغوشش گرفت و به سینه چسباند، میان دو چشمش را بوسید و سپس فرمود: پدرم به فدایت باد! چقدر خوشبو و زیبایی!» امیر مؤمنان می‌فرمایند: «اَجْمِلوُا فِی الخِطابِ تَسْمَعوُا جَمیلَ الجَوابِ؛ زیبا سخن بگویید تا سخن زیبا بشنوید.» بهترین شاهد این بخش از کلام، دقت در کلمات و عبارات به کار برده شده در حدیث شریف کساء است که حضرت زهرا از کلمات «یا وَلَدی وَ یا قُرَّةَ عَیْنی وَ ثَمَرَةَ فُؤادی و...» استفاده می‌کرده اند.

 بازی با فرزندان
نقل است که حضرت زهرا فرزندان خود را به بازی و مسابقه تشویق می‌کردند و گاهی با آنان به بازی مشغول می‌شدند و با گفتاری شیرین و مادرانه و بالا و پایین انداختن فرزندان خود، آنان را از احساسات پاک مادری سیراب می‌نمودند و به تربیت روحی و پرورش جسمی عزیزان خود عنایت داشتند و گاهی در قالب اشعاری زیبای و ادیبانه معارفی را به آن‌ها منتقل می‌فرمودند. «وَ کانتْ فَاطِمَةُ تُرَقِّصُ ابْنَهَا حَسَناً وَ تَقُولُ: أَشبِهْ أَباک یا حَسَنُ * وَ اخْلَعْ عَنِ الْحَقِّ الرَّسَنَ * وَ اعْبُدْ إِلَهاً ذَا مِنَنٍ * وَ لَا تُوَالِ ذَا الْإِحَنِ * وَ قالَتْ لِلْحسَینِ: أَنْتَ شَبِیهٌ بِأَبِی* لَسْتَ شَبِیهاً بعَلِی

«و حضرت فاطمه فرزندش حسن را به شتاب بالا و پایین می‌انداخت و می‌فرمود: حسن (جان)! مانند پدرت علی باش و ریسمان را از گردن حق بردار؛ خدای احسان کننده را پرستش کن و با دشمنان و کینه توزان دوستی مکن؛ و به امام حسین نیز می‌فرمود: حسین (جان)! تو به پدرم رسول الله شباهت داری و به پدرت علی شبیه نیستی.» از تعبیر «تُرَقِّصُ ابْنَهَا حَسَناً» که در روایات آمده، هیجانی بودن بازی فهمیده می‌شود. در برخی از نقل‌ها آمده است که: «وَ علِی یتَبَسَّمُ» امام علی با دیدن این عمل حضرت زهرا لبخند می‌زدند.

 

پیامبر اکرم می‌فرمایند: «إِنَّمَا فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی؛ به راستی، فاطمه پارة تن من است.» این کلمات و عبارات، سرشار از محبت و عشقی است که پیامبر نسبت به فرزند خود به کار می‌بردند

از این قطعات تاریخی استفاده می‌شود که حضرت علی و فاطمه زهرا، در برخورد با کودکان، خود را خندان و خوشحال نشان می‌دادند و مشغلۀ زیاد مانع وقت گذاشتن برای فرزندان نبود. بدون تردید، فرزندانی که محصول تربیت چنین خانواده‌هایی هستند، از روحیه‌ای قوی و نفسی مطمئن و روانی سالم برخوردار خواهند بود.

 شخصیت قائل شدن برای فرزندان
فرزندان در هر سنی که باشند برای خود شخصیت قائل هستند و دوست دارند در کانون توجه و عنایت باشند. پیامبر اکرم فرمودند: «أَکرِموا أَوْلَادَکمْ وَ أَحْسِنُوا أَدَبَهُمْ یغْفَرْ لَکم؛ فرزندان خود را گرامی بدارید (برای آن‌ها شخصیت قائل شوید) و آداب شان را نیکو گردانید تا در کانون بخشش قرار گیرید.» از امام باقر سؤال شد وقتی کودکان در صف جماعت حاضر می‌شوند چه رفتاری را باید انجام دهیم حضرت فرمودند: «لَا تُؤَخِّرُوهُمْ عَنِ الصَّلَاةِ الْمَکتُوبَةِ وَ فَرِّقُوا بَینَهُمْ؛ آنان را به صف‌های آخر جماعت نرانید؛ بلکه بزرگسالان در میان آنان بنشینند.»

حضرت زهرا فرزندان خویش را از همان سنین کودکی با مسجد مأنوس می‌کرد. به خاطر این روش تربیتی بود که امام حسن مجتبی تشویق می‌شدند ضمن حضور در مسجد، به مواعظ و کلمات پیامبر نیز دقت کرده و بعد از بازگشت به منزل، برای مادر و اهل خانه نقل کنند. به این ترتیب، امام حسن همچون یک خطیب روی متکایی نشسته و سخنرانی می‌کردند و آنچه که از پیامبر فرا گرفته بودند، ارائه می‌دادند. وقتی امیر مؤمنان علی وارد منزل می‌شدند و با همسر خود سخن می‌گفتند، درمی یافتند که حضرت فاطمه آنچه از آیات قرآن نازل شده، اطلاع دارند، از ایشان می‌پرسیدند: با اینکه شما در منزل هستید، چگونه به آنچه که پیامبر در مسجد بیان کرده اند، آگاه هستید؟ حضرت جریان امام حسن را به عرض ایشان می‌رساندند که این آگاهی، از ناحیة فرزندشان امام مجتبی بوده است.

روزی امیرالمؤمنین علی زودتر وارد منزل شدند و مخفیانه به سخنرانی امام حسن گوش می‌کردند. امام مجتبی به لکنت زبان افتادند، حضرت زهرا تعجب کردند؛ امام مجتبی عرضه داشتند: مادر جان! تعجب نکنید؛ چراکه شخص بزرگی سخن مرا را می‌شنود و استماع او مرا از بیان مطلب بازداشته است. در این هنگام امام علی بیرون شدند و فرزندشان امام مجتبی را بوسیدند.

 رعایت عدالت بین فرزندان
عادلانه رفتار کردن با فرزندان و توجه درست به آنها، اصل سازنده‌ای است که تا اعماق وجود کودک اثر می‌گذارد. والدین باید دل خود را جای دل فرزندان خویش بگذارند و سپس رفتاری را متناسب با آن‌ها بروز دهند و از برخی قضاوت‌ها بین کودکان بپرهیزند و در نهایت، چنانچه مجبور به اظهار نظری هستند، نسبت به خود رفتار و عملکرد آن‌ها قضاوت کنند و آن را به شخصیت فرزندان تسرّی ندهند. مثلاً نباید در مواقعی مانند خرید لباس، هدیه و پاسخ سلام، روح کودک را با مراعات نکردن انصاف، آزار دهند.

روزی امام حسن و امام حسین در رقابت خطاطی قرار گرفتند. هر دو جهت داوری مسابقه خدمت مادرشان رسیدند. حضرت فاطمه نمی‌خواستند هیچ یک آزرده شوند، بدین خاطر فرمودند: به پدرتان مراجعه کنید تا ایشان قضاوت کنند. حضرت علی نیز به این نتیجه رسیدند که اگر هر کدام را برتر اعلام کنند، دل دیگری آزرده می‌شود، پس آن‌ها را نزد پیامبر فرستادند و داوری را بر عهدة آن حضرت نهادند. پیامبر نیز داوری را به جبرئیل سپردند. ایشان نیز به اسرافیل حواله دادند، تا اینکه او از جانب خداوند قضاوت در این مورد را به خود حضرت فاطمه سپردند.

حضرت زهرا عرض کردند: خدایا! چگونه میان این دو قضاوت کنم؟ به الهام حضرت باری تعالی، حضرت صدیقه کبری فرمودند: عزیزانم! دانه‌های این گردنبند را میان شما پراکنده می‌کنم؛ هر کدام از شما بیش‌ترین دانه را جمع کند، خط او بهتر است. آنگاه دانه‌های گردنبند را پراکنده کردند، خداوند به جبرئیل دستور داد به زمین فرود آید و دانه‌ها را بین ایشان مساوی تقسیم کند تا هیچ کدام آن دو بزرگوار رنجیده خاطر نشود. جبرئیل نیز برای احترام و تعظیم ایشان امر خدا را به جا آورد. گاهی عادلانه قضاوت کردن بسیار سخت است و پدران و مادران باید به آثار و پیامد‌های قضاوت‌های خویش بیندیشند.

از صفحات دین و زندگی و ندای نور الکوثر فارسی دیدن کنید

آموزش سوره های قرآن ویژه کودکان