تهران- الکوثر:  محمد لاهوتی ، رئیس هیئت مدیره کنفدراسیون صادرات ایران در یادداشتی می نویسد:  بعد از جنگ هشت‌ساله و خرابی‌هایی که در کشور سوریه رخ داده است، به نظر می‌رسد که شرایط اقتصادی این کشور به ثبات نزدیک می‌شود. یکی از این نشانه‌های ثبات، بازگشت کشورهایی به سوریه است که به‌نوعی در جنگ علیه این کشور دخیل بودند و ارتباط خود را تا پیش از این، به‌طور کامل با سوریه قطع کرده بودند.

با نزدیک شدن به شرایط ثبات اقتصادی، اکنون این دسته از کشورها مجدد به سمت سوریه دست دراز کرده‌اند و به‌نوعی تلاش دارند این کشور را که از گروه کشورهای عربی خارج کرده بودند، مجدداً به سمت خود بکشانند. حتی به‌سرعت سفارتخانه‌های خود را در اولین گام، در این کشور بازگشایی کرده‌اند.

از این منظر و از نگاه فعالان اقتصادی، قرار است کشور سوریه، آرامش و ثبات نسبی داشته باشد و به سمت بازسازی و نوسازی کشور ویران‌شده خود، حرکت کند. در زمان جنگ این کشور شاهد بودیم که جز چند کشور معدود هم‌پیمان دمشق، همه دنیا علیه دولت سوریه عمل می‌کرد.

یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین کشورهایی که در کنار دولت فعلی سوریه باقی ماند، جمهوری اسلامی ایران بود که با قبول هزینه‌های مالی و جانی، از مردم مسلمان سوریه دفاع کرد و تا به امروز نیز، در کنار آن‌ها بوده است؛ بنابراین وقتی شرایط بازسازی و نوسازی سوریه مطرح می‌شود، ایران باید در این کشور دست بالا را داشته باشد و همان‌طور که در شرایط بد جنگ در کنار این کشور بوده، در شرایط سازندگی نیز بتواند از منافع اقتصادی موجود در آن، به نفع منافع ملی خود استفاده کند.

قطعاً با توجه به قرابت و نزدیکی که بین ایران و سوریه وجود دارد، این اتفاق از سمت سوری‌‌ها امکان‌پذیر و مورد استقبال است و آن‌ها آمادگی این همکاری را دارند؛ اما اینکه در ایران، چه میزان آمادگی ورود به این کشور و سرمایه‌گذاری در حوزه بازسازی سوریه وجود داشته باشد، نکته حائز اهمیت دیگری است که باید به آن توجه شود.

بر همین اساس است که باید از این شرایط استفاده کرده و به‌سرعت گروه‌های مختلف در بخش‌های گوناگون اقتصادی را تجهیز نماییم؛ به‌خصوص اینکه تجربه نشان می‌دهد که معمولاً ما از شرایط و فرصت‌هایی که در اختیارمان قرار می‌گیرد، بعضاً به‌درستی استفاده نمی‌کنیم.

نمونه‌های عدم استفاده از این فرصت‌ها، استفاده نکردن از فرصت حضور در بازار روسیه در سه سال گذشته و قطر در یک سال و نیم گذشته است که به دلایل متعدد، امکان استفاده مناسب از شرایط ایجادشده را از دست دادیم؛ درحالی‌که سایر کشورهایی که به‌نوعی با روسیه یا قطر، تقابل و اختلافاتی داشتند، باوجوداینکه روابط سیاسی خود را به پایین‌ترین سطح تنزل داده بودند، اما برای حفظ منافع ملی و رشد اقتصادی خود، دست دوستی به این سمت دراز کردند و مجدد بازارها را به دست گرفتند. این شرایط در حالی بود که در آن زمان، این بازارها به نفع ما باز بود و می‌توانستیم از آن‌ها به بهترین شکل استفاده کنیم.

با این تجربه، باید دقت داشت تا بازار جدید پیش روی صادرات ایران یعنی سوریه، نیز دچار همین تجربه نامیمون نشود؛ به این معنا که قطعاً اگر بسترها را فراهم نکنیم، نمی‌توانیم از این شرایط بهره ببریم؛ لذا به نظر می‌رسد اولین اقدام که باید با توجه به ورود کشورهای عربی و بازگشایی سفارتخانه‌های آن‌ها در سوریه، به‌سرعت صورت گیرد، این است که از صادرکنندگان حمایت کنیم، به‌خصوص اینکه به‌هرحال کشورهای عربی، از تعرفه صفر درصد برای تجارت میان خود در قالب قراردادهای مشترک گمرکی برخوردارند.

بنابراین صادرات از این کشورها به سوریه، با تعرفه صفر محاسبه می‌شود؛ اما این تعرفه برای کشورهای خارج از حوزه عربی، عملاً برقرار است و لذا ما باید توافق‌نامه تجارت ترجیحی را که درگذشته با سوریه داشتیم، مجدد احیا و تلاش کنیم که تعرفه کالاهای صادراتی را به حد نازل و صفر برسانیم تا بتوانیم با کشورهای عربی در این حوزه، به رقابت بپردازیم.

نکته بعدی موضوع حمل‌ونقل است. در حمل‌ونقل مشکلاتی را پیش روی صادرات داریم و حتی در بازار قطر نیز، به دلیل نبود زیرساخت‌های حمل‌ونقلی، مجبور شدیم که بنادر خود را در اختیار ترک‌ها بگذاریم تا آن‌ها برای رساندن کالا به این کشور، از این بنادر استفاده کنند و لذا منافع این کار هم نصیب رقبای ایران در بازارهای صادراتی قطر شد؛ لذا باید در شرایط کنونی مسئله حمل‌ونقل را برای سوریه تسهیل کنیم و هزینه‌های مترتب بر آن را کاهش دهیم.

موضوع بعدی که امروز در سوریه جای مانور و سرمایه‌گذاری داریم، خدمات فنی و مهندسی است که کشور ما در این حوزه در دنیا شناخته شده است؛ ولی همان‌طور که همواره این ضعف را داشتیم، عدم حمایت‌های لازم از صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی در اکثر بازارها مشکل‌ساز می‌شود، چراکه صادرکنندگان ایرانی برای حضور مناقصه‌ها و مزایده‌ها، متأسفانه قادر به ارائه ضمانت‌نامه‌های مناسب و متناسب با درخواست طرف مقابل نیستند و از سوی دیگر، شرایط سخت صدور ضمانت‌نامه‌ها باعث می‌شود که صادرکنندگان در این حوزه، فعالیت کمی داشته باشند.

علاوه بر این بحث مشوق‌های صادراتی برای خدمات فنی و مهندسی کشور نیز، از موضوعات بسیار مهم به شمار می‌رود، چراکه یکی از رقبای سرسخت ایران در بازار سوریه، کشور ترکیه است که در همه زمینه‌ها ازجمله خدمات فنی و مهندسی، در مقابل ایران قرار دارد.

بر این اساس، اگر تشویق‌های صادراتی همچون سال‌های 85 تا 89 که حدود 8 درصد به جهت حمایت از صادرات خدمات فنی و مهندسی پرداخت می‌شد، مجدد احیا شود، قطعاً صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی ایرانی می‌توانند از این شرایط استفاده و رقابت‌پذیری بیشتری را تجربه کنند و برنده شوند.

یکی دیگر از بخش‌های مزیت‌دار اقتصاد ایران که برای حضور در بازار سوریه باید موردحمایت قرار گیرد، صنایع غذایی ایران است که پتانسیل بسیار خوبی دارد و می‌تواند در بازار سوریه حضور یابد. در کنار این نباید از مزیت صادرات کاشی و سرامیک، سیمان و فولاد نیز غافل شد، چرا که این‌ها کالاهایی هستند که با توجه به شرایط کشور سوریه که نیازمند بازسازی است، به آن‌ها نیاز وجود دارد و لذا حمایت از آن‌ها می‌تواند تمام واحدهای صنعتی را به حرکت درآورد؛ پس باید بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که کالاهایشان را به این کشور صادر کنند.

در جمع‌بندی باید گفت که فرصت استفاده از پتانسیل بازسازی سوریه از سوی ایران باید به بهترین شکل مورداستفاده قرار گیرد، ولی به‌شرط اینکه سیاست‌گذاری‌های ایران نیز متناسب با حمایت از صادرات باشد، به‌نحوی‌که مشکلاتی که در حوزه صادرات، تعهد ارزی و نرخ ارز وجود دارد، از میان برداشته شود و بانک مرکزی که هم‌اکنون در تلاش برای ساماندهی بازار ارز است، گام‌های خود را پیوسته بردارد و شرایط را برای بازگرداندن ارز صادراتی تسهیل نماید. علاوه بر این، روابط بانکی بین ایران و سوریه نیز باید تسهیل شود و از سوی دیگر، کانال‌های مالی بین دو کشور با پول‌های ملی نیز فعال شود تا بتواند شرایط را به نحوی پیش برد که تحریم را دور بزنیم.

اگر همه این شرایط به‌موقع و به‌جای خود فراهم شود، قطعاً می‌توانیم منافع زیادی از این کشور و شرایط بازسازی آن، برای اقتصاد کشور داشته باشیم؛ اما اگر باز هم فرصت‌سوزی کنیم، قطعاً رقبای ما به‌راحتی جای ما را خواهند گرفت و البته باید توجه داشت که این فرصت، طولانی‌مدت نیست و در کوتاه‌مدت قراردادها بسته و کارهای عملیاتی آغاز می‌شود؛ بنابراین دولت و دستگاه سیاست خارجی باید در اسرع وقت این تلاش را شکل دهد و در کنار آن‌ها، رایزنان بازرگانی و وزارت اقتصاد جمهوری اسلامی ایران نیز این شرایط را در ایران فراهم کنند تا امکان حضور صادرکنندگان ایرانی در این بازار جدید فراهم شود تا فرصت به‌دست‌آمده از دست نرود.