تهران – الکوثر: امید غیاثوند کارشناس رسانه در یادداشتی می نویسد: عربستان به عنوان بزرگ ترین کشور عربی - مسلمان منطقه خاورمیانه طی 86 سال گذشته و از زمان پدیداری در نقشه جغرافیایی جهان، همواره با بحران های مواجه بوده اما به خاطر مزیت های بی نظیری مانند موقعیت خاص در جهان اسلام، ثروت عظیم نفتی و دوراندیشی پادشاهان حاکم از بحران های داخلی و خارجی سر به سلامت برده و از گزند چالش ها دور مانده است.

اما طی چهار سال گذشته به واسطه تغییر ویترین سیاسی عربستان و ظهور چهره ای 'خام' و 'جاه طلب' به عنوان محمد بن سلمان در سپهر قدرت پادشاهی سعودی، این کشور با ابربحران های مواجه شده که با قاطعیت می توان گفت در صورت رجعت نکردن به 'عقل گرایی' و 'پرهیز از بلندپروازی'، هیات حاکمه عربستان مسیری جز به قهقرا را طی نخواهد کرد.

ستاره بخت محمد بن سلمان در سیاست از سال 2009 میلادی با فعالیت در تشکیلات محلی ریاض درخشید و اما با جلوس 'سلمان بن عبدالعزیز' بر تخت پادشاهی سعودی، عرصه ای فراخ برای فرد 'عرصه ندیده' چون او فراهم شد و با حکم پدر بر صندلی وزارت دفاع عربستان تکیه زد.

برآمدن محمد بن سلمان به قدرت و در اختیار گرفتن قبضه وزارت دفاع گرچه با رانت پدر شاه و در پی خاموش کردن صدای منتقدان و شاهزادگان چشم دوخته به صندلی صدارت و وزارت و سلطنت هموار شد، اما 'نپختگی' و 'جوانی' وی، عربستان را وارد معرکه ای مرگبار کرد که تا کنون نتوانسته از شکست خفت بار و بی آبروی از این اقدام نسجیده رهایی یابد.

محمد بن سلمان 25 مارس 2015 به حکم پدر به عنوان وزیر دفاع عربستان منصوب شد اما دو ماه بعد یعنی 23 ژانویه سال 2015 با اعتماد به 'اعتماد به نفس کاذب' خود و غره از انبار سلاح های و جنگنده های پیشرفته خریداری شده آمریکایی، انگلیسی و فرانسوی در عملیاتی به نام 'توفان قاطعیت'، و به امید پایان چند روز مناقشه یمن، به این کشور حمله کرد.

محاسبه غلط محمد بن سلمان آنچه را که نباید می شد ، شکل داد و عملیات 'احیای امید' که قرار بود پس از 'توفان قاطعیت' و پیروزی سریع در جنگ آغاز شود، جز بر ناامیدی وی نیافزود و عربستان را در مردابی غلطانید که پس از چهار سال همچنان نتوانسته خود را از آن نجات دهد.

شکست 'معمار جنگ یمن' در برابر اراده مقاومت یمنی ها و بالا گرفتن انتقادات درون حاکمیتی از عملکرد وزیر دفاع سعودی، ملک بن سلمان پادشاه عربستان را بر آن ساخت تا با هدف دور نگهداشتن محمد بن سلمان از زخم زبان ها، وی را به مقام ارجح تر برساند و در پی یک کودتای خاموش، در 21 ژوئن سال 2017، با عزل 'امیر محمد بن نائف' از مقام ولیعهدی، سند شش دانگ این سمت کلیدی را به نام فرزند بزند.

اما این ارتقا مقام و رتبه نیز آبی برای ولیعهد گرم نکرد و کابوس شکست در جنگ یمن و فشارهای داخلی و خارجی، بر سرعت وی در مدار 'بی عقلی' شدت بیشتری بخشید و آنچنانکه با گذشت چهار سال کلید فتح جنگ یمن را کشتار مردم بی دفاع یمنی ها و ویرانی این کشور می بیند.

راه اندازی جنگ یمن به عنوان نخستین اشتباه محمد بن سلمان در کسوت ولیعهدی، افزون بر ایجاد بزرگ ترین بحران انسانی طی سال های اخیر در این کشور فقیر، جز محکومیت جهانی ثمر دیگری برای ریاض نداشته و مقامات عربستانی را با یک بن بست مواجه کرده که نه یارای ادامه آن را دارد و نه پای برای پس کشیدن.

با این حال گرچه محمد بن سلمان به رغم این شکست تلاش کرد به بهانه جنگ یمن صدای منتقدان داخلی را خاموش کند و با گشاده دستی در قبال کشورهای غربی و خریدهای کلان تسلیحات جنگی، چشم آنها را از خطای بزرگ خود بپوشاند اما اکنون با اشتباه بزرگ تر مفقود شدن خاشقچی سرنوشت و آینده سیاسی خود و عربستان را به دامان خطری مهیب تر انداخته است.

خاشقچی روزنامه نگار عربستانی وابسته به دربار پادشاهی سعودی و از منتقدان برخی سیاست های محمد بن سلمان، دوم اکتبر ماه (10 مهر) پس از ورود به کنسولگری عربستان در استانبول ترکیه ناپدید شد.

گرچه دولت عربستان در پی افزایش اعتراض ها، حضور وی را در کنسولگری تکذیب کرد اما مقامات آنکارا با انتشار فیلمی که نشان می داد 15 مامور اطلاعی سعودی پیش از ورود قاشقچی وارد کنسولگری شده و سپس آنجا را ترک کرده اند، به گمانه ها در مورد دست داشتن ریاض در این عملیات دامن زد.

با انتشار عکس ماموران اطلاعی سعودی و حضور دو تن از محافظان محمد بن سلمان در میان آنها، افزون بر مسجل شدن دست داشتن عربستان در ماجرای ناپدید شدن جمال خاشقچی، نوک تیز پیکان انتقادات را متوجه ولیعهد سعودی نشانه رفت که پیشتر به خاطر کم طاقتی در انتقاد نسبت به سیاست های اتخاذی، از سوی خاشقچی به عنوان فردی 'نازک نارنجی' توصیف شده بود.

با این حال محمد بن سلمان برای فرار از اتهام دست داشتن در ماجرای ناپدید شدن این روزنامه نگار ، به 'جراد کوشنر' داماد با نفوذ دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا پناه برد و پنجشنبه هفته گذشته در تماسی تلفنی با وی، نقش خود را در این ماجرا رد کرد.

اما این تماس نیز پایان ماجرا نبود زیرا روزنامه 'واشنگتن ‌پست' با انتشار گزارشی، سند دیگری از نقش محمد بن سلمان در ناپدید شدن خاشقچی رو کرد.

این روزنامه آمریکایی که پیشتر در گزارشی تصریح کرده بود، دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا گفت ‌وگوهای مقام‌های سعودی درباره طرح دستگیری خاشقچی را شنود کرده‌اند در گزارش جدید خود به انتشار محتوای این شنودها پرداخت.

مطابق سند روزنامه واشنگتن پست، نتیجه این شنودها نشان می‌دهد محمد بن سلمان دستور عملیاتی را صادر کرده که هدف آن طعمه گذاشتن برای کشاندن خاشقچی به عربستان از منزل وی در ایالت ویرجینای آمریکا و دستگیری او بوده است.

به نوشته واشنگتن ‌پست، این موضوع که مقام‌های آمریکایی آن را مطرح کرده‌اند گواه دیگری است که نقش مقام‌های بلندپایه رژیم سعودی را در ناپدید شدن روزنامه‌نگار منتقد سعودی، بعد از ورود به کنسولگری عربستان در استانبول نشان می‌دهد.

این روزنامه به نقل از چند نفر از دوستان خاشقچی نوشت: طی چهار ماه گذشته مقام‌های ارشد نزدیک به محمد بن سلمان با خاشقچی تماس گرفته‌ و به او پیشنهاد داده‌اند در صورت بازگشت به عربستان تحت حفاظت قرار خواهد گرفت و شغل رده بالایی در حکومت به او پیشنهاد می‌شود. اما خاشقچی به این پیشنهادها مظنون بود. او به یکی از دوستانش گفت حکومت سعودی هیچ‌گاه به قولش برای صدمه نزدن به او عمل نخواهد کرد.

در هر صورت وضعیت بغرنج ولیعهد سعودی و افزایش مدارک در مورد نقش وی در ماجرای مفقود شدن خاشقچی، محمد بن سلمان را در تقلا انداخته و وی در اقدامی برای نجات از این بحران دست به دامن شاهزاده های عربستانی شده و شنیده ها از این حکایت دارد که ولیعهد سعودی برای بستن پرونده روزنامه نگار سعودی رشوه پنج میلیارد دلاری را به رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه پیشنهاد کرده است.

اما همچنان چشم امید محمد بن سلمان در رفع و رجوع پرونده خاشقجی به آمریکا است چنانکه 'عبدالباری عطوان' تحلیلگر مسایل سیاسی جهان عرب در گزارش اخیر خود که در روزنامه 'رای الیوم' انتشار یافته، تصریح کرده، ترامپ طی یک معامله‌ محرمانه با آل سعود، بر سر توقف تحقیقات درباره قضیه خاشقچی توافق کرده است.

چندی پیش از ماجرای خاشقچی، ' مایکل برلی ' در مقاله ای در نشریه ' تایمز لندن ' با اشاره به ناکامی‌های داخلی و خارجی محمد بن سلمان و تشدید نارضایتی‌ها در داخل خاندان آل سعود، نوشت، روزهای محمد بن سلمان در قدرت به شمارش افتاده و احتمال دارد ملک سلمان بزودی او را از قدرت برکنار کند.

معطوف به این پیش بینی، به نظر می رسد ماجرای مفقود شدن خاشقچی به این روند سرعت مضاعفی بدهد و اجازه ندهد محمد بن سلمان طرح چشم‌انداز موسوم به 2030 را ببیند.

بدون شک سرنوشت خاشقچی و محمد بن سلمان به یکدیگر گره خورده است. گرچه ورود بدون خروج خاشقچی به کنسولگری عربستان در ترکیه ممکن است مرگ وی را به همراه داشته باشد، اما محمد بن سلمان نیز پای در مسیر بدون برگشتی نهاده که جز کناره گیری و حذف از قدرت پیامد دیگری برای او ندارد.

برای اطلاع از آخرین خبرهای ایران و جهان اینجا کلیک کنید