تهران- الکوثر:   سوره زلزله از نشانه‌های روز قیامت و اینکه هر نیکوکار و بدکاری در آن روز نتیجه اعمالش را می‌بیند، سخن می‌گوید. در روایات آمده است سوره زلزله به منزله یک‌چهارم قرآن است و هرکس آن را تلاوت کند، گویی سوره بقره را تلاوت کرده است.

نامگذاری

این سوره را زلزله می‌گویند؛ چون از زلزله نهایی زمین و بر هم خوردن نظم کیهانی در آغاز قیامت سخن می‌گوید. نام دیگر آن زِلزال است؛ زیرا در آیه اول آمده است.

محل و ترتیب نزول

در مورد مکی یا مدنی بودن سوره زلزال اختلاف است؛ اما به گفته محمدهادی معرفت مدنی‌بودن آن مشهور و احتمال صحیح‌‌بودن آن بیشتر است. این سوره در ترتیب نزول، نود و سومین سوره‌ای است که بر پیامبر نازل شد. سوره زلزله در چینش کنونی مصحف، نود و نهمین سوره قرآناست و در جزء سی‌ام قرآن قرار دارد.

تعداد آیات و کلمات

سوره زلزال ۸ آیه، ۳۶ کلمه و ۱۵۸ حرف دارد. این سوره جزو سوره‌های مُفَصّلات (دارای آیات متعدد و کوتاه) و از سوره‌های کوتاه قرآن است.

محتوا

محتوای سوره زلزله بر سه محور است: ۱. نشانه‌های وقوع قیامت (اَشراطُ الساعة)؛ ۲. شهادت زمین به اعمال آدمی در روز قیامت؛ ۳. تقسیم مردم به نیکوکار و بدکار و رسیدن هر کس به جزای اعمال خودش. خداوند در این سوره بر دقیق و سخت و عادلانه بودن روز محاکمه در قیامت تأکید می‌کند. 

در آیه ۲ آمده است در روز قیامت زمین بارهای خود (اَثقال) را بیرون می‌ریزد. علامه طباطبایی می‌نویسد بنابر نظر صحیح‌تر، مراد از «اثقال» مردگان‌اند. گفته شده است از سه آیه پایانی این سوره، تجسم اعمال در قیامت برداشت می‌شود. یعنی اعمال آدمی به صورت‌های مناسبی در برابر او حاضر می‌شوند و همنشینی با آنها مایه نشاط یا رنج و بلا است.

آیات مشهور

فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ (آیه ۷و۸)

در این دو آیه آمده است، هرکس به اندازه ذره‌ای خوبی یا بدی کند، آن را خواهد دید. در تفسیر آمده است منظور از «یَرَه: آن را خواهد دید»، «نتیجه عمل» یا «نامه عمل» یا «خود عمل» است. بنابر نظر سوم، یعنی شخص در قیامت، خود عمل را مشاهده می‌کند، این دو آیه بر تجسم اعمال دلالت می‌کنند.

این آیه در شعر فارسی نیز بازتاب داشته است:

توبه کن مردانه سر آور به رهکه فمن یعمل بمثقال یره 

شأن نزول

از مقاتل بن سلیمان نقل شده است آیه هفتم و هشتم سوره زلزله (که می‌گوید هرکس ذره‌ای نیکی یا بدی کند، نتیجه آن را خواهد دید) در مورد دو نفر نازل شد. یکی از آنها کسی بود که می‌گفت آیه «وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى‏ حُبِّه: و خوراک را با اینکه دوستش دارند به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند.‏» مرا از انفاقِ مال منع می‌کند؛ چراکه آنچه دارم بسیار کم است و محبوب من نیست، و دومی کسی بود که می‌گفت گناهان کوچک به ما ضرری نمی‌رسانند.

فضیلت

در تفسیر مجمع البیان از پیامبر(ص) نقل شده است، هر کس این سوره را تلاوت کند، مانند این است که سوره بقره را قرائت کرده و پاداشی که به او داده می‌شود همچون پاداش کسی است که یک‌چهارم قرآن را تلاوت کرده است. همچنین از آن حضرت نقل شده سوره زلزله به منزله رُبع (یک‌چهارم) قرآن است.

از امام صادق(ع) نیز روایت شده است از قرائت «اذا زلزلت» خسته و ملول نشوید. هر آن كس که در [نماز] نافله‌اش آن را قرائت کند، خدا او را هرگز به زلزله گرفتار نمی‌کند و با زلزله یا صاعقه يا آفتی از آفت‌های دنیا نمی‌میرد و هر گاه بمیرد، خدا او را به بهشت امر می‌کند. پس خداوند سبحان می‌فرماید: بندهٔ من! بهشتم را براى تو مباح كردم، در هر کجای آن خواستی ساکن شو که هيچ مانع و دافعی براى تو نیست.

در دستورالعمل نماز جعفر طیار آمده است، در رکعت اول بعد از حمد، سوره زلزله خوانده شود.

از صفحه ندای نور الکوثر فارسی هم دیدن کنید

آموزش سوره های دیگر قرآن ویژه کودکان