روابط قبل از انقلاب اسلامی ایران و عربستان در سال ۱۳۰۷ بعد از تشکیل حکومت عربستان با یکدیگر روابط سیاسی برقرار نمودند.

در سال ۱۳۰۹ سفارت ایران در عربستان افتتاح و در سال ۱۳۱۴ سفارت ایران در جده تعطیل و سفیر ایران در مصر به عنوان اکردیته در عربستان انتخاب شد. این رابطه تا سال ۱۳۲۲ ادامه یافت. در همین سال به دلیل درگیری شدید بین شیعیان و مقامات سعودی در عید قربان جهت حضور در منی و عرفات و همچنین درگیری بین ایرانیان و عدهای از اتباع سعودی در حرم و اتهام وهابیان به یک حاجی ایرانی و نهایتاً اعدام وی و جداساختن سر اینحاجی ایرانی در ملاء عام، رابطه سياسی دو کشور قطع گردید. البته ایران سفارت مصر در عربستان که حافظ منافع ایران بود طی یادداشتی به وزارت خارجه عربستان نسبت به این اقدام دولت عربستان اعتراض نمود؛ اما دولت سعودی اقدام خود را مطابق با قوانین شرع دانسته و آنرا توجیه نمود. سفارت ایران نیز که پاسخ دولت را غیر منطقی میدید، بیان داشت تا وقتی که جان و حیثیت ایرانیان در عربستان محفوظ نباشد و دولت عربستان عذرخواهی نکند ایران در سیاست خود نسبت به عربستان تجدیدنظر نخواهد کرد. اما دولت سعودی فقط حاضر گردید در مورد آینده، تضمینهایی دهد که دولت ایران قبول ننموده و روابط سیاسی خود را با عربستان قطع کرد و بدینگونه از عزیمت حجاج ایرانی برای انجام مراسم حج جلوگیری به عمل آمد. در سال ۱۳۲۶ هیأت حسن نیتی از طرف عربستان سعودی جهت تجدید روابط دو کشور وارد ایران گردید، در همان سال سفیر ایران در مصر مجدداً اکردیته در عربستان سعودی می شود. در سال ۱۳۴۴ ملک فیصل طی دیداری از ایران و در پیرو مذاکراتی که قبلاً انجام یافته بورڈ طرح موافقتنامه ای راجع به تعیین خط فاصل فلات قاره بین دو کشور ایران و عربستان با حساب ۵۰ درصد از جزیره خارک در تهران پاراف و امضاء و مبادله آن به درآمد موکول شد. در تاریخ دوم آبان۴۷ ۱۳ موافقتنامه ای مربوط به حاکمیت ایران بر جزیره فارسی در حاکمیت دولت سعودی بر جزیره العربی در خلیج فارس و همچنین موافقتنامه تجدید. حدود فلات قاره طرفین در خلیج فارس در تهران به امضاء رسید. این توافق در پی سفر شاه بعد از جنگ شش روزه ۱۳۴۶ اعراب و اسرائیل به عربستان صورت گرفت.

روابط ایران و عربستان تا قبل از تشکیل اوپک از چهارچوب اصول اشرافیت، حفظ خانواده سلطنتی و ادعای حاکمیت بر مسلمانان و دشمنی مشترک با جمال عبدالناصر خارج نگردید. اما بعد از تشکیل این سازمان، روابط ایران و عربستان سعودی از جنبه های فوق فراتر رفته و خط مشی سیاسی و اقتصادی را نیز در برگرفت. دو کشور همچنین در زمینه مسائل اوپک، فلسطین، کنفرانس اسلامی هماهنگی داشته و هر دو با یک دیدگاه به امریکا و شوروی می نگریستند

روابط بعد از انقلاب اسلامی

عربستان قبل از به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی در ایران اوضاع داخلی کشور را به دقت تحت نظر داشت و تمامی تحولات آنرا دنبال می نمود و از هرگونه اظهارنظر و پیشداوری در برابر انقلاب خودداری می کرد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ملک خالد پادشاه عربستان سعودی اعلام داشت که برپا شدن حکومت اسلامی در ایران مقدمهٔ نزدیکی و تفاهم هرچه بیشتر خواهد بود. فهد ولیعهد وقت عربستان سعودی در دیدار با رئیس جمهور الجزایر بیان داشت که: حکومت جدید ایران را تأیید می کنیم و برای رهبری آن احترام زیادی قائل هستیم. اما این مرحلهٔ تأیید جمهوری اسلامی توسط دولت عربستان با تأسیس دفتر جبهه آزادیبخش شبه جزیره عربستان در تهران و گردهمایی جنبشهای آزادیبخش و همچنین برگزاری اولین حج توسط حجاج ایرانی همراه با راهپیمایی برائت از مشرکین جای خود را به مخالفتهای پنهانی علیه ایران داد. سپس، عربستان سعودی موضعگیری تند خود را بر علیه ایران در مطبوعات کشور نمایان ساخت. به دنبال درج سخنان و نظرات مخالفین انقلاب اسلامی ایران در روزنامه ها، وزیر کشور «امیرنایف» علناً برعلیه جمهوری اسلامی ایران موضع گیری نمود. در مقابل مقامات جمهوری اسلامی ایران نیز از رهبران سعودی انتقاد کرده و سیاستهای عربستان را در قبال مسائل منطقه و جهان اسلام و ارتباط نزدیک این کشور با آمریکا به باد انتقاد گرفتند. در مقابل عربستان سعودی با پناه دادن به جاسوسها و مستشارآن نظامی امریکایی که از ایران گریخته بودند و پناه دادن به ضد انقلابیون فراری ایرانی، در صدد برآمد تا به مقابله با انقلاب برخیزد.

واکنش نسبت به جنگ تحمیلی

با تیرگی روابط ایران و عربستان و آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بحران در روابط دو کشور در ابعاد گسترده تری قرار گرفت. رژیم عراق در سی و یکم شهریور ماه سال ۱۳۵۹ ش ۱۹۸۰م جنگ را آغاز نمود. این جنگ در زمانی آغاز گردید که عراق اطمینان کامل به کمک آمریکا و هم پیمانانش و همکاری کشورهای عرب خلیج فارس و در راًس آنها عربستان داشت.

عربستان سعودی در جریان جنگ تحمیلی گرچه در ابتدا ظاهرا اعلام بیطرفی نمود ولی در عمل از رژیم بعثی حمایت میکرد و با اعطای وامهای چند میلیارد دلاری جزء مهمترین منبع تأمین مالی و تسلیحاتی صدام قرار گرفت. به گفتهٔ امیر بحرین کشورهای عرب خلیج فارس در طول جنگ تحمیلی چهل میلیارد دلار کمک مالی به عراق نمودند که بخش اعظم آن مربوط به عربستان و کویت بوده است. علاوه بر این کشورهای عرب حوزه خلیج فارسی بالغ بر ۷۰ میلیارد دلار کمک مالی و جنسی به عراق نمودند که حدود ۳۰ میلیارد دلار آن توسط عربستان پرداخت گردید. همچنین، عربستان سعودی روزانه ۲۸۰ هزار بشکه نفت از منطقه بی طرف استخراج و به حساب عراق میفروخت و علاوه بر این روزانه بین ۳۵۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه نفت عراق را از خاک خود به بندر ینبع عبور می داد. عربستان سعودی هزینه بخشی از خریدهای تسلیحاتی عراق را که به تعویق افتاده بود، نیز به عهده گرفت. عربستان که به واسطهٔ ترس از گسترش انقلاب اسلامی در منطقه خاورمیانه به ویژه خلیج فارس مشوق و حامی رژیم عراق در جنگ علیه ایران بود، علاوه بر کمکهای مالی تعدادی از بنادر و فرودگاههای خود را جهت حمل و نقل کالا و محموله های نظامی مورد نیاز ارتش عراق در اختیار کامل این کشور قرار داد و آواکسهای آمریکایی مستقر در عربستان، اطلاعات نظامی جمع آوری شده را در اختیار عراق قرار می دادند. این اقدامات مورد انتقاد شدید مسئولان جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته تا اینکه مقامات عربستان پس از دیدار «نایف» وزیر کشور عربستان از عراق و امضای دو قرارداد امنیتی و مرزی، آشکارا حمایت خود را از صدام و رژیم بعثی اعلام کردند. علاوه بر این، بعد از طرح هشت ماده ای ملک فهد جهت به رسمیت شناختن اسرائیل، روابط ایران و عربستان تیره تر گردید. سعودیها از عراق در جریان جنگ تحمیلی با کمکهای مالی در حدود ۴۰ میلیارد دلار حمایت نمودند. تیرگی روابط دو کشور ایران و عربستان در جولای سال ۱۹۸۷ م / ۱۴۰۸ ه. ق با شهادت ۰ ۴۰ تن از حجاج ایرانی توسط نیروهای امنیتی سعودی در مکه معظمه در حین انجام شعائر اسلامی به بالاترین درجه خود رسید. بعد از این واقعه، به مدت سه سال روابط دو کشور قطع و ایرانیان از انجام فریضهٔ حج محروم گردیدند. هشت ماه پس از کشته شدن زائران ایرانی در خانه خدا، در آوریل ۱۹۸۸ عربستان بطور یک جانبه به قطع مناسبات سیاسی با جمهوری اسلامی ایران اقدام کرد و همچنین به دیپلماتهای ایرانی مقیم، یک هفته مهلت داد که عربستان را ترک نمایند.

در سال ۱۹۹۱ م / ۱۳۷۰ ش در پی مذاکرات مفصل، وزرای امور خارجه دو کشور ایران و عربستان تجدید رابطه اعلام گردید. در همین سال یک هیأت ۱۹ نفره به ریاست مصطفی فومنی حائری مشاور وزارت امور خارجه ایران جهت بازگشایی سفارت و سرکنسولگری ایران در ریاض و جده وارد عربستان گردیدند. همچنین هیأتی نیز مرکب از نمایندگان سعودی جهت بازگشایی سفارت عربستان در ایران وارد ایران گردید.

بدین گونه با گذشت یک دهه دشمنی و بدبینی و بعد از جنگ عراق علیه کویت، دو کشور سعی در برقراری روابط با یکدیگر نمودند و در تعاقب این مسئله، هشام ناظر، وزیر نفت عربستان سعودی در کنفرانس بین المللی نفت در اصفهان شرکت کرد و بعد از مدتی کوتاه وزیر امورخارجه عربستان شاهزاده سعود الفیصل از تهران بازدید نمود. این اولین دیدار مقام بلندپایه عربستان سعودی ازایران پس از انقلاب اسلامی بود.

چگونگی موضع گیری در سازمانهای بین المللی در قبال جمهوری اسلامی ایران

عربستان به علاوه کمکهای مالی و نظامی خود به کشور عراق، در جهت خلافسیاستهای ایران در چارچوب سازمانها و پیمانهای بین العربی و بین المللی و منطقه ای وارد عمل گردید. این اقدامات در کنفرانس اسلامی، جامعه عرب و شورای همکاری خلیج فارسی، جنبش عدم تعهد و سازمان ملل انجام می گرفت که به طور خلاصه بدان پرداخته می شود:

۱. شورای همکاری خلیج فارسی : این شورا در حدود هشت ماه پس از آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران یعنی در ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ تأسیس شد. کشورهای عرب عضو شورای همکاری از همان ابتدای جنگ با قراردادن خود در یک طرف، کمکهای فراوانی به عراق جهت جنگ با ایران نمودند که می توان کمکهای مالی اعم از وام و کمکهای بلاعوض را به ۳۵ الی ۴۵ میلیارد دلار تخمین زد که عمدتاً توسط عربستان، قطر و امارات عربی متحده پرداخت می گردید. گذشته از کمکهای مالی، حمایتهای سیاسی فراوانی نیز به دولت عراق می نمودند که با اعلام حمایت از مواضع عراق در جنگ انجام می گرفت.

۲. اتحادیه عرب .در اتحادیه عرب، عربستان سعودی که توانسته بود با کمک مالی به سوریه و بعضی از کشورهای عرب منطقه در زمان خلاء وجودی مصر در این جامعه نقش مؤثری را ایفاء نماید، توانست با نفوذی که بر دیگر کشورها کسب نموده بود اقدامات زیادی برعليه ایران و بر له عراق انجام دهد که از جمله: در سال ۱۹۸۴ وزرای خارجه عرب و اتحادیه و کلای عرب با متجاوز اعلام نمودن ایران، از شورای امنیت خواهان اعمال فشار بیشتری برای

قبولاندن صلح به ایران شدند. همچنین در چهارمین اجلاس وزرای کشورهای عرب در سال ۱۹۸۶، ضمن ابراز تأسف از ادامه جنگ اعلام نمودند که هرگونه تجاوز به عراق به منزله تجاوز به امت عرب می باشد که کاملاً بحق بودن جنگ، یا ناحق بودن آن را کنار گذاشته و عصبیت عرب را مطرح نمودند. از دیگر اقدامات انجام شده باید از کمیته هفتگانه عرب متشکل از مراکش، تونس، اردن، کویت، یمن شمالی (سابق) و عراق و عربستان سعودی نام برد که به تحریکاتگسترده ای در حمایت از عراق اقدام نمودند.

3.در جنبش عدم تعهد، با توجه به اینکه نفوذ عربستان سعودی در این جنبش کم است، اما این کشور توانست با سازماندهی تعدادی از اعضای عرب و مسلمان این جنبش، امکان بهره برداری مطلوب از این جنبش را محدود نماید.

این اقدامات سیاسی انجام شده توسط حامیان عراق و در رأس آنها عربستان بر علیه ایران منجر به صدور قطعنامه و بیانیه های مختلف از مجامع بین العربی و بین المللی و منطقه برعلیه ایران گردید.

روابط اقتصادی

روابط اقتصادی ایران و عربستان بازتابی از روابط سیاسی این دو کشور می باشد. تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، دو کشور مزبور در چارچوب برنامه ریزی سیاسی خود قرار گرفته و از آنجا که هر دو یک هدف را در منطقه دارا بودند و در راستای همین اهدافسا، با هماهنگی داشته و در رفع نیازهای یکدیگر می کوشیدند.

آمار زیر نشان دهندهٔ مبادلات تجاری ایران و عربستان قبل از انقلاب اسلامی میباشد:

بعد از انقلاب اسلامی، روابط سیاسی ایران و عربستان سعودی رو به سردی گرایید.

عربستان سعودی در ماجرای تحریم اقتصادی جمهوری اسلامی ایران از طرف غرب در سال1366 مبادرت به تحریم ورود کالاهای جمهوری اسلامی  ایران که طریق کشورهای خلیج فارس به آن کشور می شد نمود.

جدول زیر نشان دهند.هٔ مقدار صادر است و واردات ایران وعربستان بعد از انقلاب اسلامی تا سال ۱۳۶۲ میباشد:

با آغاز جنگ تحمیلی علیه ایران و با توجه به حمایتهای گسترده عربستان از رژیم عراق کم کم روابط اقتصادی دو کشور رو به کاهش نهاد، تا جایی که دیگر مبادلات تجاری قابل توجهی مابین دو کشور انجام نمی گرفت. از مهمترین اقلام صادراتی عربستان به ایران میتوان: اتیلن گلیکول، اوره، بنزین هواپیما،پروپان و بوتان مایع، متانول، مواد بهداشتی و شیمیایی و پلی اتیلن را نام برد. همچنین از اقلام صادراتی ایران به عربستان می توان از قالی، قالیچه پشمی، پسته، میوه جات، سنگ مرمر و سنگهای پوشش بنا و آجر فرش و روکش ساختمان نام برد. البته باید

از جمله اقلام صادراتی عربستان به ایران از گندم نیز نام برد که در سال ۱۳۶۸ به میزان ۳۱۱ هزار

تن و به ارزش ۵۳۸۹ میلیون ریال ایرانی بوده است.

جدول زیر حجم واردات و صادرات ایران از عربستان را در نیمه اول سال ۱۳۷۱ نشان می دهد

حجم واردات ایران از عربستان در نيمه اول1371

صادرات ایران به عربستان در نيمه اول1371

مقدار ارزش کلی واردات ایران از عربستان در سال1364-1369

 کالاهای صادراتی جمهوری اسلامی ایران به عربستان در سال1992

در کل، در سال ۱۹۹۲ کالاهایی به ارزش ۳۲۵۴۱ هزار ریال و به وزن ۲۱۶۶۴ تن از ایران صادر شده است، که در این میان سیب با8111 هزار ریال 24/93درصد را که بیشترین سهم  می باشد، به خود ختصاص دأده است. به دنبال سیب انواع فرش با ۵۹۴۹ و کشمش با3468 هزار ریال قرار داشته اند، که به ترتیب سهمی برابر با ۱۸/۲۸ و ۱۰/۶۶ درصد از کل صادرات  ایران به عربستان را داشته اند.

در مجموع واردات ازایران در مقایسه سالهای 1991و1990 به ترتیب 15/54و 46/35برابر گشته است 

طی دو سال مذکور واردات از ایران به ترتیب برابر با2094و702 هزار ریال بوده است.  واردات از ایران0/026 درصد از کل عربستان را تشکیل داده است.

در سال 1993 جمهوری اسلامی ایران کالاهایی به عربستان سعودی صادر نموده است که حاکی از افزایشی معادل 3۰۳/۹۹ و ۱۷۵۹۳ درصد میباشد. در این میان واردات سیب به وزن ۳۲۶/۹ تن و کاغذ به ارزش ۳۶/۶۰۳ هزار ریال سعودی بیشترین میزان را به خود اختصاص داده اند. به دنبال این دو کالا از نظر وزن و با فاصله ای بسیار زیاد کاغذ با ۴۹۵۲، کشمش با ۳۰۴۶ و خربزه، طالبی و گرمک با ۲۸۳۱، هندوانه با ۲۴۴۵ و پسته با پوست با ۲۳۹۱ تن قرار گرفته اند. از نظر ارزش نیز بدنبال کاغذ، سیب با ۲۹۶۲۲، پسته با ۱۴۳۴۵، انواع فرش با ۸۱۴۰ و کشمش و پسته بدون پوست با ۶۸۳۵ قرار داشته اند. واردات از جمهوری اسلامی ایران بعد از جنگ دوم خلیج فارس رو به افزایش گذارده است. صادرات جمهوری اسلامی ایران به عربستان در سال ۱۹۹۳ حدود ۰/۱۲ درصد از کل واردات این کشور را تشکیلداده است.

 کالاهای صادراتی جمهوری اسلامی ایران به عربستان در سال ۱۹۹۳

همکاریها و قراردادهای اقتصادی عربستان و جمهوری اسلامی ایران

بین ایران و عربستان روابط اقتصادی در سطح بالایی نبوده است. بعد از سه سال قطع رابطه سیاسی در سال ۱۳۷۰ روابط سیاسی و به دنبال آن روابط اقتصادی مجدداً برقرار گشت. بطور خلاصه در زمینه رابطه اقتصادی دو کشور می توان به موارد زیر بسنده نمود:

- ورود اولین هیأت اقتصادی عربستان به سرپرستی اسماعیل ابوداود - رئیس اتاق بازرگانی جده - در مهرماه ۱۳۷۰ به ایران و دیدار و گفتگو با وزرای معادن و فلزات، صنایع سنگین، بازرگانی، رئیس کل بانک مرکزی و رئیس اتاق بازرگانی.

- در دی ماه ۱۳۷۰ به دعوت شرکت صادرات صنعتی عربستان هیأتی از بنیاد مستضعفان و جانبازان به عربستان رفته و ضمن بازدید از مراکز صنعتی این کشور ملاقاتهایی نیز با رؤسای اطاق بازرگانی جده - ریاض - منطقه شرقیه و همچنین شاهزاده عبداله فیصل بن ترکی داشتند که در پایان این دیدارها تفاهمنامهای میان معاونت صنایع بنیاد مستضعفان و جانبازان و رئیس شرکت صادرات صنعتی عربستان {مشاری} به امضا رسید که برطبق آن مبادلات دوجانبه میان بنیاد و این شرکت از طریق این دو نهاد صورت گیرد.

در دی ماه1372 بنا به درخواست مرکز توسعه صادرات عربستان از سوی مرکزبین المللی تجارت سازمان ملی گزارشی از بازار ایران با هدف گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری این کشور با ایران تهیه شده است. این مرکز سعودی به شرکتهای بخش خصوصی و دولتی عربستان و اتاقهای بازرگانی خود توصیه کرد که برای افزایش حجم مبادلات تجاری با ایران باید از دو طریق عمل نمود. اول، تماس مستقیم با مؤسسات دولتی جمهوری اسلامی ایران با هدف ارزیابی نیازهای وارداتی این کشور از جمله گندم، انواع روغنهای خوراکی، مواد شوینده و پاک کننده و فرآورده های شیمیایی، دوم، برقراری ارتباط با بخش خصوصی ایران که مسئوليت واردات کلیه کالاهای مصرفی ساخته شده را به عهده دارد.

روابط فرهنگی

تاریخ روابط فرهنگی ایران و شبه جزیره عربستان به دوران قبل از ظهور اسلام می رسد. این ارتباط با نواحی عرب نشین خلیج فارس تا جایی بود که بسیاری از اعراب در دوران اشکانیان و ساسانیان در سپاه ایران خدمت می نمودند. علاوه بر این ایرانیان در یمن، عدن، حضرموت و ساحل دریای سرخ زندگی و حتی یمن  را نیز در دستان خورد داشتند. بنابه شواهد تاریخی تعدادی از علمای عرب در دستگاههای دولتی ایران دارای نقشی مهم بودند. این مسئله تا آغازعصراسلامی ادامه داشت. با آغاز دوران اسلامی نفوذ و ارتباط فرهنگی دو منطقه در ابعاد جدیدتری وارد گشت. ایرانیان با شور و شوق فراوانی به دین اسلام رو آوردند که سلمان فارسی نمونه بارز آن است. بدین گونه ارتباط فرهنگی ایران و شبه جزیره عربستان آمیخته با مذهب گردید، نفوذ کلمات فارسی در زبان عربی و کلمات غربی میان زبان فارسی نشان دهندهٔ عمق این ارتباط بود. بعد از حمله اعراب به ایران، این ایرانیان بودند که کمک فکری فراوانی جهت پیشرفت اصول و تعالیم اسلامی نمودند. از حضور بلافصل خاندان برامکه، فضل در دستگاه خلفای عباسی که بگذریم قیام صاحب زنج نمونه ای دیگر از این مدعاست. در سال ۲۴۹ ه.ق علی بن محمد ایرانی در میان غلامان زنگی ساکن نواحی خلیج فارس نهضت وسیعی را بنیان گذارد که در تعاقب این نهضت آنها توانست قسمتی از عربستان را به تصرف آنان درآورند در سال 317 ابوطاهر گناوه ای مؤسس دولت قرمطیان به عربستان لشکر کشی کرد و مکه را تحت استیلای خود درآورد . این شخص سنگ۔ حجر الاسرد را از مکه خارج و در مسجدی به نام حجرد در قطيف نصب کرد. این سنگ مدت بیست سال در این منطقه قرار داشت. قرامطیان مرويج فرهنگ ایرانی در شبه جزیره عربستان بودند. بطورکلی سعودیها وارث یک ذهنیت تاریخی نسبت به ایران هستند. و ان احترام آمیخته با ترس است. در قرون اولیه اسلامی ایرانیان زیادی به عربستان رفته و مراکز متعدد علمی و آموزشی ایجاد نمودند، ابن بطوطه در مکه به یکی از بزرگترین وعاظ  بنام شیخ برهان الدین عجمی اشاره می کند که بنا به مقام علمی این شخص کرسی خطابه وی روبروی خانه کعبه گذاشته می شد همچنین از شیخ دانيال عجمی، ابوبکر شیرازی، خضر عجمی نیز 

نیز به عنوان مقامات بالای ایرانیان در این منطقه نام می برد.اولين نشریه غیر عربی منتشره در عربستان مربوط به شخصی به نام علی اقا شیرازی مدیر روزنامه بهمن در بوشهر بود، این شخص در مراسم حج سال ۱۳۲۶ هجری روزنامه ای به زبان فارسی منتشر نمود. در فروردین ۱۳۴۶ وزیر آموزش و پرورش ایران در رأس هیأتی بنا به دعوت وزیر فرهنگ سعودی به کشور عربستان سعودی مسافرت نمود و در ریاض پیش نویس یک قرارداد فرهنگی را پاراف نموده و در تعاقب آن وزیر فرهنگ سعودی در آبانماه همان سال به تهران مسافرت نمود و قرارداد فرهنگی، را به امضاء رسانید.

برای عضویت در کانال تلگرامی الکوثرفارسی اینجا کلیک کنید