تهران- الکوثر: شیعیان لبنان در سراسر تاریخ مردمی مستضعف بودند و همواره تحت ظلم حکومت‌های عثمانی و فرانسوی و دست نشانده، از حقوق خود محروم بودند. انجام عزاداری برای امام حسین(ع) از دیرباز ممنوع بود و فقط برخی ایرانی‌هایی که از طرف حکومت صفویه در لبنان  حضور داشتند و مورد حمایت ایران بودند، آزاد بودند تا به هر شکلی که می‌خواهند عزاداری انجام دهند.

با سقوط سلطنت عثمانی، شیعیان لبنان باز هم به آزادی مذهبی نرسیدند و تا سال‌ها پس از استقلال لبنان، اگر می‌خواستند روضه در منازلشان برگزار کنند باید مخفیانه دور هم جمع می‌شدند و بدون هیچ نشانه و پرچم و علامتی در اتاقی نشسته و به آرامی روضه خوانده و اشک می‌ریختند. ضمن آنکه دو سه نفر سر کوچه نگهبانی می‌دادند تا اگر ماموران دولتی سر و کله شان پیدا شد، خبر بدهند.

این داستان در مناطقی مثل بیروت که اهل سنت قدرت و حضور بیشتری داشتند، تا حدود چهل سال پیش به همین وضع بود. کم کم با اقدامات روحانیونی مثل امام موسی صدر و روشنگری‌های آن‌ها، هم شیعیان متحد شده و خرده خرده قدرت پیدا کردند، هم مفهوم عاشورا و امام حسین(ع) منتشر شد و با تشکیل جامعه مقاوم، الگو و سرمشقی برای همه مردم قرار گرفت. امام موسی صدر با اینکه سردمدار تقریب مذاهب بود، اما در معرفی و نشر معارف شیعی بشدت فعال و موثر بود. سخنرانی‌های ایشان در مورد امام حسین(ع) و قیام عاشورا، و پیوندی که با دل مردم و مشکلات و زندگی روزانه آن‌ها برقرار می‌کرد، هنوز که هنوز است پرمفهوم و راهگشا و تازه است.

نهضت شیعیان

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، شیعیان لبنان مانند دیگر شیعیان دنیا، پشتوانه و حامی و تکیه گاهی پیدا کردند و تبادلات فرهنگی آن‌ها با ایران وسعت پیدا کرد. سفر شیعیان لبنان به ایران به قصد زیارت و تحصیل در حوزه زیاد شد و تلاش کردند از معارف اسلامی انقلابی ایران استفاده کنند. با حضور سپاه پاسداران در لبنان و تاسیس حزب الله، عزاداری‌های پر شور حسینی برادران سپاه، سرمشقی برای لبنانی‌ها شد. لبنانی‌ها امروزه عموما به شیوه و لهجه عراقی روضه می‌خوانند اما بسیار از عزاداری و روضه خوانی ایرانی لذت می‌برند و خیلی‌ها تلاش می‌کنند شبیه نوحه خوانی‌های ایرانی نوحه بخوانند.

یکی از پرتعداد ترین مجالس روضه حزب الله در ضاحیه در حسینیه سید الشهدا(ع)

مجالس روضه حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام در دهه اول محرم به شکل پرشوری اجرا می‌شود. در جای جای ضاحیه و دهکده‌های مختلف شیعه در شمال و جنوب لبنان مجالس روضه برگزار می‌شود. برخی از آن‌ها توسط موسساتی مثل حزب الله و حرکت امل یا مجلس اعلای شیعیان لبنان یا نمایندگان مراجع دینی برگزار می‌شود و برخی هم توسط اشخاص عادی. عموما مساجد هم پس از نماز مغرب و عشا برنامه روضه خوانی و سینه زنی دارند. یکی از پرتعداد ترین مجالس روضه حزب الله در ضاحیه در حسینیه سید الشهدا(ع)(مُجَمَّع السید الشهداء) در رویس برگزار می‌شود. اینجا همان سالنی است که حزب الله در آن مراسم‌های مختلف اجرا می‌کند و گاهی سید حسن نصرالله هم شخصا در آن‌ها حاضر می‌شود. حرکت امل هم حسنیه‌های کوچک و بزرگی در ضاحیه و دیگر شهرهای لبنان دارد که مردم در آنجا جمع شده و به عزاداری می‌پردازند. حتی نبیه بری رئیس حرکت امل، در منزل خودش روضه‌ای برگزار می‌کند و شیعیان می‌توانند در آن شرکت کنند.

رسم و رسوم عزاداری لبنانی

مجالس روضه در لبنان رسم و رسوم و شکل خاص خودش را دارد. اگر در مسجد باشد که مردم روی زمین می‌نشینند وگرنه در حسینیه‌ها و منازل، حتما باید صندلی باشد و مردم روی صندلی بنشینند. عموما قسمت مردانه و زنانه جداست. مثلا در دهکده، مردها به مسجد ده و زن‌ها به حسینیه ده می‌روند یا بالعکس. در سالن‌هایی که امکان جدا کردن نیست، مردها روی صندلی‌های جلویی می‌نشینند و زن‌ها پشت سر آن‌ها. عموما روحانی‌ای صحبت می‌کند و در انتها روضه می‌خواند. سپس مداح به روضه‌خوانی و سینه زنی می‌پردازد.

اکثر مردم لباس سیاه می‌پوشند و چفیه‌ای بر گردن می‌اندازند. دختران و خانم‌های بی‌حجاب روسری سیاه یا چفیه بر سر می‌اندازند و لباس سیاه بر تن دارند. حضور دخترانی که بلوز و شلوار یا دامن سیاه بر تن کرده‌اند و با موهای مرتب کرده به روضه م‌ روند بسیار قابل توجه و تامل است.

یکی از رسم و رسوم‌های ایام محرم، پختن حلیم است و هم زدن حلیم به قصد برکت و برآوردن حاجات، از عقیده‌های شیعیان است. البته حلیم لبنانی بدون شکر بوده و دانه‌های گندم آن درشت و له نشده است. اگر روضه فقیرانه باشد، آب معدنی، آب میوه و کعک العباس (نوعی شیرینی محلی مخصوص محرم) به عزاداران می‌دهند.

اگر صاحب مجلس وضعیت مالی خوبی داشته باشد، غذا هم می‌دهد. عموما کبسه (نوعی غذای لبنانی که با برنج و گوشت پخته می‌شود) بین عزاداران توزیع می‌شود. خیلی اوقات هم حلیم داده می‌شود.  از طرف دیگر یک نوع بیسکوییت ساده دایره شکل که بین آن را راحت الحلقوم (همان باسلق خودمان) می‌گذارند آماده شده و به عزاداران تعارف می‌شود. برخی مجالس خیلی مجالس شیک و سطح بالایی است که عموما مخصوص سیاسیونی است که بین شیعه گری و سکولار بودن گیر کرده‌اند. بعضی مجالس هم بسیار پرجمعیت و با شور و اشک همراه است و سینه زنی مرتب و سنگینی انجام می‌دهند.

عزاداری ایرانیان در لبنان

ایرانیان ساکن لبنان هم مراسم روضه و سینه زنی خوبی برگزار می‌کنند. از آنجا که عمده تجار فرش در لبنان آذری هستند، در سینه زنی کم نمی‌گذارند و بسیار مرتب و سنگین سینه‌زنی می‌کنند و شور می‌گیرند. یک مراسم مخصوص ایرانی‌ها در سفارت برگزار می‌شود و مراسم عمومی دیگری در یکی از مساجد ضاحیه برگزار می‌شود که لبنانی‌ها هم می‌توانند در آن شرکت کنند. بسیاری از جوانان لبنانی که کمی فارسی بلد هستند یا حتی فارسی بلد نیستند، به عشق سینه زنی ایرانی به این مجلس می آیند. عموما هر شب توسط بانی خیر، شام بین عزاداران توزیع می‌شود. قیمه و قورمه امام حسین(ع) در لبنان مزه دیگری می‌دهد و خیلی می‌چسبد.

نمادها و پرچم‌ها

در لبنانو در مراسم‌های حزب الله در محرم عموما پرچم سیاه عزاداری و تصاویر امام خمینی(ره) و امام خامنه‌ای، شهید سید عباس موسوی، سید حسن نصرالله و شهید عماد مغنیه به چشم می‌خورد. حتی پرچم زرد رنگ حزب‌الله کمتر استفاده می‌شود. اما در مراسم‌های حرکت امل تصاویر امام موسی صدر و نبیه بری، پرچم سبز رنگ حرکت امل، تصویر امام خمینی(ره)، حضرت آقای سیستانی، و گاه مقام معظم رهبری دیده می‌شود.

برگزاری دسته عزاداری در روز عاشورا توسط حزب الله

«مسیره» روز دهم

«مسیره» یا همان دسته عزاداری، در روز عاشورا در ضاحیه توسط حزب الله برگزار می‌شود. مردم و در میان آنان گروه‌های منظم پیشاهنگی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه و جوانان کفن پوش از مساجد مختلف در لباس‌های یک شکل و در دسته‌های منظم مسیر اتوبان سید هادی نصرالله را پیاده طی می‌کنند و به سمت ملعب الرایه محل تجمع ظهر عاشورا، حرکت می‌کنند. مسیر عزاداری زن‌ها کلا در خیابان دیگری است و بجز نگهبان‌ها، مرد دیگری اجازه ورود ندارد. از شب قبل، تمام مسیر توسط جوانان هوشیار حزب‌الله بررسی شده و تمام ماشین‌ها از کنار خیابان به پارکینگ‌ها منتقل می‌شوند. تا صبح و هنگام شروع مراسم، هر یک متر، یک نیرو ایستاده و مراقب اوضاع است. از نیمه شب، ورود ماشین به ضاحیه ممنوع می‌شود و مسیرهای ورودی به سمت مسیر عزاداری، با کامیون‌های سنگین بسته می‌شود.

مراسم تعزیه خوانی نبطیه

نبطیه به عنوان شهر بزرگ شیعه نشین جنوب از دیرباز به جهت حضور برخی ایرانیان و عزاداری آن‌ها، مرکزی برای عزاداری و روضه خوانی شیعیان بوده است. از چند روز قبل محرم برای مراسم آماده می‌شوند و در میدان شهر، با اسب به تمرین می‌پردازند. تعزیه روز عاشورا بسیار پرشور و پرجمعیت است و بعد از آن دسته‌ها به راه می‌افتند. در نبطیه قمه زنی هم انجام می‌شود. ظاهرا این رسم از همان ایرانیان مقیم نبطیه به لبنانی‌ها منتقل شده است

مطالب اختصاصی محرم را اینجا پیگیری کنید

از صفحات دین و زندگی و ندای نور الکوثر فارسی دیدن کنید

آموزش سوره های قرآن ویژه کودکان