تهران- الکوثر: محمد مهدی شمس‌الدین در ۱۹۷۵م، نیابت شورای عالی شیعیان لبنان به ریاست امام موسی صدر را پذیرفت. پس از ناپدید شدن امام موسی صدر در سال ۱۹۷۸م، او ریاست این شورا را بر عهده گرفت و در ۱۳۷۲ش به طور رسمی به عنوان رئیس مجلس اعلای شیعیان لبنان انتخاب شد.

پدر شمس الدین، عبدالکریم، از علمای لبنان بود که سال‌ها در نجف به تحصیل و تدریس اشتغال داشت. محمد مهدی، ۳۳ سال از عمرش را در عراق گذراند، در این مدت علاوه بر تحصیل علوم دینی نزد فقهایی، چون سید محسن حکیم و سید ابوالقاسم خویی، فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیز داشت.

او سرانجام در ۲۱ دی ۱۳۷۹ش. برابر با ۱۵ شوال ۱۴۲۱ق. در ۶۷ سالگی درگذشت و در مسجد امام صادق(ع) که خود در بیروت تأسیس کرده بود، به خاک سپرده شد. مزار او در انتهای راهروی ورودی این مسجد واقع شده است.

عراق :  شمس الدین، در نجف با محمد رضا مظفر، سید محمد باقر صدر و محمد حسین فضل الله در راه‌اندازی مجله‌الاضواء مشارکت ورزید.

حزب الدعوه:  در ۱۹۵۷ در تأسیس حزب الدعوة الاسلامیة با سید محمدباقر صدر همراهی کرد. بسیاری از طلاب لبنانی که در حوزه علمیه نجف مشغول به تحصیل بودند تحت تأثیر شمس الدین و هموطنش، سید محمد حسین فضل الله، به این حزب پیوستند و بیشتر آنان پس از بازگشت به لبنان پایه‌گذار فعالیت‌های سیاسی وحزبی به ویژه حزب الله شدند.

لبنان:  شمس الدین، در ۱۹۶۹م به لبنان بازگشت و ریاست انجمن خیریه فرهنگی را که در ۱۹۶۶م تشکیل شده بود برعهده گرفت و تا ۱۹۷۵م به فعالیت‌های فرهنگی و فکری و تبلیغی اشتغال داشت.

شورای عالی شیعیان

در ۱۹۷۵ با عضویت در شورای عالی شیعیان لبنان به ریاست امام موسی صدر، نیابت او را پذیرفت. از ۱۹۷۸ با ناپدید شدن صدر در جریان سفرش به کشور لیبی، عملاً ریاست این شورا بر عهده او قرار گرفت. در ۱۳۷۲ش که پانزده سال از ناپدید شدن امام موسی صدر می‌گذشت، بار دیگر امام موسی صدر به عنوان رئیس افتخاری، شمس الدین به طور رسمی به عنوان رئیس مجلس اعلای شیعیان لبنان انتخاب شد.

اندیشه سیاسی

شمس الدین در ۱۹۵۴ کتاب نظام الحکم والاداره فی الاسلام را تألیف کرد تا به جریان سکولار و به طور مشخص به کتاب علی عبدالرازق (الاسلام و اصول الحکم) که بیست سال پیش از آن منتشر شده بود پاسخی داده باشد. خود وی انگیزه‌اش را از تألیف این کتاب، اثبات وجود الگو و نظام حکومت در اسلام و رد گسست میان دین اسلام و حکومت دانسته است. شمس الدین در سفرهای متعددی که در اواخر دهه نود به کشورهای عربی داشت، شیعیان عرب را به ادغام و آمیختن با جوامع عربی‌شان فراخواند وافزون بر این کوشید تا میان نظام‌های سیاسی عرب و جنبش‌های اسلام‌گرای معارض، مصالحه برقرار کند.

شیخ درکتاب سکولاریزم  نیز به نقد و بررسی ابعاد محتوایی و تاریخی سکولاریزم در بحث مواجهه مسیحیت با اسلام پرداخته است. وی می گوید به طور قطع شاهد آن بوده ایم که جهان غرب در تمامی دوران های گذشته، همیشه از مسأله دوگانگی مصدر حاکمیت در رنج بوده است.همچنان که در دوران بعد از نهضت[رنسانس] از تضاد میان قدرت نوظهور و ثروت وسیاست و جامعه با وضع مستبدانه غیر قابل تغییر و متحجر رنج برده اند و نیز اینکه این جوامع در دوران بعد از نهضت [رنسانس] از تعارض مسأله آزادی در طرح مسائل علمی با تفسیرهای ثابت و موجود خود برای طبیعت و تاریخ متحمل رنج بوده است.

دراین کتاب همچنین به موضوعات مهمی چون رویکرد مسلمانان در مواجهه با تمدن غربی و محتوای سکولاریزم آن، عناصرشکل دهنده تمدن نوظهور، مواضع رهبری های فکری و سیاسی، و سکولاریزم و چالش های آن  اشاره شده است . از دیگر موضوعات مهم مطرح در کتاب حاضر، مسأله تقابل سکولاریزم با اسلام است.

از وی علاوه بر مقالات، سخنرانی‌ها و خطبه‌های نماز جمعه، آثاری نیز برجای مانده است که برخی آنها عبارتند از:

نظام الحکم والإدارة فی الإسلام

الاحتکار فی الشریعة الإسلامیة.

المسائل الحرجة فی فقه المرأة.

الحوار سبیل التعایش (ندوات الفکر المعاصر).

مطارحات فی الفکر المادی والفکر الدینی.

ثورة الحسین فی الوجدان الشعبی.

ثورة الحسین، ظروف‌ها الاجتماعیة وآثارها الإنسانیة.

أنصار الحسین.

الحسین قصة حیاته وثورته.

العلمانیة.

دراسات فی نهج البلاغة.

محاضرات فی التاریخ الإسلامی.

دراسة عن موسوعة الفقه الإسلامی.

بین الجاهلیة والإسلام.

الإسلام وتنظیم الأسرة (مع آخرین).

الغدیر - دراسة تحلیلیة اجتماعیة سیاسیة لمسألة الحکم الإسلامی بعد وفاة الرسول.

شرح عهد الأشتر.

واقعه کربلا فی وجدان الشعب؛ (نویسنده در فصل چهارم این کتاب، به ادوار ماتم حسینی و مراحل عزاداری می‌پردازد. و آن را به سه مرحله از ابتداء تا سقوط بغداد به دست هلاکوخان، از سقوط بغداد تا شروع عصر جدید و از شروع عصر جدید تا امروز تقسیم می‌کند.)

عقائد الشیعة الإمامیة.

الوصایا.

التطبیع بین ضرورات الأنظمة وخیارات الأمة.

الجهاد.

حرکة التاریخ عند الإمام علی.

التجرید فی الفکر الإسلامی.

رسالة الحقوق للإمام زین العابدین.

تفسیر آیات الصوم.

مع الإمام الرضا.

لبنان الکیان والدور.

الأمة والدولة والحرکة الإسلامیة.

المقاومة فی الخطاب الفقهی السیاسی.

الاجتهاد والتقلید.

فقه العنف المسلح فی الإسلام.

کتابشناسی