تاریخ لبنان
تهران- الکوثر: دورۀ جدید تاریخ لبنان با فروپاشی دولت عثمانی و جنگ اول جهانی آغاز شد. نقشۀ ذیل مربوط به دورهای از لبنان تحت کنترل فرانسویهاست که دولت لبنان کبیر نامیده میشود. در این دوره دولت علویین، دولت حلب، دولت دمشق و دولت جبل دروز وجود دارند. در جنگ اول جهانی، دولت عثمانی تضعیف شد و دولت بریتانیا و فرانسه حملات نظامی خود را آغاز کردند و با وعدۀ تشکیل کشور پادشاهی متحد عربی، حمایت عربها را از طرف شریف حسین بن علی ، شریف مکه دریافت کردند. طی مکاتبات مک ماهون، کمیسر عالی انگلیس در قاهره، با شریف مکه، سپاهی با نام لژیون عرب آماده شد و در نهایت، همین سپاه در کنار نیروهای اروپایی، امپراطوری عثمانی را سرنگون کرد.
قبل از آغاز جنگ، جمال پاشا اقداماتی در منطقه کرد، که بسیار حائز اهمیت است:
- جمال پاشا برای مبارزه با نیروهای انگلیسی سربازی را اجباری کرد.
- جمال پاشا بدلیل جنگ، مالیاتهای فراوانی از مردم دریافت کرد و موجبات نارضایتی مردم فراهم شد.
- جمال پاشا برای جلوگیری از این مسائل، اعدامهای بسیاری در دمشق راه انداخت.
از طرف دیگرضمن گسترش فقر، فرار از سربازی هم افزایش یافت.
در همین زمان، موضوع عربیت یا قوم عرب که بیشتر مسیحیان لبنان طرفدار آن بودند، مطرح شد. این موضوع به معنای مسئله تغییر هویت اسلامی از امپراطوری عثمانی به هویتهای قومی مانند ترک و عرب و .... است.
آغاز عربیسم و عربیت بهخصوص در لبنان در این دوران است و احزابی مانند حزب قومی سوری و احزاب ملیگرا در این دوران رشد کردند. جمال پاشا به شدت با این مسئله برخورد کرد و هر شخصیت فکری و سیاسی و روزنامهنگار اندیشمندی را که مخالف دولت عثمانی است، فوراٌ اعدام کرد. اعدامهای جمال پاشا بسیار معروف است. او ظرف دو هفته 54 نفر را اعدام کرد. هماکنون میدان مرکزی شهر بیروت، میدان شهدا نامگذاری شده است و مقصود از شهدا کسانی هستند که جمال پاشا در آن سال اعدام کرد.
بالأخره، دولت عثمانی فرو پاشید و فاتحان جنگ یعنی فرانسه و بریتانیا منطقه را بین خود تقسیم کردند. اینان به جای تشکیل دولت پادشاهی عربی، منطقه را بین خود تقسیم کردند. این تقسیم به سایکس پیکو معروف است. این نقشۀ محرمانه از طرف سایکس، وزیر امور خارجۀ بریتانیا، و پیکو، وزیر امور خارجه فرانسه، طراحی شد. بخشی از ترکیۀ امروز، بخشی از سوریه و کل لبنان تحت مدیریت مستقیم فرانسه قرار گرفت. دو منطقۀ عربی تشکیل شد. منطقه عربی A و منطقه عربی B. منطقۀ عربی A شامل دمشق و حلب و موصل به فیصل، حسین بن علی پسر بزرگ شریف مکه سپرده شد. عبدالاله پسر دیگر شریف مکه، به پادشاهی منطقه B شامل عراق، کویت، بصره و ساحل شمالی خلیج فارس انتخاب شد. این اتفاق به سبب اعتبارات و ملاحظات کشتیرانی و تجارت است. فلسطین را هم تحتالحمایة نگه داشتند و به کسی ندادند. چون طرح این است که در اینجا اسرائیل درست کنند و منطقه را به یهودیها بدهند و صهیونیستها را بیاورند. این نقشه بسیار اهمیت دارد و در آن اولین تقسیمات سایکس پیکو نمایش داده شده است.
البته، بعداً این نقشه هم دستخوش تغییر شد. و بعد از اینکه نهضت ترکیۀ جوان و «جمعیت اتحاد و ترقی» راه افتاد و پانترکسیم شروع شد، ترکیۀ جدید را درست کردند و در سوریه و عراق هم تغییراتی ایجاد شد. مبارزات بسیاری به رهبری علما، بهخصوص آل کاشف الغطا، برضد انگلیسیها صورت گرفت و در نهایت انگلیسیها از عراق خارج شدند. موصل که در منطقۀ عربی A است، به کشور عراق متصل شد. اردن هم جدا شد. بدین ترتیب کشورهای عراق و اردن و سوریۀ فعلی تشکیل شد. مصطفی کمال پاشا معروف به آتاتورک هم ترکیۀ جدید را ایجاد کرد. ژنرال هانری گورو لبنان کبیر را ایجاد کرد. در نقشۀ سایکس پیکو، لبنان جزو مناطقی است که فرانسویها مستقیماً آن را اداره میکردند. ژنرال گورو از شهرهای ساحلی، منطقۀ بقاع، جبل لبنان و عکار در شمال، لبنان کبیر را تشکیل داد. لبنان کبیر در 23 می 1926 مجلس نمایندگانی زیر نظر فرانسه تشکیل داد و قانون اساسی هم نوشته شد. رئیس جمهور و تقسیمات و سیستمها زیر نظر فرانسه اداره میشدند.
سرانجام، در ۲۲ نوامبر ۱۹۴۳ لبنان مستقل شد. پس از استقلال از طرف مارونیها بشاره الخوری و از طرف سنیها ریاض الصلح رئیس جمهور و نخست وزیر شدند. در میثاقی که در سال ۱۹۴۳ تهیه شد، تقسیمات فرقهای به شکل غیرمکتوب باب شد. از این تاریخ به بعد لبنان کشور مستقلی است و با نامهایی همچون عروس خاورمیانه و سوئیس خاورمیانه شهرت یافت و امنیت حکمفرما شد. در این دوره فعالیتهایی مانند توریسم، بانکداری، خدمات پولی و بانکی رونق یافت. در سال ۱۹۴۵ یعنی دو سال بعد، اتحادیۀ عرب تشکیل شد که دولت لبنان یکی از اعضای مؤسس این اتحادیه است. در سال ۱۹۴۸ جنگ اول فلسطین با اسرائیل آغاز شد و ارتشهای عرب شکست خوردند. لبنان کمکهای لجستیک بسیاری به ارتشهای عراق و سوریه و مصر کرد. پس از شکست کشورهای عربی، موافقتنامهای با نام اتفاقیه الهدنة به معنای ترک مخاصمه به امضا رسید که دولت آمریکا در آن نقش مهمی داشت.
معنای ترک مخاصمه با آتشبس متفاوت است. برای اولین بار، در این موافقتنامه مرز بین اسرائیل و یک کشور عربی مشخص شد. اسرائیل به سبب تمایل به توسعهطلبی، هرگز مرزهای خود را مشخص نکرده است. این موافقتنامه تنها سند قانونی است که مرز بین فلسطین و لبنان در آن مشخص شده است. در همین سال، جنگ و تشکیل دولت اسرائیل موجب آوارگی فلسطینیان شد و صدهزار آوارۀ فلسطینی وارد کشور لبنان شدند. عدۀ بسیاری از این آوارگان وارد اردن و سوریه و کشورهای دیگر میشوند.
اولین رئیسجمهور لبنان آقای بشارةالخوری است. پس از او ژنرال فؤاد شهاب به این سمت انتخاب شد. در دورۀ ریاستجمهوری او فضای امنیتی حاکم است و آزادیها سلب شد.
پس از آن، در دهۀ ۵۰ میلادی کمیل شمعون از شخصیتهای مارونی به ریاست جمهوری رسید. کمیل شمعون تصمیم گرفت که دورۀ ریاست جمهوری خود را که ۶ سال است، تمدید کند. وی با مخالفت شدید مردم مواجه شد و درگیریها در لبنان شروع شد. این موضوع باعث شد که اتفاقات مهمی در لبنان رخ دهد. حزب قومی سوری، برضد دولت شمعون قیام کرد. دولت شمعون از دولت آمریکا درخواست کمک کرد و برای اولین بار تفنگداران دریایی آمریکا در ساحل بیروت پیاده شدند. ظاهر امر این است که آمریکاییها برای کمک به دولت شمعون و خاموش کردن انقلاب داخلی برضد دولت وارد لبنان شدهاند، در حالیکه موضوع اصلی رقابت بین آمریکا و شوروی است.
در سال ۱۹۵۸ عبدالکریم قاسم در عراق کودتا و دولت پادشاهی عراق را سرنگون کرد. تصور آمریکاییها این است که شوروی قصد نفوذ در منطقه را دارد. آنها با کمک دولت شمعون و برای جلوگیری از نفوذ شوروی در منطقه وارد لبنان شدند.
سال ۱۹۷۵ شروع جنگ داخلی لبنان است که ۱۶ سال طول کشید. در این دوره اسرائیل دو بار به لبنان حمله کرد. در سال ۱۹۷۸ تا رودخانۀ لیطانی پیشروی کرد و بار دوم در ۱۹۸۲ بیروت را هم اشغال میکند.
سه شنبه 24 مرداد 1396 - 18:45:28