سراسر مرزهاي جنوبي ايران را كرانه هاي خليج فارس و درياي عمان دربر گرفته است. مجموع مرزهاي خشكي ايران 5170 كيلومتر، و مجموع مرزهاي آبي آن در شمال و جنوب، 2510 كيلومتر است. ايران در قلب خاورميانه جاي گرفته است و چون پلي درياي خزر، يعني زيباترين درياچه جهان را به خليج فارس وصل مي نمايد و هم چنين مانند چهار راهي بر سر راه شرق و غرب پيوندگاه تجليات فرهنگي، معنوي و سياسي جهان شرق و غرب است.

کشور ایران به جهت تنوع اقلیمی و زیستی جزو 5 کشور برتر جهان و از نظر تاریخی و فرهنگی بین ١٠ کشور برتر دنیا قرار دارد. به عبارت دیگر از نظر جاذبه های توریستی کشورمان جزو ١٠ کشور برتر دنیاست.

چشمه ساران زلال، انارستان ها، باغ هاي پسته، رديف درختان تبريزي، كوچ كاروان هاي عشاير در فصل هاي گوناگون شب هاي پرستاره، صخره ها، كوه ها، پستي ها و بلندي هاي پايان ناپذير، آتشفشان هاي خاموش و پوشيده از برف، جنگل هاي انبوه، رشته كوه هاي البرز و كرانه هاي درياي مازندران از جمله چشم اندازهاي ديدني و فراموش نشدني طبيعت ايران اند كه خاطره اي بي مانند در اذهان جهانگردان به جاي مي گذارند. چهره دشت و هامون ايران در زمان هاي مختلف متغيير است، زماني پر از شن و سنگ، گاه پر از سيلاب، و زماني پوشيده از برف و گل و لاي يا مملو از گل و گياه و سبزه است.

از خصوصيات مهم سرزمين ايران كه از نظر جهانگردي بسيار با اهميت مي باشد، وجود رشته كوههاي سر به فلك كشيده، جلگه ها، دشت هاي هموار، ناحيه هاي كويري، رودها و درياچه هاي گوناگون است كه موجب شده است در هر زمان از سال، در هر گوشه از آن يكي از چهار فصل را بتوان ديد به گونه اي كه در زمستان، در درياي خوب و آرام جنوب به ورزشهاي آبي همچون شنا و اسكي روي آب و در همان زمان، در كوهستان هاي شمال و غرب كشور، به ورزشهاي زمستاني مانند اسكي و كوهنوردي پرداخت و هم زمان در شهرهاي بسياري در كرانه هاي درياي خزر، از هواي دلپذير بهاري استفاده نمود. كرانه هاي درياي خزر به صورت باريكه اي بسيار زيبا در ميان درياي خزر و رشته كوههاي البرز كه پوشيده از جنگل هاي زيبا و انبوه مي باشد، قرار گرفته اند.

كرانه هاي خليج فارس كه بخشي ازآن از صخره هاي كوهستاني و بخش هاي ديگر آن از كناره هاي شني و باتلاقي تشكيل شده است، به يك نواختي كرانه هاي شمالي نيستند. استان هاي جنوبي ايران، به ويژه خوزستان، كه بخشي از جلگه پهناور بين النهرين را تشكيل مي دهد، بسيار هموار و مسطح اند و در ارتفاع اندكي از سطح دريا قرار گرفته اند. چنانچه يك جهانگرد در ميان كوهستان هاي شمالي يا غربي ايران به گردش بپردازد، شهرك ها، روستاها، باغ ها و چمن زارهاي بسيار زيبايي را خواهد يافت كه شگفتي او را برخواهند انگيخت.

ارتفاع بسيار فلات ايران از سطح دريا و قرار گرفتن بيش تر اراضي در ارتفاع بيش از 1000 متر، از ديگر ويژگي هاي مهم سرزمين ايران است. رشته كوه هاي عظيم و بلند البرز از سوي شمال، كوههاي زاگرس از سوي غرب و رشته كوههايي كه از خراسان به بلوچستان كشيده شده اند، از سوي شرق سرزمين ايران را محصور نموده اند.

مهم ترين قلههاي ايران عبارتند از: دماوند در شمال شرقي تهران با ارتفاع 5671 متر، سبلان در غرب با ارتفاع 4880 متر، سهند در جنوب تبريز با ارتفاع 3707 متر، تخت سليمان در مركز مازندران با ارتفاع 4820 متر، زرد كوه در بختياري با ارتفاع 4550 متر، دنا در شمال ياسوج با ارتفاع 4309 متر، تفتان در جنوب زاهدان با ارتفاع 3941 متر و ده ها قله ديگر كه در سرتا سر ايران پراكنده اند. پيچيدگي و گوناگوني سازندهاي آهكي، غارهاي فراواني در استان هاي مختلف، به ويژه در آذربايجان، كردستان و همدان به وجود آورده است كه مورد توجه جهانگردان بي شماري كه براي بازديد از درون اين غارها به ايران سفر مي كنند قرارگرفته است. كوههاي ايران به چين خوردگيهاي دوران سوم زمين شناسي تعلق دارند، و برخي از آن ها با منشاء آتشفشاني موجبات پيدايش چشمه هاي آب هاي گرم و معدني را فراهم آورده اند.

كوهستانهاي ايران شرايط بسيار مطلوبي براي انجام ورزش هاي زمستاني و كوهستاني پديد آورده اند. كويرهاي معروف ايران؛ از جمله دشت لوت و دشت كوير در وسعتي بيش از 360 هزار كيلومتر مربع گسترده شده اند و هنوز هم از ناحيه هاي ناشناخته جالب توجه به شمار مي روند. ايران با بيش از 500 چشمه معدني و آب گرم شناخته شده كه تمامي آنها براي تامين آب آشاميدني و استفاده هاي درماني و بهداشتي مورد استفاده قرار مي گيرد، يكي از مهم ترين منابع درآمد جهانگردي را در اختيار دارد.

بيش تر اين چشمه ها در رشته كوه هاي البرز، آذربايجان و زاگرس قرار گرفته اند و تعدادي از آنها نيز در نزديكي اصفهان، مشهد و بندر عباس واقع شده اند. چشمه هاي آب معدني سرعين اردبيل، آب گرم لاريجان در دامنه هاي البرز و همچنين چشمه هاي آب معدني محلات، با توجه به اين كه از نظر توسعه جهانگردي اقدامات قابل توجهي در آن ها صورت گرفته، در تابستان ها هزاران نفر را جهت استفاده هاي درماني و تفريحي به سوي خود جلب مي كنند. كناره هاي جنوبي درياي خزر منطقه سرسبزي با دامنه هاي پوشيده از جنگل است.

ارتفاع اين كناره ها از سطح درياهاي آزاد 28 متر است. اين كرانه ها با ساحل ماسه اي و مناظر دل انگيز، از زيباترين نواحي ايران به شمار مي روند. كرانه ها و جزيره هاي جنوب ايران نيز به ويژه در فصل هاي سرد از جذابيتهاي طبيعي قابل توجهي برخوردارند. دامنه هاي رشته كوههاي البرز و زاگرس و بستر رودخانه هاي ايران، مظهر چشمه سارها و همچنين منبع پيدايش درياچه ها و ارزش هاي جهانگردي مي باشند.

نظام جمهوری اسلامی ایران حکومت کنونی ایران است که پس از پیروزی انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ و در تاریخ ۱۲ فروردین ۱۳۵۸، طی یک همه‌پرسی با رأی آری ۹۸٫۲٪ درصد از شرکت‎کنندگان تشکیل شد.

به دنبال سرنگونی نظام شاهنشاهی در ۲۲ بهمن در جریان انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ خورشیدی به رهبری روح‌الله خمینی حکومت جمهوری اسلامی در ایران شکل گرفت. این حکومت در ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ مورد همه‌پرسی قرار گرفت که ۹۸٫۲ درصد شرکت‌کنندگان به آن رأی مثبت آری دادند. برابر قانون اساسی ایران، اصول حکومت جمهوری اسلامی ایران بر پایه «جمهوریت و اسلامیت» بنا شده‌است.

ساختار سیاسی ایران شامل اشخاص حقیقی و حقوقی زیر است. رهبر در رأس هرم قدرت قرار دارد. پس از رهبر ساختار سیاسی جمهوری اسلامی بر پایه سه قوه مجریه، قضائیه، مقننه‌است.در کنار این نهادها، مجلس خبرگان، شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز حضور دارند.

ایران در شرق با افغانستان و پاکستان؛ در شمال شرقی با ترکمنستان، در بخش میانی شمال با دریای خزر، در شمال غربی با جمهوری آذربایجان و ارمنستان؛ در غرب با ترکیه و عراق؛ و سرانجام در جنوب با آب‌های خلیج فارس و دریای عمان همسایه‌است.

از دید طبیعی ایران از شمال به رود اترک، دریای خزر و رود ارس، از خاور به کوه‌های هندوکش و کوه‌های باختری دره سند، از باختر به دامنه‌های باختری کوه‌های زاگرس و حوضه آبریز اروندرود و از جنوب به خلیج فارس و دریای عمان محدود است. بیش از نیمی از ایران کویری و نیمه کویری است. حدود یک سوم ایران نیز کوهستانی است و بخش کوچکی از ایران (شامل جلگهٔ جنوب دریای خزر و جلگهٔ خوزستان) نیز از جلگه‌های حاصلخیز تشکیل شده‌است. بلندترین کوه ایران نیز دماوند (۵۶۷۱ متر) می‌باشد. از دید جغرافیایی، غربی‌ترین شهر ایران کلیساکندی؛ شرقی‌ترین شهر جالق؛ شمالی‌ترین شهر پارس آباد؛ و جنوبی‌ترین شهر چابهار است.

بر اساس قانون بخش‌بندی کشوری (مصوب ۱۲۸۶ شمسی) ایران به ۴ ایالت «آذربایجان»، «خراسان»، «فارس»، و «کرمان و بلوچستان» و ۱۰ ولایت (جدا از ایالات) تقسیم شد. این تقسیمات تا سال ۱۳۱۶ با دگرگونی‌های کوچکی به همین گونه ماند.

در سال ۱۳۱۶ خورشیدی با تصویب قانون جدید تقسیمات کشوری، ایران به ۱۰ استان و ۴۹ شهرستان تقسیم شد. به مرور زمان با ایجاد استان‌های جدید، تعداد استان‌های ایران افزایش یافت. برای مدت‌های مدیدی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران همچنان دارای ۲۴ استان بود. در سال ۱۳۷۲ استان اردبیل از استان آذربایجان شرقی جدا شد.

همچنین استان قم در سال ۱۳۷۴ از استان تهران جدا شد و قزوین در سال ۱۳۷۳ از استان زنجان جدا و به استان تهران پیوست و در سال ۱۳۷۶ به استان قزوین مبدل شد. پس از آن گلستان از مازندران جدا شدند و در سال ۱۳۸۳، استان خراسان به سه استان: خراسان جنوبی، خراسان شمالی و خراسان رضوی تقسیم شد و در ۱۳۸۹/۴/۲، استان تهران به دو استان تهران و البرز تقسیم شد. به این ترتیب اکنون ایران از ۳۱ استان تشکیل شده‌است.

پایتخت کنونی ایران تهران می‌باشد که بر اساس طرح آمایش سرزمین که در سال ۱۳۸۸ توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد، پایتخت ایران باید تا سال ۱۴۰۴ هجری شمسی از تهران به مکانی دیگر انتقال یابد.

ایران از لحاظ آب و هوایی یکی از منحصربه‌فردترین کشورهاست. اختلاف دمای هوا در زمستان میان گرم‌ترین و سردترین نقطه گاهی به بیش از ۵۰ درجهٔ سانتی گراد می‌رسد.

داغ‌ترین نقطهٔ زمین در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ میلادی، در نقطه‌ای در کویر لوت ایران بوده‌است.

ایران از لحاظ بارندگی در سطح نیمه‌خشک و خشک است.

آب و هوای ایران متأثر از چندین سامانه‌است:

سامانه پرفشار سیبریایی که با ریزش به عرض‌های جنوبی در نوار شمالی بارش باران و برف و کاهش دما و در سایر نقاط فقط کاهش دما را به همراه دارد.

سامانه باران‌زای مدیترانه‌ای که از سمت غرب وارد ایران می‌شود و موجب ریزش باران یا برف در بسیاری از نقاط غربی و میانی و شرق ایران می‌شود.

سیستم کم فشار جنوبی که در نوار جنوب و جنوب غرب موجب رگبار باران می‌شود.

میزان بارندگی در ایران بسیار متغیر است. در شمال به بیش از ۲۱۱۳ میلیمتر (رشت، ۱۳۸۳) نیز می‌رسد. در نواحی کویری بارش عمدتاً بسیار کم و در حدود ۱۵ میلیمتر است. بارش نواحی شمال غرب و غرب، دامنه‌های جنوبی البرز و شمال شرق تا حدودی قابل توجه (حدود ۵۰۰ میلیمتر) می‌باشد. در سایر نقاط میزان بارش از ۲۰۰ میلیمتر بیشتر نمی‌شود. ایران با مشکلات کم آبی دست و پنجه نرم می‌کند. پیش‌بینی می‌شود ایران در سال ۲۰۲۵ در وضعیت تنش آبی قرار بگیرد.

اختلاف دمای هوا در ایران در نقاط مختلف زیاد است. در حالی که در فصل زمستان دمای شهرکرد در شب به ۳۰- درجه هم می‌رسد، مردم اهواز هوای تابستانی (۵۰ درجه) را تجربه می‌کنند. هوای سواحل شمالی در تابستان گرم و مرطوب و در زمستان معتدل می‌باشد. نواحی شمال غرب و غرب تابستانهای معتدل و زمستان‌های سرد و نواحی جنوبی تابستان‌هایی به شدت گرم و زمستان‌هایی معتدل دارند.

پژوهش‌های تازه ژنتیکی مازیار اشرفیان بناب نشان می‌دهند که عموم اقوام و گروه‌های جمعیتی ایرانی که در ایران امروزی (و حتی فراتر از مرزهای سیاسی فعلی ایران) ساکن هستند، علی‌رغم اینکه دارای تفاوتهای جزئی فرهنگی هستند و حتی گاه به زبانهای مختلف هم سخن می‌گویند، دارای ریشهٔ ژنتیکی مشترکی هستند و این ریشه مشترک به جمعیتی اولیه که در حدود ده تا یازده هزار سال پیش در قسمتهای جنوب غربی فلات ایران ساکن بوده بر می‌گردد.

بر پایه این گزارش آریایی‌ها اقوامی مهاجر از سرزمین‌های دیگر که در حدود چهار هزار سال پیش به ایران مهاجرت کرده‌اند نبودند بلکه این اقوام ساکنین بومی ایران بوده و از ایران در حدود ده هزار سال پیش به اروپا مهاجرت کرده‌اند.

پیشینهٔ تاریخی تمدن در ایران به تمدن‌هایی در عیلام، شهر سوخته، جیرفت و… می‌رسد، ولی شروع تاریخ سیاسی ایرانیان از آغاز حکومت پادشاهی ایران در زمان ماد است. شاهنشاهی ماد، نخسین شاهنشاهی ایران بوده‌است و لذا به عنوان شروع تاریخ شاهنشاهی ایران درنظر گرفته می‌شود.

ایران امروزه از اقوام زیادی از جمله: فارسی‌زبانان، آذری، کرد، لر، بختیاری، بلوچ، مازندرانی، گیلک، قشقایی، عرب، لک، تالشی، ترکمن، خلج، آشوری، کلدانی، مندایی(صائبی)، تات، گرجی، سیستانی، ارمنی، و یهودی تشکیل شده‌است.

در ایران در مجموع حدود ۷۵ زبان و گویش رواج دارد و بزرگ‌ترین گروه‌های زبانی ایران را فارسی، ترکی آذربایجانی، کردی، ترکمنی، گیلکی، مازندرانی، خلجی، تالشی، لری، بختیاری، عربی، بلوچی، لکی، دیلمی، تاتی، ارمنی، آشوری، مندایی، گرجی، عبری، کلدانی و… تشکیل می‌دهند.

تاکنون در هیچیک از سرشماری‌های ایران پرسش‌های مربوط به وابستگی‌های قومی و زبانی مطرح نشده‌است. البته این سؤال در پرسشنامه‌های سرشماری سال ۱۳۶۵ مطرح شده بود ولی به دلیل ملاحظات سیاسی از جمع‌آوری اطلاعات مربوط به آن خودداری شد. با این حال تحقیقات و برآوردهایی در مورد ترکیب قومی و زبانی کشور انجام شده‌است.

یکی از این تحقیقات به نمونه‌گیری سازمان ثبت احوال کشور در مرداد ۱۳۷۰ باز می‌گردد که زبان مادری زنانی را که برای دریافت شناسنامه فرزندان خود به دفاتر ثبت احوال مراجعه کرده بودند، مورد پرسش قرار می‌داد. در این نظرسنجی از مجموع ۴۹٬۵۵۸ مادر، ۴۶٫۲٪ به فارسی، ۲۰٫۶٪ به آذری، ۱۰٪ به کردی، ۸٫۹٪ به لری، ۷٫۲٪ به شمالی، ۳٫۵٪ به عربی، ۲٫۷٪ به بلوچی، ۰٫۶٪ به ترکمنی، ۰٫۱٪ به ارمنی و ۰٫۲٪ به دیگر زبان‌ها تکلم می‌کردند.

مشابه این نظرسنجی در سال ۱۳۷۳ هم انجام شد و به نتایج مشابهی رسید. در این نظرسنجی‌ها مشخص شد که سطح باروری و ویژگی‌های جمعیتی بر حسب جامعهٔ زبانی مادران بسیار متفاوت است و تعداد فرزندان زنده به دنیا آورده در گروه‌های مختلف زبانی بین ۲٫۹ تا ۵ قرار داشت اما مطالعه‌ای دیگر نشان داد که این اختلاف بیشتر از تفاوت‌های فرهنگی و اقتصادی این گروه‌ها ناشی می‌شود تا صرف تعلق قومی و زبانی آن‌ها.

ترکیب زبانی جمعیت ایران بر ۵۳٪ فارسی و گویش‌های فارسی، ۱۸٪ ترکی و دیگر گویش‌های ترکی، ۱۰٪ کردی، ۷٪ گیلکی و مازندرانی، ۶٪ لری، ۲٪ بلوچی، ۲٪ عربی و ۲٪ زبان‌های دیگر است.

زبان رسمی و اداری ایران فارسی است. فارسی یکی از زبان‌های شاخه هند و اروپایی است. براساس اصل پانزدهم قانون اساسی ایران کتابهای درسی باید با این زبان و خط باشد، ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.

هم چنین آیین‌های دیگر در برخی دوره‌ها رواج یافته‌اند مانند دین مزدک، مانی و مسیحیت پیش از اسلام. در پانصد سال گذشته، پس از تشکیل دولت صفویان همواره تشیع آیین رسمی ایران بوده‌است. بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰از ۷۵٬۱۴۹٬۶۶۹ نفر سرشماری شده در خصوص نوع دین، ۹۹/۳۸ درصد (۷،۴۶۸۲،۹۳۸ نفر) مسلمان، ۰/۱۶ درصد (۱۱۷٬۷۰۴ نفر) مسیحی، ۰/۰۱ درصد (۸٬۷۵۶ نفر) کلیمی، ۰/۰۳ درصد (۲۵٬۲۷۱ نفر) زرتشتی، ۰/۰۷ درصد (۴۹٬۱۰۱ نفر) سایر ادیان و ۰/۳۵ درصد (۲۶۵٬۸۹۹ نفر) اظهار نشده ثبت شده است. [۱۰۷] برآوردهای خارجی انجام شده از جمعیت ایران، ٪۸۹ شیعه، ٪۹ سنی و ٪۲ مسیحی، زرتشتی، یهودی، بهائی و پیروان سایر ادیان هستند که با آمارهای رسمی اندکی متفاوت است.

در اصل ۱۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اسلام و مذهب جعفری دوازده امامی دین رسمی است و سایر مذاهب اسلامی که در قانون اساسی به آنها تصریح شده شامل مذاهب چهارگانه اهل سنت (حنفی، شافعی، حنبلی، مالکی) و شیعیان زیدی (چهار امامی) نیز قانونی و دارای احترام کامل می‌باشند. هم چنین در اصل ۱۳ قانون اساسی، ایرانیان مسیحی، یهودی و زرتشتی به عنوان اقلیت دینی پذیرفته شده‌اند و می‌توانند در حدود قانون بر اساس کیش خود عمل نمایند.

گردشگری در ایران به مجموعه امکانات گردشگری از جمله بناهای تاریخی، مکان‌های تفریحی، طبیعت، حمل و نقل، هتل‌داری و… گفته می‌شود. گردشگری ایران به عنوان یک صنعت از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است.

بر پایهٔ گزارش سازمان جهانی جهانگردی، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان دارا است، ولی با این وجود به دلیل محدودیتهای اجتماعی و تفریحی تاکنون چندان در جذب گردشگران خارجی موفق نبوده‌است.

فرهنگ ایرانی ریشه در تاریخ دارد. برای شناخت فرهنگ ایران باید به کشورهای مستقلی که در پیرامون ایران هستند نیز نگریست. افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و حتّی ارمنستان و گرجستان و همچنین کردهای عراق و ترکیه همگی کم یا زیاد گوشه‌ای از فرهنگ ایران را به ارث برده‌اند. حتی سرود ملی پاکستان به زبان پارسی است.