چرا ترامپ تصمیم گرفته اولین سفر خارجی خود را از عربستان سعودی آغاز کند و آیا این سفر نقطه عطفی در روابط آمریکا و اعراب خواهد بود؟

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد اولین سفر خارجی وی از عربستان سعودی در بیست و سوم ماه جاری آغاز خواهد شد. همچنین عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان سعودی اعلام کرد سفر ترامپ پیام روشنی به جهان مبنی بر این است که رابطه شراکت میان آمریکا و کشورهای اسلامی امری ممکن است.

وزارت خارجه عربستان سعودی سفر ترامپ به این کشور را تاریخی توصیف کرده است. ترامپ تصمیم گرفته است در بیست و سوم ماه جاری به عربستان سفر کند. آیا تاریخی بودن این سفر بر این اساس است که رئیس جمهور آمریکا پس از رسیدن به ریاست جمهوری در این کشور در اولین سفر خارجی خود به دنبال مخاطب قرار دادن کشورهای اسلامی و مشخصا عربستان سعودی است و یا این که این سفر تاریخی به دلیل بررسی موضوعات منطقه ناشی از نزدیک شدن مواضع آمریکا با عربستان سعودی و دیگر کشورهای اسلامی است؟ آیا ترامپ به دنبال آشتی با کشورهای اسلامی و اعراب است و اصول همکاری های مورد نظر چیست؟

ترامپ پس از کامل کردن یکصد روز از ریاست جمهوری خود در آمریکا به دنبال آغاز نخستین سفر خارجی خود بوده و با انتخاب عربستان سعودی بسیاری را غافلگیر کرده است به طوری که هیچ رئیس جمهوری در آمریکا در گذشته چنین نکرده است. ترامپ پس از سفر به عربستان به اسرائیل و واتیکان خواهد رفت.

وی هدف از سفر خود را ایجاد اصول خوب برای همکاری میان ادیان سه گانه بزرگ و متحد شدن آنها برای مقابله با تروریسم عنوان کرده است اما شاید هدف واقعی وی از این سفر پیچیده تر باشد. ترامپ در ابتدای دوره ریاست جمهوری خود از جانشین ولیعهد عربستان سعودی استقبال کرد. در آن زمان از این دیدار این موضوع برداشت شد که آمریکا به روابط خود با ریاض اولویت داده است تا در تعامل با خطراتی که وجود دارد رابطه ائتلافی ایجاد شود و هماهنگی های بیشتری صورت گیرد. ترامپ در دوره مبارزات انتخاباتی خود ایران را دشمن توصیف کرده بود. وی وعده داده بود که توافق هسته ای با ایران را پاره خواهد کرد.

مسئله قابل توجه این است که ترامپ در سفر به عربستان سعودی تنها به دیدار با مقامات این کشور بسنده نخواهد کرد و قرار است با سران شورای همکاری خلیج فارس دیدار کند و ممکن است وی دیدار گسترده تری با سران کشورهای عربی و اسلامی داشته باشد. چه چیزی رخ داده که رئیس جمهور آمریکا چنین سفری را انتخاب کرده و آیا وی به دنبال ایجاد روابط ائتلافی بزرگ تری است.

گفته می شود دولت ترامپ در حال تدوین راهبردهای خود بوده و به دنبال عملی کردن روابط ائتلافی بوده که در دوره اوباما به آن بی توجهی شده است. وی بر تقویت رابطه ائتلافی علیه داعش تاکید دارد. ترامپ همچنین به بحران یمن توجه دارد به طوری که عربستان سعودی برای حل بحران یمن یک ائتلاف عربی و اسلامی تشکیل داد و مانورهای متعددی برگزار کرد که ممکن است مقدمه ای برای تحولات نظامی غافلگیرکننده و ویرانگر باشد.

شاید این رابطه ائتلافی درخواستی آمریکا ربطی به ایران نداشته باشد و مربوط به اسرائیل باشد. ترامپ بر این باور است که دیگر نمی توان از ایده های قدیمی در روند صلح استفاده کرد. برخی ها به احتمال معامله تاریخی برای تحقق روند صلح اشاره دارند. شاید این معامله به حمایت گسترده عربی و اسرائیلی نیازمند است و شاید ترامپ به دنبال بررسی این معامله در سفر آینده خود است.

ترامپ در تلاش های خود برای محاصره ایران، تضعیف روسیه در منطقه به دنبال پرداخت بهای این سیاست در مناطقی نظیر فلسطین است. همچنین رئیس جمهور آمریکا به واتیکان نیز سفر خواهد کرد. دیدگاه پاپ درباره روند مهاجرت و آوارگی در ضدیت با ترامپ قرار دارد. در حالی که ترامپ روند مهاجرت را یک خطر اسلامی توصیف کرده ولی پاپ به صورت آشکارا با این ایده ترامپ مخالفت کرده است پس چرا ترامپ می خواهد به واتیکان سفر کند.

شاید این سفر بیشتر فرمایشی باشد و شاید به دنبال نقش بیشتر واتیکان در پرونده مقدسات دینی در اراضی فلسطینی باشد که بیانگر نیت ترامپ برای دیدار با محمود عباس در شهر بیت لحم و نه در رام الله است. شاید این سفر ترامپ بیانگر معاملات بزرگ در منطقه خاورمیانه باشد.

خالد باطرفی کارشناس سیاسی سعودی در مصاحبه ای درباره اینکه تاریخی بودن سفر ترامپ به عربستان سعودی چه معنایی دارد، می گوید: تحولی که در مقایسه با دو دوره اوباما و ترامپ در روابط با عربستان سعودی وجود دارد یک تحول تاریخی است. آمریکا در هشت سال گذشته فاصله زیادی از متحدان سنتی خود گرفته است و به ایران به عنوان دشمن سابق خود نزدیک شد و امیدوار بود تا ایران در آینده به ژاندارم منطقه تبدیل شود اما از زمانی که ترامپ در آمریکا به قدرت رسید این رویا بر باد رفت و محمد بن سلمان جانشین ولیعهد عربستان سعودی دیدار تاریخی با ترامپ داشته و اصولی را برای این روابط و تقویت این شراکت پی ریزی کرده است.

دولت ترامپ نشان می دهد که سیاستمداران آمریکایی در حمایت از متحدان سنتی این کشور نظیر عربستان سعودی، ترکیه، مصر، مغرب، اردن و کشورهای عرب خلیج فارس در برابر ایران در منطقه یکپارچه هستند و این همان تحول تاریخی است و باید نظاره گر این تحول در ماه های آینده باشیم.

وی افزود: انتخاب عربستان سعودی به این دلیل بود که این کشور روابط ائتلافی برای حمله به یمن ایجاد کرد و یک ائتلاف عربی علیه یمن تشکیل داد. عربستان سعودی مرکز مبارزه با تروریسم ملک عبدالله را احداث کرد. عربستان سعودی با کشورهای عرب خلیج فارس در زمینه مبارزه با تروریسم همکاری می کند. دیدار ترامپ با مقامات سعودی و کشورهای عرب خلیج فارس و کشورهای عرب حاضر در ائتلاف علیه یمن به معنای مقابله با اقدامات ایران است.

شکی در این نیست که حاضر شدن آمریکا در رویارویی اعراب علیه ایران به زمان نیاز دارد اما  تدابیری برای فشار اقتصادی علیه ایران آغاز شده و حزب الله لبنان یک سازمان تروریستی عنوان شده است. شماری از مقامات ارشد حزب الله در فهرست تحریم قرار گرفته اند. آمریکا از ائتلاف عربی در یمن حمایت کرده است و به صورت بی سابقه ای مشارکت لجستیکی و اطلاعاتی در یمن دارد.

همچنین شاهد آن بودیم که آمریکا در واکنش به حادثه حمله شیمیایی در منطقه خان شیخون (بدون هیچ سند و مدرکی دولت سوریه را گناهکار شناخت ) به پایگاه نظامی الشعیرات حمله کرد. همه این اقدامات در یکصد روز اول ریاست جمهوری ترامپ رخ داده است و پس از این سفر انتظار داریم که آمریکا مواضع قوی و قاطع تری داشته باشد.

به عقیده خالد باطرفی "مسئله مهم این است که آمریکا و دیگر قدرت های اروپایی به نقش محوری عربستان سعودی و کشورهای عرب خلیج فارس برای مقابله با تروریسم پی برده اند. زمانی که ترامپ به عربستان سعودی سفر می کند به معنای این بوده که به جایگاه این کشور واقف است و از طریق این همکاری به دنبال همکاری با همه کشورهای اسلامی است."

همچنین جف گوردون مقام اسبق وزارت دفاع آمریکا در مصاحبه ای می گوید: من فکر می کنم سفر رئیس جمهور ترامپ به عربستان سعودی از ارزش نمادین بسیار بالایی برخوردار بوده چرا که این کشور از قوی ترین متحدان آمریکا در منطقه است. دو کشور روابط اقتصادی قوی دارند و آمریکا یکی از بزرگ ترین خریداران نفت عربستان سعودی و این کشور نیز نخستین وارد کننده سلاح از آمریکاست.

ترامپ در دوره مبارزات انتخاباتی خود به موضوعات زیادی درباره مسلمانان پس از حملات تروریستی پاریس اشاره کرد. سفر به عربستان سعودی و دیدار با مقامات کشورهای عرب خلیج فارس از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. چنین اهمیتی نیز در سفر به اسرائیل به عنوان دیگر متحد قوی آمریکا در منطقه وجود دارد. این سفر به عنوان یک اقدام درست برای اصلاح برخی از نارضایتی هایی بوده که در گذشته ایجاد شده است.

وی گفت:رئیس جمهور ترامپ به شدت درباره افراط گرایی اسلامی و حمله به شهرهای آمریکا و اروپا نگران است. وی افراط گرایی را یک نوع بیماری سرطان در دین اسلام می داند. وی به این مسئله را درک می کند که باید با گروه های القاعده، داعش، بوکوحرام و طالبان مقابله شود. هدف از سفر وی به عربستان سعودی، تلاشی برای اصلاحات و مقابله با ایدئولوژی افراطی و همچنین ایران است.

این مقام اسبق آمریکایی مدعی شد: ایران بزرگ ترین تهدید را برای منطقه ایجاد کرده است. این کشور همچنین تلاش هایی برای ساخت سلاح هسته ای دارد. ایران متحدان آمریکا را در منطقه را تهدید می کند. رئیس جمهور ترامپ ایران را تهدید نخست می داند و به دنبال اصلاحات دینی در عربستان سعودی است و می خواهد این تضمین را به دست آورد که متحدان آمریکا در منطقه از آمریکا برای مقابله با ایران حمایت می کنند و این تضمین حاصل می شود که این کشور به دنبال ساخت سلاح هسته ای نخواهد رفت.

جف گوردون در پاسخ به این پرسش که آیا تلاش ترامپ برای مقابله با تروریسم یک اقدام جدی است،گفت: سفر ترامپ به عربستان سعودی شباهت زیادی به سفر نیکسون رئیس جمهور اسبق آمریکا به چین در دهه هفتاد میلادی قرن گذشته دارد. وی در آن زمان مخالف سرسخت کمونیسم بود و سفر وی به چین همه را غافلگیر کرد ولی این سفر باعث بهبود روابط دو کشور شد. ترامپ پس از اظهارات خود درباره مسلمانان اظهارات تندی داشت و با سفر به عربستان می خواهد بگوید که آماده شنیدن نظرات سعودی ها درباره چگونگی مقابله با تروریسم و افراط گرایی است.

محمد المختار الشنقیطی استاد تاریخ ادیان هم در مصاحبه ای در پاسخ به این پرسش که سفر ترامپ به عربستان سعودی را با سفر اوباما به قاهره در ابتدای دوره ریاست جمهوری خود چگونه ارزیابی می کنید، گفت: اوباما پس از سخنرانی که در قاهره خطاب به کشورهای اسلامی داشت به صورت معجزه آسایی به جایزه نوبل دست یافت که اقدامی بی سابقه است.

ما نباید درباره سفر ترامپ زیاد خوشبین باشیم به ویژه آنکه ترامپ با عنوان دینی به منطقه سفر می کند. وی با سران کشورهای اسلامی در عربستان سعودی دیدار می کند. شاید جایگاه راهبردی عربستان سعودی در مقایسه با دوره اوباما بهتر شود ولی فکر می کنم نباید به نتیجه این سفر زیاد خوشبین باشیم و این سفر را یک تحول تاریخی بدانیم. اقدامات آمریکا به خوبی سیاست های این کشور را نشان می دهد. تاکنون آمریکا اقدامات دلگرم کننده ای نداشته است.

 به نظر می رسد ترامپ با این گونه اقدامات تلاش می کند احساس بدی که به آمریکا وجود دارد را از بین برود. موضوعات اقتصادی از اهمیت زیادی برای ترامپ برخوردار بوده و عربستان سعودی وعده داده است سرمایه گذاری هنگفتی در آمریکا خواهد داشت.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا می توان به نتایج سفر ترامپ به منطقه خوشبین بود،گفت: ما نباید خوشبین افراطی از این سفر داشته باشیم. من به صورت مشخص بدبین هستیم و این بندبینی بر اساس اقدامات آمریکاست. این موضع گیری ها در حوزه روابط عمومی بیشتر تلاش آمریکا برای بهبود وجهه این کشور در میان کشورهای اسلامی با سفر به عربستان سعودی است.

وی در انتها افزود: درصورتی که آمریکا برای مقابله با تروریسم جدی است باید از اصلاحات سیاسی در کشورهای منطقه و ایجاد آشتی میان رژیم ها و ملت ها حمایت کند. مدیریت جنگ های داخلی در منطقه با استفاده از طرف های مختلف هیچ سودی ندارد. باید یک راهبرد جدید امنیتی، نظامی و سیاسی جدیدی در تعامل با کشورهای منطقه ایجاد شود. مبارزه با تروریسم تنها به معنای آرام کردن یک بیماری است ولی این بیماری را از ریشه درمان نمی کند.

منبع: برنامه آن سوی خبر شبکه الجزیره قطر