ابراهیم حسن السنوار در جنوب نوار غزه و در خانواده‌ای پناه‌جو از روستای «المجیدیه» در سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸ به دنیا آمد. پدر و مادرش مانند هزاران فلسطینی دیگر با زخم آوارگی زیستند و این زخم، نخستین آموزگار فرزندشان شد
سنوار برخلاف بسیاری از هم‌نسلانش که در کودکی به کارگری یا تجارت روی می‌آوردند، از آغاز به تحصیل دینی و اجتماعی علاقه نشان داد. او پس از پایان دبیرستان در خان‌یونس، به دانشگاه اسلامی غزه رفت و در رشته‌ی مطالعات عربی و اسلامی تحصیل کرد. فضای دانشگاه در آن دوران، مرکز جوشش فکری جنبش اسلامی نوپای فلسطین بود و سنوار یکی از اعضای تأثیرگذار حلقه‌های دانشجویی مرتبط با شیخ احمد یاسین شد.
در همان سال‌ها، خط‌مشی فکری‌اش پایه‌گذاری شد: مذهبی معتقد، اما نه منزوی؛ سیاسی هوشمند، اما نه معامله‌گر. او دین را «سلاح آگاهی» می‌دانست، و سیاست را «ابزاری برای آزادسازی انسان». همین پیوند میان عقل و اعتقاد، وی را از جوانی به چهره‌ای برجسته در جنبش اسلامی تبدیل کرد.
ازدواج و خانواده، سکوت خانه در میانه‌ی طوفان
از زندگی خانوادگی یحیی سنوار اطلاعات عمومی زیادی در دست نیست، چرا که او همواره حریم خانواده‌اش را از رسانه‌ها پنهان نگه می‌داشت. با این حال، منابع نزدیک به او از خانواده‌ای آرام، متعهد و مقاوم سخن گفته‌اند. یحیی السنوار پس از آزادی از زندان در سال ۲۰۱۱ ازدواج کرد. همسرش زنی مؤمن و مقاوم از خانواده‌ای از اهل غزه بود که سال‌ها رنج محاصره را از نزدیک لمس کرده بود. زندگی مشترک آنان با سادگی و آرامش همراه بود و همسرش در تمام سال‌های رهبری او در غزه، در کنارش ماند و در پشت صحنه‌ی پرآشوب سیاست و جنگ، تکیه‌گاهی عاطفی و معنوی برای وی بود.
فرزندان السنوار در همان فضای مقاومت بزرگ شدند. نسل پرورش‌یافته‌ای که مفهوم پدر را نه در حضور فیزیکی، بلکه در آرمان او می‌جستند.
سنوار پس از آزادی در سال ۲۰۱۱، ازدواج کرد و فقط با خانواده‌اش در مراسم داخلی حماس یا مناسبت‌های مذهبی دیده می‌شدند. مردم غزه از او به‌عنوان پدری صمیمی و بی‌تکلف یاد می‌کردند، مردی که در میان ازدحام مسئولیت‌ها، برای خانواده‌اش زمان می‌گذاشت. گاهی با کودکان بازی می‌کرد یا بی‌خبر در بازار خان‌یونس میان مردم قدم می‌زد و نان می‌خرید.
تصمیم‌هایی با وزن جان مردم
یحیی السنوار به عنوان فرمانده و سیاست‌مدار شاید خشن و بی‌امان در برابر دشمن توصیف شده باشد، اما در تعامل با اطرافیانش به آرامش و صبر کم‌نظیر شهرت داشت. زندان‌های طولانی، از او مردی ساخت که به سکوت بیش از سخن ایمان داشت. در چند گفت‌وگو با شبکه‌ی المیادین اشاره شده که سنوار در زندان نقشی آموزشی و فکری میان اسرا داشته است.
هم‌بندانش گفته‌اند او ساعاتی طولانی، نه‌فقط متون دینی، سیرهی پیامبر و تاریخ صدر اسلام، بلکه آثار فلسفی و روان‌شناسی سیاسی را نیز مطالعه می‌کرد، به‌ویژه در زمینه‌ی رفتار انسانی و جامعه مقاوم. او در زندان بارها برای زندانیان کلاس‌های تحلیل شخصیت، قرآن و مدیریت بحران زندان و راه‌های حفظ انسجام فکری و روحی میان اسرا برگزار کرده بود.
ایمانش با منطق همراه بود. یکی از نزدیکان نظامی‌اش در وصف او گفته: «کان یستغرق طویلاً قبل کل قرار، وکأنّه یحاسب نفسه علی مصیر الناس.» (او پیش از هر تصمیمی، مدتی طولانی در اندیشه بود، گویی خود را بابت سرنوشت مردم بازخواست می‌کرد.)
سنوار در مصاحبه‌ی معروفش با «الجزیره» (فوریه ۲۰۱۸)، زمانی که تازه رهبر غزه شده بود، می‌گوید: «ما تصمیم نمی‌گیریم مگر با محاسبه‌ای طولانی، زیرا در هر تصمیم، خون مردم ما مسئولیت ماست.»
در سخنرانی غیرعلنی او نیز در سال ۲۰۲۱ که بخش‌هایی از آن را شبکه المیادین منتشر کرد (در مستند «ما بعد السیف المقدس») او خطاب به فرماندهان می‌گوید:
(جنگ ما ماجراجویی نیست، بلکه مسئولیتی در برابر جان انسان‌هاست.)
در سال‌های رهبری‌اش در غزه نیز همین رویکرد عقلانی موجب شد تصمیمات نظامی با تحلیل دقیق و نه از روی هیجان گرفته شود. او نه از تندروها بود و نه از سازش‌گران. در قاموسش هر تصمیم باید میان عزت و ثبات سنجیده می‌شد.
دوستی، وفاداری و حلقه نزدیکان
یحیی السنوار به معنای سنتی «دوستان زیاد» نداشت. او حلقه‌ای کوچک از همراهان مورد اعتمادش را اطراف خود داشت که اغلب از هم‌بندان دوران زندان یا از یاران اولیه‌ی حماس بودند. کسانی چون روحی مشتهی، محمد الضیف و مروان عیسی جزو نزدیک‌ترین چهره‌ها به او بودند. رفاقتی که نه بر اساس قدرت، بلکه بر محور تجربه‌ی مشترک مقاومت، شکل گرفته بود.
در میان مردم نیز با وجود جایگاه بالا، رفتاری ساده داشت. بدون محافظ ویژه در کوچه‌های خان‌یونس قدم می‌زد، با جوانان دست می‌داد و در جلسات خانوادگی مردم شرکت می‌کرد. همین رفتار‌ها باعث شده بود بسیاری او را نه‌فقط یک رهبر سیاسی، بلکه یکی از خود مردم بدانند.
یحیی السنوار میان نسل‌های متفاوت در غزه، پلی بود میان حافظه و آینده. برای نسل نخست مقاومت، یادگار هم‌سنگر شدن با احمد یاسین بود و برای نسل جدید، الگوی رهبری که زندگی‌اش مصداق گفتار خودش شد:
« کسی که می‌خواهد آزاد زندگی کند باید نخست ایمان داشته باشد، زیرا ایمان است که به انسان نیرو می‌دهد که با اشغال مقابله کند..»
یکی از نزدیکان سنوار نیز در ویژه برنامه ای از «المیادین» نقل می‌کند که سنوار همیشه می‌گفت: «ایمان به وظیفه، مقدمه‌ی آزادی است.»
محل اقامت یحیی سنوار و خانواده‌اش در تونل‌های غزه، اتاقی ساده بود و خالی از زرق‌وبرق. مزین به پرچمی از حماس و یک پنکه و تعدادی کتاب، صندلی و میز و تخت پلاستیکی. شهادتش در اکتبر ۲۰۲۴، پایانش نبود، بلکه تصویری کامل از زندگی مردی شد که از نخستین قدم تا واپسین لحظه، میان عقل و ایمان تعادل برقرار کرد.
نویسنده: سیده مریم پیشنمازی