به گزارش پایگاه شبکه الکوثر، در دوران حیات امام موسی کاظم(ع)، جامعه اسلامی شرایط بسیار پیچیده و حساسی داشت و امام با کاربست الگویی موفق توانست جامعه شیعه را از تهدیدهای سیاسی و فرهنگی مصون بدارد و آن را هدایت کند.

نگاهی به زندگی و زمانه امام موسی کاظم(ع)

امام هفتم شیعیان به دلیل کثرت زهد و عبادت به «عبد الصالح» و به دلیل حلم، فرو بردن خشم و صبر بر مشکلات و آلام زمانه به کاظم مشهور شد. مهم‌ترین القاب امام موسی بن جعفر(ع)، کاظم، صابر، صالح، امین و عبد الصالح بوده و در میان شیعیان به باب‌ الحوائج نیز معروف است.

مشی امام بر این بود که مخالفان و بداندیشان را با عفو و احسان بی‌کران خویش تربیت می‌کرد. همچنین شب‌ها به‌ صورت ناشناس در کوچه‌های مدینه می‌گشت و به مستمندان کمک می‌کرد. ایشان بسیار ساده‌زیست بود، به طوری‌ که در اطاقی که نماز می‌گزارد، جز بوریا، مصحف و شمشیر چیز دیگری نبود.

قابل ذکر است که جلد ۴۸ بحار الانوار به امام کاظم(ع) اختصاص دارد. این جلد در ۱۲ باب و ۲۹۰ صفحه به تاریخ و احوالات امام کاظم(ع) همچون برادران و خواهران امام، فرزندان ایشان، حرم مطهر کاظمین و... پرداخته است.

شرایط و زمانه امام کاظم(ع)

دورانی که موسی‌ بن جعفر(ع) در آن زندگی می‌کرد، با نخستین مرحله استبداد و ستمگری خلفای عباسی مصادف بود. این اعمال فشار از زمان امام صادق(ع) آغاز شده بود و تا زمان امام رضا(ع) با شدت هرچه بیشتر ادامه یافت.

موسی بن جعفر(ع) در عصری می‌زیست که مردم دچار تشتت فکری شده و تعدد آرا باعث ایجاد فرق گوناگون شده بود. این وضعیت البته معلول عوامل خارجی و داخلی همچون اوضاع سیاسی متشنج در حکمرانی جامعه مسلمانان، منع تدوین احادیث نبوی، استقبال از احبار یهود و رهبران مسیحی تازه مسلمان‌شده برای بیان معارف خود و در مقابل محدود کردن مراجع علمی ذی‌صلاح یعنی عترت پیامبر اکرم(ص) برای پاسخ‌گویی به آنها و شبهاتشان، برداشت‌های ناروا از متون و مفاهیم دینی در پرتو جمود فکری و محدودیت‌های حضرات معصومین(ع) و تلاقی فرهنگ‌های غیراسلامی با فرهنگ‌ اسلامی بود.

در دوران حیات امام موسی کاظم(ع)، جامعه اسلامی شرایط بسیار پیچیده و حساسی داشت و امام با کاربست الگویی موفق توانست جامعه شیعه را از تهدیدهای سیاسی و فرهنگی مصون بدارد و آن را هدایت کند. الگوی مقابله آن حضرت با توجه به شرایط حساس حاکم، منطق و اصولی ثابت داشت و روح تعالیم دینی و فرامین الهی در آن جاری بود. در عین‌ حال، روش مقابله آن حضرت ماهیت ثانویه‌ای نیز داشت که متأثر از شرایط خاص زمانه به لحاظ فرهنگی، سیاسی و اجتماعی بود که می‌توان از آن با عنوان اصول متغیر نام برد.

توضیح اینکه سیره امام کاظم(ع) در مواجهه با تهدیدات سیاسی و فرهنگی در حقیقت همان سیره پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) بود که در حوزه اندیشه، موازین و قواعد نظری مشخص داشت و در حوزه عملی نیز دارای اصول و معیارهای معینی بود.

اما منطق رفتاری معصومین(ع) در کنار اصول ثابت از اصول متغیری نیز برخوردار بود. رهبر معظم انقلاب در این‌باره می‌فرماید: «تمام کارهای ائمه(ع) در طول این ۲۵۰ سال کار یک انسان با یک هدف، یک نیت و با تکنیک‌های مختلف است.»

برای نمونه اصل اقتدار در رفتار همه معصومین(ع) اصلی ثابت، اما اعمال قدرت امری نسبی است. مثلاً اصل مبارزه با دستگاه جور و ستم در رفتار همه ائمه(ع) تابع اصول تخلف‌ناپذیر بود؛ ولی به تناسب مقتضیات زمان و شرایط محیطی شکل این مبارزه تفاوت داشت. به تعبیر استاد شهید، مرتضی مطهری، مقتضیات زمان در شکل مبارزه تأثیرگذار بود. البته مقتضیات زمان نمی‌توانست بر سازش با ظلم اثرگذار باشد؛ بنابراین همه حضرات معصومین(ع) در زمان خود با هیچ خلیفه جوری سازش نکردند و همیشه در حال مبارزه بودند.

اصول ثابت در رفتار امام کاظم(ع)

دغدغه اصلی تمام انبیا و ائمه(ع)، هدایت جامعه به سمت رشد و کمال و دور کردن آن از انحرافات بود. آنها همواره با رویکردی آینده‌نگر، نظارت، پایش و هدایت رفتارهای سیاسی و فرهنگی جامعه را برعهده داشتند و برای تضمین سلامت آن اقداماتی انجام می‌دادند. از جمله این اقدامات، مؤلفه‌های رفتاری ثابت در سیره امام کاظم(ع) بود که در ادامه به بخشی از آنها اشاره خواهد شد.

پافشاری بر اصل امامت

امام کاظم(ع) همانند امامان دیگر، انحراف به‌ وجود آمده در اصل ولایت و جانشینی پس از پیامبر(ص) را برنمی‌تافت و غفلت از جایگاه امامت را موجب به وجود آمدن فرقه‌های انحرافی تهدیدزا برمی‌شمرد. از این‌رو به‌طور مدام شرایط و ویژگی‌های امام و رهبر واقعی را بیان و با این اقدام مردم را نسبت‌ به اصل امامت آگاه و نامشروع بودن خلافت عباسیان را نمایان می‌کرد. ایشان بارها با تأکید بسیار می‌فرمود: «امام بعد از من، فرزندم علی بن موسی‌الرضا است.»

ویژه‌های الکوثر را اینجا دنبال کنید.

برای اطلاع از آخرین خبرهای ایران و جهان اینجا کلیک کنید.