تهران- الکوثر:    مسد (ریسمانی از لیف خرما) از کلمه آخر سوره و تَبَّت از آیه اول این سوره گرفته شده است. سوره مسد درباره ابولهب و همسرش، دشمنان سرسخت پیامبر(ص)، نازل شد و آن دو را گرفتار آتش جهنم می‌خواند. خداوند در این سوره همسر ابولهب را «حمالة الحطب: حمل‌کننده هیزم» می‌خواند چراکه او برای آزاردادن پیامبر، جلوی پای پیامبر خار می‌ریخت.

در روایات آمده است پیامبر(ص) دعا کرد هرکس که این سوره را می‌خواند، خداوند او و ابولهب را در یک خانه جای ندهد.

نامگذاری

این سوره را به جهت آخرین کلمه آن، مَسَد (ریسمان بافته‌شده از لیف خرما ) نامیده‌اند؛ همچنین به آن تَبَّت می‌گویند که اولین کلمه این سوره است و از آنجا که سوره درباره ابولهب سخن می‌گوید، به آن سورهٔ ابولهب‌ نیز گفته می‌شود.

مکان و ترتیب نزول

سوره مسد در اوایل دعوت آشکار پیامبر(ص)، نازل شده است؛ بنابراین جزو سوره‌های مکی است. این سوره در ترتیب نزول، ششمین و در چینش کنونی مُصحَف، صدو یازدهمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن جای دارد.

تعداد آیات و کلمات

سوره مسد، ۵ آیه، ۲۲ کلمه و ۸۱ حرف دارد و به لحاظ حجم، جزو سوره‌های مُفصَّلات (دارای آیات کوتاه) و قِصار(کوتاه) قرآن است.

محتوا

تمام سوره مسد درباره ابولهب و همسر او است. در این سوره از نابودی ابولهب و اعمالش سخن به میان آمده است و او و همسرش به گرفتاری در عذاب جهنم تهدید شده‌اند. تفسیر نمونه این سوره را تنها سوره‌ای دانسته است که در آن از یکی از دشمنان اسلام با ذکر نام، یاد شده و نوشته است: محتوای سوره نشان می‌دهد که ابولهب و همسرش دشمنی زیادی با پیامبر(ص) داشته‌اند.

انذار پیامبر و دشنام ابولهب به او

درباره شأن نزول سوره مسد، روایات فراوانی نقل کرده‌اند که همگی مضمونی نزدیک به هم دارند. از ابن عباس نقل شده است که پیامبر(ص) روزی بالای تپه صفا رفت و قریش را فراخواند و آنها را از عذاب سخت بیم داد. ابولهب که در میان جمع بود، با زبان دشنام با پیامبر سخن گفت و اعتراض کرد که «برای این ما را جمع کردی؟» و با جمله «تبّا لک»(زیان ببینی)، به پیامبر دشنام داد. آیات سوره مسد در پاسخ به این دشنام نازل شد و خود ابولهب را زیان‌زده معرفی کرد.

حَمّالة الحَطَب

سوره مسد، ام جمیل همسر ابولهب را با عبارت «حَمّالَة الحَطَب»(حمل‌کننده هیزم) توصیف کرده است. مفسران درباره اینکه چرا قرآن این عبارت را درباره او به کار برده است، تفسیرهای مختلفی ارائه داده‌اند؛ از جمله:

ام‌جمیل خارهای بیابان را به دوش می‌کشید و زمانی که پیامبر برای اقامه نماز بیرون می‌آمد، آنها را جلوی پای او می‌ریخت تا اذیت شود.

او با كارهایی که انجام می‌داد، آتش جهنم را برای خودش می افروخت؛

این عبارت، كنایه از سخن‏‌چینى او است.

فضیلت وخواص

از پیامبر(ص) نقل شده است: کسی که سوره مسد را می‌خواند، امیدوارم که خداوند او و ابولهب را در یک خانه جای ندهد. این سخن کنایه از آن است که او اهل بهشت باشد.

متن و ترجمه سوره مسد

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ

تَبَّتْ یدَا أَبِی لَهَبٍ وَتَبَّ ﴿۱﴾ مَا أَغْنَیٰ عَنْهُ مَالُهُ وَ مَاكَسَبَ ﴿۲﴾ سَیصْلَیٰ نَارً‌ا ذَاتَ لَهَبٍ ﴿۳﴾ وَامْرَ‌أَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ ﴿۴﴾ فِی جِیدِهَا حَبْلٌ مِّن مَّسَدٍ ﴿۵﴾

به نام خداوند رحمتگر مهربان

بریده باد دو دست ابولهب، و مرگ بر او باد. (۱) دارایی او و آنچه اندوخت، سودش نكرد. (۲) بزودی در آتشی پرزبانه درآید. (۳) و زنش، آن هیمه‌كش [آتش فروز]، (۴) بر گردنش طنابی از لیف خرماست. (۵)